Της Άννας Σιμιτζή,
Στην αυγή μιας νέας ευρωπαϊκής εποχής, όπου η ιστορική κανονικότητα έχει διαρραγεί από γεωπολιτικές κρίσεις και εσωτερικές αναταραχές , η Συμμαχία Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη εμφανίζει ανανεωμένη δυναμική. Δεν πρόκειται απλώς για εκλογικές επιτυχίες ή θεσμική εμβάθυνση, αλλά για ένα πιο ουσιαστικό ιδεολογικό επαναπροσδιορισμό, μια προσπάθεια προσαρμογής στις σύγχρονες προκλήσεις. Το ερώτημα δεν είναι αν υπάρχει ανάκαμψη, αλλά αν αυτή μπορεί να θεμελιωθεί πριν επέλθει η επόμενη κρίση.
Η σημερινή συγκυρία, την οποία οι Financial Times προσδιορίζουν εύστοχα ως μια Zeitenwende (δηλαδή αλλαγή εποχής), μεταβαίνει από την εποχή της σχετικής ευστάθειας σε μια περίοδο υπαρξιακής διαπάλης μεταξύ φιλελεύθερου διεθνισμού και αυταρχικού εθνικισμού. Η φιλελεύθερη κεντροδεξιά δεν έχει πλέον την πολυτέλεια της ουδετερότητας. Η προσαρμογή της στον νέο κόσμο απαιτεί αναθεώρηση της στρατηγικής της σε ζητήματα όπως η άμυνα, η ενεργειακή ασφάλεια, η μετανάστευση και η ψηφιακή κυριαρχία – όχι μόνο σε επίπεδο ΕΕ, αλλά και εντός των εθνικών πλαισίων που καθορίζουν την κοινωνική συναίνεση.
Η απόφαση της ALDE να εντάξει στις τάξεις της κόμματα όπως το Gibanje Svoboda της Σλοβενίας, το Moderaterne της Δανίας και το βουλγαρικό We Continue the Change δεν αποτελεί απλώς αριθμητική ενίσχυση, αλλά αναβάθμιση πολιτικής ποικιλομορφίας και γεωγραφικής ευρύτητας. Οι εν λόγω προσθήκες, επιβεβαιώνουν ότι ο φιλελευθερισμός δύναται να αποκτήσει ερείσματα σε χώρες ιστορικά αμφίρροπες μεταξύ αυταρχισμού και μεταρρύθμισης. Το ALDE αποκτά έτσι βαρύτητα όχι μόνο αριθμητικά (με πέντε νέους ευρωβουλευτές), αλλά και ως ηγεμονικός πυρήνας της ομάδας Renew Europe.
Η φιλελεύθερη ιδεολογική ταυτότητα εξελίσσεται. Το σύνθημα «Ελευθερία στην επίθεση», που διατυπώθηκε από την πρόεδρο της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη, Svenja Hahn, συνιστά ριζική στροφή: από την παθητική αμυντική στάση της δημοκρατίας στην οικοδόμηση μιας Ευρώπης στρατηγικά αυτόνομης, προσηλωμένης στις αξίες της και τεχνολογικά ανταγωνιστικής. Η υιοθέτηση εννέα κρίσιμων ψηφισμάτων, με έμφαση στο κράτος δικαίου, την ασφάλεια, τη διεύρυνση της ΕΕ και την ισότητα των φύλων, ενσαρκώνει την δεδομένη στρατηγική. Η φιλελεύθερη πτέρυγα πλέον δεν απολογείται – προτείνει και διεκδικεί.
Η φιλελεύθερη ανάκαμψη αποτυπώνεται και στην εθνική σφαίρα, στο εσωτερικό κρατών – μελών. Με τη Ρουμανία, Αυστρία, Σουηδία και Φινλανδία να αποτελούν πλέον κυψέλες φιλελεύθερης διακυβέρνησης. Κόμματα του ALDE είτε συμμετέχουν σε κυβερνήσεις είτε αναλαμβάνουν στρατηγικούς ρόλους αντιπολίτευσης με σαφή μεταρρυθμιστικό προσανατολισμό. Η εν λόγω πολυεπίπεδη διείσδυση χρήζει ιδιαίτερης προσοχής καθώς συμβάλλει στην αναδόμηση της ευρωπαϊκής εικόνας του φιλελευθερισμού: δεν είναι φαινόμενο των Βρυξελλών, αλλά μια δυναμική ανόρθωσης και στο εσωτερικό των κρατών μελών.
