Του Αντώνη Πετρόπουλου,
Είναι σχεδόν βέβαιο πως, όταν ήμασταν παιδιά, είχαμε πιάσει στα χέρια μας κάποιο κόμικ. Είτε με τους πρωταγωνιστές της Disney, είτε με τους υπερήρωες της Marvel, είτε με κάποιο άλλο κλασικό κόμικ, χαθήκαμε στις πολύχρωμες εικόνες. Ξεφυλλίζοντάς τα, γελάσαμε, παρατηρήσαμε τα εντυπωσιακά στριπ, που συνδυάζουν λόγο και εικόνα.
Τα κόμικς δεν ήταν ποτέ μόνο για παιδιά. Μπορεί να φαίνονται απλοϊκά και, παλαιότερα να θεωρούνταν «ελαφριά» αναγνώσματα για ψυχαγωγία, όμως είναι μία εξαιρετική μορφή τέχνης με έναν μοναδικό τρόπο αφήγησης και με κοινωνικά (αλλά και πολιτικά) μηνύματα. Σήμερα, πολλά κλασικά λογοτεχνικά (και όχι μόνο) έργα έχουν γίνει graphic novels, κάτι που αναδεικνύει τη δυναμική της τέχνης. Έχοντας γίνει ένας πολυφωνικός χώρος έκφρασης με φαντασία, χρώμα και χιούμορ, και παρότι δεν έχασε ποτέ το βάθος και τη δυναμική του, αξίζει να (ξανα)γνωρίσουμε τα κόμικς και να έρθουμε σε επαφή μαζί τους. Από το περιθώριο των μονοσέλιδων στις εφημερίδες, έως τα πολυσέλιδα graphic novels, τα κόμικς αφηγούνται ιστορίες — και πάντα με τα ίδια συστατικά.
Ο Scott McCloud, Αμερικανός σκιτσογράφος και θεωρητικός των κόμικς, στο βιβλίο του Κατανοώντας τα Κόμικς: Η Αόρατη Τέχνη (Understanding Comics, 1993), ορίζει την τέχνη ως «εικονικές παραστάσεις τοποθετημένες με τέτοια σειρά που έχει σκοπό να προκαλέσει στον αναγνώστη μια συναισθηματική ή διανοητική αντίδραση».
Το κυριότερο και πιο γοητευτικό χαρακτηριστικό των κόμικς είναι η ικανότητά τους να αφηγούνται περίπλοκες και μεγάλες ιστορίες, με αμεσότητα και λιτότητα. Εκτός από την αισθητική που τα διακρίνει, αυτό που τα καθιστά ξεχωριστά είναι όταν οι μεγάλες ιστορίες γίνονται καρέ· και μάλιστα δίχως να χάνεται η ουσία, η δράση και το ενδιαφέρον. Είναι αξιοσημείωτο πως τα κόμικς έχουν αξιοποιηθεί στην εκπαίδευση ως μέσο στη λογοτεχνία, την ιστορία, ακόμα και την κοινωνική σκέψη.
Στην εποχή της ταχύτητας, της εύκολης διάσπασης προσοχής και του υπερβολικού όγκου πληροφοριών, τα κόμικς μάς προσφέρουν μία γνήσια εμπειρία ανάγνωσης. Μία εμπειρία ανάγνωσης, η οποία είναι συγχρόνως σύντομη, πολυεπίπεδη και ψυχαγωγική. Με λακωνικές ατάκες, ποιοτικά καρέ, μπορείς να γελάσεις, να συγκινηθείς και να προβληματιστείς, δίχως να διαβάσεις εκατοντάδες σελίδες.
Δίχως να αποτελούν πλέον απλώς ένα χόμπι, τα κόμικς εξακολουθούν να έχουν φανατικό κοινό αλλά και εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι λίγοι αυτοί που προτιμούν την ψυχαγωγία, την ενημέρωση και τον στοχασμό, που προσφέρουν αφειδώς. Φαίνεται πως η απλότητα του μέσου, η άμεση σύνδεση με το κοινό και η ελευθερία που προσφέρουν τα χρώματα, το ύφος και ο ρυθμός δημιουργούν μία ενδιαφέρουσα κατάσταση — πιο απελευθερωτική.
Καταλήγουμε, όπως ξεκινήσαμε, ότι τα κόμικς δεν είναι μία παιδική ανάμνηση, ούτε αναγνώσματα μόνο για μικρά παιδιά. Είναι μία διαχρονική μορφή τέχνης, που εξελίσσεται, δεν αλλοιώνεται και, δοκιμάζοντας τα όρια της καινοτομίας, κατέχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με αναγνώστες κάθε ηλικίας. Αξίζει να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας σε κάποιο κόμικ, είτε σε ένα graphic novel κάποιου κλασικού έργου είτε στα κλασικά χιουμοριστικά στριπ (Snoopy, Mickey Mouse, Donald Duck κ.ά.). Είναι σημαντικό να δίνουμε χώρο στη φαντασία, ιδίως όταν σήμερα αυτή καταβαραθρώνεται μέσα από την άσκοπη κατανάλωση διαδικτυακού υλικού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Scott McCloud (1993), Understanding Comics: The Invisible Art, εκδ. Harper Collins
- Understanding Comics, wikipedia.org, Διαθέσιμο εδώ
