Της Ευτέρπης Κομνηνού,
Αξίζει να ζεις κάτι πολύ όμορφο, όταν αφήνει πίσω πολύ πόνο; Αξίζει να ανέβεις στα ουράνια, αν πρόκειται να πέσεις με τέτοια ορμή που η πτώση σου να είναι σχεδόν συντριπτική; Αξίζει περισσότερο μια λιακάδα που πηγάζει από ένα καθαρό μυαλό, απ’ ότι μια καταχνιά που πηγάζει από ένα έμπειρο μυαλό; Αξίζει μία στιγμή χαράς και ξεγνοιασιάς, όταν ακολουθείται από δυσανάλογα μεγαλύτερες στιγμές πόνου, θλίψης και νοσταλγίας;
Όλες αυτές οι ερωτήσεις προκύπτουν από μια πρώτη θέαση της ταινίας η Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού. Όταν ένα άτομο σου έχει αλλάξει τη ζωή προς το καλύτερο, η συνύπαρξη μαζί του σε έβγαλε από την πλήξη της καθημερινότητας σου για να σε κάνει να γευτείς μια πρωτόγνωρη, δυνατή ευτυχία, που σε συντάραξε και σε έβγαλε από τα νερά σου και η σχέση σας τελειώσει, πώς το διαχειρίζεσαι; Πώς να διαχειριστείς όλο αυτόν τον πόνο, όλη αυτήν την απότομη προσγείωση, την απογοήτευση, τις τύψεις και τις ενοχές, το αίσθημα της προδοσίας ή απλά τη συνειδητοποίηση ότι το όνειρο τελείωσε και ήρθε η ώρα να ξυπνήσεις στην πραγματικότητα; Μπορεί να ήξερες ότι τα συναισθήματα αλλάζουν, το ίδιο και οι άνθρωποι. Ότι λόγω αυτού υπόκεινται στην προσωρινότητα και το τέλος, όμως, δεν πίστεψες ότι αυτό θα συνέβαινε και σε εσένα και σε εσάς. Πληγωμένος, καθώς είσαι, αποφασίζεις να διαγράψεις από τη μνήμη σου αυτόν τον άνθρωπο και τη σχέση που είχες μαζί του, με μια πιο μεταφορική έννοια απ’ ότι στην ταινία: στην Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού.
Η Κλεμεντιν (Kate Winslet) υπέβαλε τον εαυτό της σε ένα είδος χειρουργικής επέμβασης για να διαγράψει όλες τις αναμνήσεις της με τον Τζόελ (Jim Carrey), ο οποίος το μαθαίνει, και πεισματικά —αλλά και εκδικητικά— αποφασίζει να κάνει το ίδιο. Όμως, έρχεται αντιμέτωπος με ένα δίλημμα, καθώς μια τέτοια απόφαση δεν είναι απλή, ούτε αντικειμενικώς —και προφανώς— σωστή ή λάθος. Διαγράφοντας τον πόνο, την απόγνωση, τις κακές σας στιγμές όλα όσα σας οδήγησαν σε ένα τέλμα, διαγράφεις αναγκαστικά και τις όμορφες στιγμές, εκείνες που σου έδειξαν τι σημαίνει ανθρώπινη σύνδεση, αγάπη, στοργή, έντονη χαρά κα ενθουσιασμός. Πέρα όμως από το ότι διαγράφεις αναμνήσεις, διαγράφεις και αυτό που είσαι σήμερα, με όσα καλά και με όσα δυσάρεστα χαρακτηριστικά έχεις αναπτύξει χάρη στη συμβίωση σου με αυτό το άτομο.
