Του Νίκου Ζαβίτσα,
Η απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου να εκπέσουν από το βουλευτικό αξίωμα τρεις εκλεγμένοι εκπρόσωποι του κόμματος «Σπαρτιάτες» δεν αποτελεί απλώς μια νομική εξέλιξη, αλλά μια βαθιά θεσμική και πολιτική τομή. Το γεγονός ότι η Βουλή των Ελλήνων, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της, αριθμεί πλέον 297 βουλευτές αντί για 300, σηματοδοτεί την αναγκαία σύγκρουση μεταξύ του τυπικού δικαίου και της ουσιαστικής δημοκρατικής νομιμότητας.
Το κόμμα «Σπαρτιάτες» που εμφανίστηκε ξαφνικά στο πολιτικό προσκήνιο κατά τις εθνικές εκλογές του Ιουνίου 2023, κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή με ποσοστό που ξεπέρασε το 4,5%. Ωστόσο, αμέσως μετά την είσοδό του στο Κοινοβούλιο, ήρθαν στο φως ισχυρισμοί πως πίσω από την ίδρυσή του βρισκόταν ο καταδικασμένος για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση Ηλίας Κασιδιάρης, πρώην ηγετικό στέλεχος της Χρυσής Αυγής. Παρότι ο ίδιος δε συμμετείχε επίσημα στις εκλογές, η φημολογούμενη πολιτική του καθοδήγηση και η δημόσια στήριξή του στο κόμμα δημιούργησαν έντονο προβληματισμό για τη γνησιότητα της λαϊκής εντολής.
Το Εκλογοδικείο, ύστερα από αιτήσεις προσφυγών και αποδεικτικά στοιχεία, αποφάνθηκε πως οι τρεις βουλευτές—Βασίλης Στίγκας (πρόεδρος του κόμματος), Πέτρος Δημητριάδης και Αλέξανδρος Ζερβέας—παραπλάνησαν το εκλογικό σώμα και ότι η πολιτική τους παρουσία αποτέλεσε «μέσο εξαπάτησης των εκλογέων», καθώς το κόμμα λειτουργούσε υπό την ουσιαστική καθοδήγηση ενός προσώπου που νομικά είχε απωλέσει το δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική ζωή. Η έκπτωση βουλευτών λόγω παραπλάνησης του εκλογικού σώματος δεν είναι σύνηθες φαινόμενο. Η συγκεκριμένη απόφαση δημιουργεί δεδικασμένο για παρόμοιες περιπτώσεις στο μέλλον και εδραιώνει την αρχή ότι η λαϊκή εντολή δεν είναι απόλυτα ανέλεγκτη όταν προκύπτει μέσω δόλιων πρακτικών. Πρόκειται για ενεργοποίηση των θεσμικών φίλτρων προστασίας της δημοκρατίας, τα οποία λειτουργούν ως ανάχωμα στην καταστρατήγηση του πολιτεύματος.
Ουσιαστικά, το Εκλογοδικείο ανέλαβε το ρόλο εγγυητή της πολιτικής νομιμότητας, επισημαίνοντας ότι η συνταγματική τάξη δεν εξαντλείται στην ελεύθερη ψήφο, αλλά απαιτεί και ειλικρίνεια των πολιτικών σχηματισμών ως προς την ταυτότητα, τους σκοπούς και την ηγεσία τους. Με την απόφαση του δικαστηρίου και χωρίς τη δυνατότητα αντικατάστασης των εκπεσόντων βουλευτών—αφού οι επιλαχόντες θεωρούνται ότι σχετίζονται επίσης με το ίδιο παραπλανητικό πλαίσιο—η Βουλή λειτουργεί πλέον με 297 βουλευτές. Πρόκειται για αριθμητική και ουσιαστική αλλαγή, η οποία δεν προβλέπεται ρητά από το Σύνταγμα, αλλά δημιουργεί ανάγκη ερμηνευτικής προσαρμογής.
Ο Πρόεδρος της Βουλής Νικήτας Κακλαμάνης τόνισε πως η λειτουργία του Κοινοβουλίου δεν επηρεάζεται, ενώ διευκρίνισε ότι δεν προβλέπεται αναπληρωματική εκλογή σε αυτή την περίπτωση, αφού η εξαπάτηση θεωρήθηκε συστημική. Πρόκειται, δηλαδή, για πλήρη ακύρωση της παρουσίας του πολιτικού σχηματισμού «Σπαρτιάτες» στη Βουλή, και όχι απλώς για αντικατάσταση προσώπων.