Ωστόσο, η θεσμική πρόοδος δεν είναι πανάκεια. Χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία και εν μέρει η Γαλλία παραμένουν πεδία έντονης αντίστασης στη φιλελεύθερη κοσμοαντίληψη. Η ρητορική του Βίκτορ Όρμπαν, η συνταγματική αστάθεια στη Βαρσοβία και η ενίσχυση της ακροδεξιάς στη Γαλλία επισημαίνουν τις ρωγμές στην φιλελεύθερη πτέρυγα της ΕΕ. Σε διεθνές επίπεδο, ο γεωπολιτικός τριπλός κλυδωνισμός (Πούτιν, Σι, Τραμπ) δημιουργεί ένα ασταθές περιβάλλον η αντιμετώπιση του οποίου απαιτεί ρεαλισμό, ψυχραιμία, προσήλωση στις αξίες της δημοκρατίας και αποφασιστικότητα.
Η φιλελεύθερη Ευρώπη του 2025 είναι μια δύναμη εν κινήσει, ωστόσο δεν έχει αξιοποιήσει πλήρως τις προοπτικές της. Η θεσμική της ισχύς, η ιδεολογική της ευκρίνεια και η εδραίωση της στις εθνικές κυβερνήσεις διαγράφουν ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον. Όμως, η ρευστότητα της βάσης της απαιτεί την δημιουργία ενός πλαισίου ελέγχου με στόχο την εξασφάλιση αυστηρής στρατηγικής πειθαρχίας.
Η μετουσίωση του οράματος της Renew Europe σε μετρήσιμες πολιτικές επιτυχίες –ιδίως στα κρίσιμα πεδία της άμυνας, της μετανάστευσης και της ψηφιακής κυριαρχίας– θα κρίνει αν το φιλελεύθερο ρεύμα θα εδραιωθεί ή θα παραμείνει μια εφήμερη αναλαμπή μέσα σε μια εποχή πολιτικής αστάθειας.
Η ανάκαμψη του φιλελευθέρου συνασπισμού δεν είναι ούτε αυτονόητη ούτε εξασφαλισμένη. Η πραγματική πρόκληση θα επέλθει όταν οι φιλελεύθεροι κληθούν όχι απλώς να συμμετάσχουν στη διακυβέρνηση, αλλά να προσφέρουν λύσεις που πείθουν. Εάν επιτύχουν, τότε –όπως προέβλεπε ο Jean Monnet– η Ευρώπη μπορεί πράγματι να επωφεληθεί από την κρίση. Εάν αποτύχουν, ο φιλελευθερισμός κινδυνεύει να περιθωριοποιηθεί, επιτρέποντας την ανάδειξη ακραίων στοιχείων.
Ο κρίσιμος ορίζοντας του 2028 θα καταδείξει: φιλελεύθερη Ευρώπη ή Ευρώπη του κατακερματισμού; Η ιστορία, έχει αποδείξει πως επιλέγει εκείνους που κατανοούν εγκαίρως τη συγκυρία της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Europe’s centre cannot hold unless it learns to act like a power, Financial Times, διαθέσιμο εδώ
-
Centrist Parties in Austria Push Aside Far Right to Form Government, The Wall Street Journal, διαθέσιμο εδώ
-
Europe elections live: Poland, Portugal, Romania vote in ‘Super Sunday’, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
European Parliament Seat Projection – May 2025, The Foederalist, διαθέσιμο εδώ
-
2025 Outlook Paper, European Policy Centre, διαθέσιμο εδώ
-
A Perfect Polar Storm – Chapter 4: European Union, Munich Security Conference, διαθέσιμο εδώ
-
A Turning Point or Not? Principles for a New European Order, Carnegie Europe, διαθέσιμο εδώ
-
The simultaneous rise of the far right and persistently sluggish growth in Europe is striking, Le Monde, διαθέσιμο εδώ
-
European Liberals Grow Stronger With New Members in Slovenia, Denmark and Bulgaria, ALDE Party, διαθέσιμο εδώ
