Της Μαρισίας Καμπανού,
Το σύνδρομο Opsoclonus-Myoclonus αποτελεί μια εξαιρετικά σπάνια νευροανοσολογική διαταραχή, κυρίως παιδιατρική αλλά και ενηλίκων, που χαρακτηρίζεται από ταχύτατες, ακανόνιστες οφθαλμικές κινήσεις (opsoclonus), σπασμωδικές μυϊκές συσπάσεις (myoclonus), αταξία, καθώς και διαταραχές συμπεριφοράς και ύπνου. Συχνά συνδέεται με ανοσοπαρανεοπλασματικούς μηχανισμούς στο πλαίσιο νευροβλαστώματος ή άλλων νεοπλασιών, αλλά μπορεί να είναι και ιδιοπαθές ή μεταλοιμώδες.
Επιδημιολογία
- Συχνότητα: περίπου 1–5/1.000.000 παιδιά/έτος.
- Ηλικία: 1–3 ετών για παιδιά, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις ενηλίκων.
- Φύλο & Γονιδιακή Κληρονομικότητα: Ισοοϊσότιμο φύλων, χωρίς σαφή οικογενειακή προδιάθεση.
Κλινική Εικόνα
Τα συμπτώματα που παρατηρούνται είναι τα εξής:
-Opsoclonus: Χαοτικές, ταχείες, πολυκατευθυντικές οφθαλμικές κινήσεις χωρίς παύση μεταξύ σάκκαδων.
-Myoclonus/Aταξία: Σπασμοί σώματος/άκρων με συνεχή ή διαλείπουσα αταξία, επηρεάζουν το βάδισμα και τις δραστηριότητες.
-Συμπεριφορικές και νυχτερινές διαταραχές: Ευερεθιστότητα, ανεξήγητες εξάρσεις θυμού, διαταραχές ύπνου και εγρήγορσης.
Παθογένεια
Η ασθένεια φέρει τους παρακάτω παθογενείς μηχανισμούς:
- Ανοσοπαρανεοπλασματικοί Μηχανισμοί: Σε παιδιά με OMS, ~50% συσχετίζονται με νευροβλάστωμα. Σε ενήλικες, αποτελεί paraneoplastic συνδρόμου σε μικροκυτταρικό Ca πνεύμονα ή Ca μαστού.
- Αυτοαντισώματα και Β‑κύτταρα: Αυξημένα B‑κύτταρα και περιστασιακά, αντι-Purkinje ή anti-Ri αντισώματα στο ΕΝΥ, χωρίς όμως διαγνωστική αυστηρότητα.
- Νευρωνική Δυσλειτουργία: stemb neuron/fastigial πυρήνας του παρεγκεφαλιδικού σκέλους πιθανόν ενοχοποιούνται για τις οφθαλμικές και κινητικές διαταραχές.
Διάγνωση
→Κλινικά Κριτήρια (τουλάχιστον 3 από 4): opsoclonus + myoclonus/ataxia + διαταραχές συμπεριφοράς/ύπνου + ανεύρεση νεοπλασίας.
→Απεικονιστικά Κριτήρια: Το MRI εγκεφάλου είναι συνήθως φυσιολογικό ή με διαλείπουσες περιοχές λευκόλυσης/gliosis.
→Εργαστηριακά Κριτήρια: Βελτιωμένη απαντητικότητα σε ανοσολογικούς δείκτες στο ΕΝΥ, ειδικά B‑κύτταρα και ολιγοκλωνικές ταινίες.
→Νεοπλασματικός Έλεγχος: Υπερηχογραφία αν ενδείκνυται, MIBG scan για παιδιά, που οδηγεί σε επιβεβαίωση ή αποκλεισμός νευροβλαστώματος.
Θεραπευτική Αντιμετώπιση
Α’ Γραμμής:
- Corticosteroids / ACTH: βελτιώνουν συμπτώματα σε πολλούς ασθενείς.
- IVIG: ενισχύει ανοσοκατασταλτική δράση, αλλά με ετερογενή αποτελέσματα.
Β’ Γραμμής / Βιολογική Θεραπεία:
- Rituximab (anti-CD20): 81–85% βελτίωση κινητικών/ συμπεριφορικών δεικτών σε 6–12 μήνες.
- Μείωση B‑κυττάρων στο ΕΝΥ έως 90%, με παράλληλη κάθοδο της IgM και ACTH.
- Συνδυασμένο πρωτόκολλο FLAIR (ACTH + IVIG + rituximab): 80–90% ανταπόκριση, 20% υποτροπές — ισχυρή υπόδειξη σε σοβαρή/ανθεκτική OMS.
Cytostatics & Θεραπεία Ογκολογίας:
Συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα είναι τα ακόλουθα: cyclophosphamide, methotrexate, mycophenolate, τα οποία και χρησιμοποιούνται σε υποτροπιάζοντα ή ανθεκτικά OMS. Σε παιδιά με νευροβλάστωμα, η εξαίρεση του όγκου συνδυάζεται με χημειο-ανοσοθεραπεία.
Πρόγνωση & Παρακολούθηση
Μετα-θεραπεία: Υψηλό ποσοστό υποτροπών (20–40%) τα πρώτα 2 έτη, ειδικά αν η θεραπεία καθυστερήσει.
Μακροχρόνιοι Απολογισμοί: 40–50% ασθενών εμφάνιση κινητικών, γνωστικών ή συμπεριφορικών συνεπειών, ιδιαίτερα αν η διάγνωση/θεραπεία αργήσει.
Αποκατάσταση: Φυσιοθεραπεία, λογοθεραπεία, ψυχοκοινωνική υποστήριξη είναι κρίσιμες για την ποιότητα ζωής.
Σύγχρονες Ερευνητικές Τάσεις
- Molecular profiling στο ΕΝΥ & αίμα: χρήση RNA‑αλληλούχησης, B‑cell receptor profiling για εξατομικευμένες θεραπείες.
- Αντισωματικές Αναλύσεις: αναγνώριση anti-Ri, anti-Purkinje -> καθοδήγηση επιλογής βιολογικών θεραπειών.
- Πρόσθετες κλινικές μελέτες: σύγκριση rituximab με cyclophosphamide σε μακροχρόνια βάση, διερεύνηση ofatumumab.
Συμπέρασμα
Το OMS αποτελεί μια υποδειγματική οπτική για το πώς ένα νευροανοσολογικό σύνδρομο, παρά τη σπανιότητά του, μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια μεθοδική και δυναμική προσέγγιση. Η έγκαιρη αναγνώριση, η εξατομικευμένη ανοσοθεραπεία και η πολυπαραγοντική αντιμετώπιση είναι κρίσιμα εργαλεία για θετική έκβαση. Το άμεσο μέλλον υπόσχεται προσέγγισεις με βιοδείκτες, βιολογικά και γονιδιακά εργαλεία — με έμφαση σε μείωση των υποτροπών και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Rituximab as adjunctive therapy for opsoclonus-myoclonus syndrome, Neurology,διαθέσιμο εδώ
- B-cell depletion therapy for new-onset opsoclonus-myoclonus syndrome: analysis of efficacy and safety, Wiley, διαθέσιμο εδώ
- Immunologic and clinical responses to rituximab in a child with opsoclonus-myoclonus syndrome, Pediatrics, διαθέσιμο εδώ
- A randomized placebo-controlled trial of idebenone in Leber’s hereditary optic neuropathy, Brain, διαθέσιμο εδώ
- Effects of idebenone on color vision in patients with Leber hereditary optic neuropathy. J Neuroophthalmology, διαθέσιμο εδώ