Θα πει κανείς «Τι σημασία θα έχει εν τέλει αφού δεν θα το θυμάσαι και θα είναι σαν να κάνεις μια νέα αρχή στη ζωή». Θα είναι μια πραγματικά νέα αρχή όμως; Ή μήπως το πρόβλημα δύναται να εμφανιστεί και πάλι σε μια επόμενη σχέση, μιας και οι λόγοι που οδήγησαν σε τέλμα τη σχέση ήταν λανθασμένα μοτίβα συμπεριφοράς και θέασης του κόσμου και από την πλευρά των δύο; Λένε πως οι απογοητεύσεις —βασική αιτία για να πάρει μια σχέση την κάτω βόλτα— πηγάζουν από τις προσδοκίες. Μήπως όταν ερωτευόμαστε μία ιδέα του ατόμου που έχουμε απέναντι μας και όχι το ίδιο το άτομο αναπόφευκτα οδηγούμαστε σε αυτήν την κατάληξη; Μήπως ο εγωισμός αναπόφευκτα δημιουργεί ρωγμές στις σχέσεις; Μήπως ο πόνος και η δυσφορία που νιώθουμε όταν έχουμε δράσει πάνω στον εγωισμό είναι ο τρόπος που ο εαυτός φέρνει στην επίγνωση μας αυτό που δεν κάναμε σωστά και μας κατατρώει για αυτόν τον λόγο; Μήπως αντί να εξαλείψουμε τον πόνο να προσπαθήσουμε να ακούσουμε τι έχει να μας αποκαλύψει για τον εαυτό μας και την κατάσταση μας; Να τον βιώσουμε χωρίς να χαθούμε ολοκληρωτικά μέσα σε αυτόν —ενισχύοντας τις άμυνες μας ή αν δεν έχουμε ιδιαίτερες, να τις χτίσουμε με όση δύναμη και θέληση μας απομένει—, χωρίς να κατηγορούμε τον εαυτό μας μάταια και πραγματικά δυσανάλογα; Σε κάθε περίπτωση ίσως καλό να ήταν να μην επιλέξουμε την ευκολότερη συγκριτικά λύση του να καταπιέσουμε το συναίσθημα που νιώθουμε, επειδή μας είναι αφόρητο και να ξεριζώσουμε έτσι από μέσα μας τον πλούτο εμπειρίας και συναισθημάτων που βιώσαμε και που δύνανται να αποτελέσουν ευκαιρία για να μάθουμε κάτι παραπάνω για τους εαυτούς μας και τον κόσμο.
Οι δύο χαρακτήρες, δεν θα κατόρθωναν πολλά στην αποφυγή του πόνου με το να αφαιρέσουν τις μνήμες ο ένας του άλλου. Ο καθένας βρίσκει μπροστά του αυτό που κουβαλά μέσα του. «Ήθος ανθρώπω δαίμων». Τα προβλήματα τα οποία οδήγησαν τη σχέση σε αδιέξοδο, θα επαναλαμβανόταν στη ζωή του καθένα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με το ένα ή το άλλο πρόσωπο. Πέραν αυτού θα μπορούσε να ειπωθεί από τα μηνύματα που λαμβάνει κανείς βλέποντας την ταινία, ότι δεν είναι δυνατό να αποφύγει κανείς τον πόνο στη ζωή του, αλλά και να ζήσει πλήρη ζωή χωρίς αυτόν. Πρέπει να κάνει τον κύκλο του σε ορισμένα πράγματα για να τα δει συνολικά και να βγάλει τα συμπεράσματα αυτά που θα τον καθοδηγήσουν σε καλύτερες επιλογές. Όντας διαφορετικοί χαρακτήρες ο καθένας με τη δική του ιδιοσυγκρασία και τα δικά του ελαττώματα, προσπαθούσαν να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στους δύο διαφορετικούς τους κόσμους. Και το παλέψαν, το πέτυχαν προσωρινά μα όσο η γέφυρα δεν έχει γερά θεμέλια θα γκρεμίζεται, όπως και έγινε. Και η διαγραφή των αναμνήσεων θα ήταν μια προσωρινή ανακούφιση, μια βιαστική επιλογή καθότι και η λιακάδα που θα προσέφερε δεν θα μπορούσε πραγματικά να είναι αιώνια, όπως και κανένα «καιρικό» φαινόμενο.
Η Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού είναι μια σουρεαλιστική ταινία, η οποία όμως είναι βαθιά ρεαλιστική, καθώς χρησιμοποιώντας μιας τεχνολογία διαγραφής αναμνήσεων ως το σημείο εκκίνησης της πλοκής φανερώνει διαχρονικές ανθρώπινες ανησυχίες σχετικά με τη μνήμη, τη λήθη, τον έρωτα, την εξιδανίκευση και την απομυθοποίηση των άλλων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Eternal Sunshine of the Spotless Mind, imdb.com, διαθέσιμο εδώ.