Το σημαντικότερο θεσμικό ερώτημα που ανέκυψε είναι το πώς υπολογίζεται πλέον η απόλυτη πλειοψηφία της Βουλής. Σε κρίσιμες περιπτώσεις, όπως η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας ή οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, απαιτείται πλειοψηφία επί του «όλου αριθμού των βουλευτών». Αν αυτός μειώνεται σε 297, η πλειοψηφία θα έπρεπε να είναι 149 ψήφοι. Ωστόσο, ο κ. Κακλαμάνης και συνταγματολόγοι υποστήριξαν πως η απόλυτη πλειοψηφία παραμένει 151, καθώς το Σύνταγμα ορίζει σταθερό αριθμό εδρών (300), ανεξαρτήτως προσωρινών κενών.
Η ερμηνεία αυτή προστατεύει το κύρος της διαδικασίας και αποτρέπει «προσαρμοστικές» πλειοψηφίες που θα μπορούσαν να ευνοήσουν εφήμερες κοινοβουλευτικές ισορροπίες. Παράλληλα, κατοχυρώνεται η θεσμική συνέχεια και η προβλεψιμότητα των διαδικασιών, παρά την αριθμητική μείωση. Η απόφαση αυτή στέλνει ένα σαφές μήνυμα: η Δημοκρατία δεν είναι απλώς αριθμοί και κάλπες, αλλά και ποιότητα αντιπροσώπευσης. Η ύπαρξη κομμάτων-προβολών καταδικασμένων προσώπων υπονομεύει τον ίδιο τον πυρήνα της λαϊκής κυριαρχίας, καθώς διαστρεβλώνει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Το πολιτικό σύστημα καλείται να απαντήσει με νομοθετικές παρεμβάσεις που θα θωρακίσουν τη διαδικασία ανακήρυξης υποψηφίων, τον έλεγχο κομματικών σχηματισμών και την αποτροπή υποβολής συνδυασμών-«μαριονέτες». Η ενίσχυση του ρόλου του Αρείου Πάγου, αλλά και των εκλογικών αρχών, είναι κρίσιμη ώστε τέτοια φαινόμενα να εντοπίζονται πριν την είσοδο στη Βουλή.
Η υπόθεση των «Σπαρτιατών» ανοίγει τη συζήτηση για την αναθεώρηση του εκλογικού νόμου, ώστε να προβλέπει ρητές διαδικασίες αποτροπής πολιτικής χειραγώγησης από καταδικασμένους. Ακόμη, η θεσμική πρόνοια για αναπλήρωση εδρών, χωρίς να αλλοιώνεται το μήνυμα του Εκλογοδικείου και η επαναξιολόγηση του τρόπου ελέγχου υποψηφιοτήτων, ιδίως σε περιπτώσεις που σχετίζονται με ποινικές καταδίκες ή ρητορική μίσους τίθεται επί τάπητος. Η απόφαση για τους «Σπαρτιάτες» δεν αφορά μόνο στους συγκεκριμένους βουλευτές ή ένα περιθωριακό πολιτικό φαινόμενο. Αφορά την ίδια τη θεσμική ανθεκτικότητα της Δημοκρατίας. Η μετάβαση σε μια Βουλή 297 εδρών, χωρίς αναπλήρωση, δεν είναι αριθμητική ανωμαλία, αλλά πράξη θεσμικής αυτοάμυνας.
Η Βουλή των 297 δεν είναι δείγμα αδυναμίας. Είναι ένδειξη ωριμότητας: ότι η Δημοκρατία, παρά τις αδυναμίες της, έχει τα μέσα να προστατεύει τον εαυτό της από όσους επιχειρούν να την εργαλειοποιήσουν. Το επόμενο στοίχημα είναι να διαμορφωθεί ένα θεσμικό πλαίσιο που δεν θα επιτρέπει τέτοιες παραβιάσεις ούτε καν να ξεκινούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βουλή των 297 βουλευτών σηματοδοτεί η απόφαση για Σπαρτιάτες – Τι δήλωσε ο Ν. Κακλαμάνης, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Σπαρτιάτες»: Χάνουν την έδρα τους 3 βουλευτές με απόφαση εκλογοδικείου, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Βουλή: Τι αλλάζει μετά την απόφαση του Εκλογοδικείου για τους Σπαρτιάτες, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
- Απόφαση Εκλογοδικείου για «Σπαρτιάτες»: Τρεις βουλευτές χάνουν τις έδρες τους, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
