Της Αλίκης Μπρίνιου,
Πώς ένα φιλί, ένα δείγμα αγάπης, ένα αίσθημα ρομαντισμού, μπορεί να αναβιώνεται μέσα από την τέχνη; Πώς ένα γλυπτό μπορεί να εκφράσει ένα τόσο θερμό συναίσθημα; Πώς οι θεατές αντιλαμβάνονται αυτό το έργο και πώς προκαλεί τόσο έντονα συναισθήματα; Αυτά τα ερωτήματα έθεσε ο Αντόνιο Κανόβα με το έργο του «Έρως και Ψυχή».
Ο Ιταλός καλλιτέχνης Αντόνιο Κανόβα, με διάρκεια ζωής από το 1757 έως το 1822, αποτέλεσε έναν από τους πιο σημαντικούς γλύπτες του νεοκλασικισμού. Το χαρακτηριστικό στοιχείο στα έργα του ήταν πως επανάφεραν την τεχνική και την αισθητική του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού στην ευρωπαϊκή τέχνη.
Στα έργα του Κανόβα διακρίνεται μια μοναδική ομοιομορφία, καθώς οι λεπτότητα και η προσοχή που έχει συμβάλλει στην κάθε γραμμή «αγγίζουν» την τελειότητα. Σκοπός του ήταν να εξυψώσει το ανθρώπινο σώμα σε κάτι -σχεδόν- θεϊκό, δίνοντας έντονη εστίαση στην αρμονία και την ηρεμία. Βέβαια, αυτό το αποτέλεσμα που έχουμε την δυνατότητα να θαυμάσουμε τον 21ο αιώνα, ίσως να μην υπήρχε, δίχως την ιδιαίτερη και κυρίως ενδιαφέρουσα πορεία του καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Αρχικά, ο Κανόβα μεγάλωσε σε μια οικογένεια όπου υπήρχε ήδη το ερέθισμα της γλυπτικής, από τον παππού του, ο οποίος τον δίδαξε στο μάρμαρο και στον τρόπο του γίνεται η επεξεργασία του, από νεαρή ηλικία. Γύρω στα 9 έτη, ξεκίνησε να πειραματίζεται και να σμιλεύει μικρές μορφές. Έπειτα από αρκετή προσπάθεια και δημιουργία, το 1775 παρουσίασε το έργο «Ορφέας και Ευρυδίκη» το οποίο ήταν το «βήμα» για τη Βενετία. Μετακομίζοντας τη ζωή του σε νέα πόλη και δεδομένα, ήρθε σε επαφή με την αριστοκρατία και δέχτηκε τις πρώτες του παραγγελίες. Εκείνη ήταν η περίοδος όπου ο Κανόβα άρχισε να επεξεργάζεται το δικό του νεοκλασικό ιδίωμα, σε αντίθεση με τον μπαρόκ δυναμισμό που επικρατούσε.
Το 1781, αποχαιρέτησε τη Βενετία και μετακινήθηκε προς τη Ρώμη, όπου και παρέμεινε για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Στην Ρώμη, μελέτησε έντονα τα αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά, ιδιαίτερα του Παρθενώνα και του Λυσίππου. Παράλληλα, το συγκεκριμένο διάστημα, δημιούργησε αρκετά γλυπτά. ‘Ενα από αυτά ήταν και το «Ψυχή και Έρως» το οποίο αποτέλεσε κορυφαίο δείγμα νεοκλασικού αισθησιασμού και ρομαντισμού.
Το έργο «Ψυχή και Έρως» είναι εμπνευσμένο από την αρχαία ελληνική μυθολογία, και πιο συγκεκριμένα από το έργο «Μεταμορφώσεις» του Απουλήιου. Πιο εστιασμένα, το έργο βασίζεται σε μια ιστορία αγάπης. Η Ψυχή, μια θνητή κοπέλα, τρέφει ένα ερωτικό συναίσθημα για τον θεό Έρωτα. Στην προσπάθεια της, κι έπειτα από πολλές δοκιμασίες, η Ψυχή «χάνεται» σε βαθύ ύπνο, εξαιτίας ενός μαγικού φίλτρου. Τότε, ο Έρωτας τη συναντά αναίσθητη και την επαναφέρει πίσω στον κόσμο με ένα φιλί που της προκαλεί το συναίσθημα της αγάπης και τη βοηθά να επανέλθει. Αυτή η τελική εικόνα είναι και το στιγμιότυπο που αποτυπώνει ο Κανόβα πάνω στο μάρμαρο.
Η ερμηνεία του έργου θα μπορούσε να αποτυπωθεί ως η Ψυχή, ένα θνητό ον, η οποία συμβολίζει την ψυχή του ατόμου, ενώ ο Έρως ο οποίος συμβολίζει μια «ανώτερη» αγάπη και συναίσθημα. Μας δείχνει πως ο «Έρως» δεν συναντιέται συχνά και παντού, όμως όταν τον συναντήσεις θα υπάρχουν επιπτώσεις. Τα συναισθήματα θα «πλημμυρίζουν» μέσα στο κεφάλι σου με αποτέλεσμα να σταματήσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και της λογικής σκέψης. Στο τέλος, όμως, ο «Έρως» που δημιούργησε τόσο έντονες αισθήσεις και απερίσκεπτες σκέψεις θα είναι αυτός που θα επιφέρει τη «λύτρωση» και θα σε επαναφέρει στη ζωή προσφέροντάς σου την αγάπη που επιδίωκες να βρεις. Η τελική σκηνή με το φιλί, συμβολίζει τη σωματική και πνευματική ένωση, δείχνοντας πως δύο οντότητες, ακόμα κι αν βρίσκονται σε διαφορετικές διαστάσεις, μπορούν να ενώσουν τους ψυχικούς τους κόσμους.
Σήμερα, η πρωτότυπη έκδοση του έργου βρίσκεται στο Παρίσι της Γαλλίας, στο μουσείο του Λούβρου, ενώ μια δεύτερη παραλλαγή του κατοικεί στο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Τα συναισθήματα που προκαλεί αυτό το έργο, σε συνδυασμό με την ιστορία που πρεσβεύει, καταφέρνουν να «ακουμπήσουν» κάθε θεατή που έρχεται σε επαφή με το γλυπτό και αυτό αποδεικνύει τη «μαγεία» της τέχνης!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Έρως και Ψυχή, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
