Του Λάμπρου Νούσια,
Ο πόλεμος στη Γάζα έχει συγκλονίσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για την ανθρωπιστική του διάσταση, αλλά μία από τις πιο σοβαρές και υποτιμημένες συνέπειες της σύγκρουσης είναι το τεράστιο περιβαλλοντικό της αποτύπωμα. Η οικολογική ζημία που έχει προκληθεί από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, την καταστροφή υποδομών και την ενεργειακή κρίση στη Γάζα είναι πρωτοφανής, με εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που ξεπερνούν εκείνες δεκάδων κρατών. Σύμφωνα με νέα μελέτη, οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τον πόλεμο αγγίζουν τους 281 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου διοξειδίου του άνθρακα (tCO₂e), ποσότητα μεγαλύτερη από τις ετήσιες εκπομπές 135 χωρών του πλανήτη.
Η ίδια η σύγκρουση, και ιδιαίτερα οι στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ, ευθύνεται για ένα μεγάλο μέρος αυτής της ρύπανσης. Οι άμεσες εκπομπές που προέρχονται από βομβαρδισμούς, μετακινήσεις στρατευμάτων, τη χρήση βαρέων οχημάτων και αεροσκαφών ανέρχονται σε περίπου 1,89 εκατομμύρια τόνους CO₂e. Πρόκειται για μία μόλις πτυχή του συνόλου, καθώς το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό βάρος προέρχεται από τις έμμεσες συνέπειες: την καταστροφή των υποδομών και την ανάγκη μελλοντικής ανοικοδόμησης.
Η στρατιωτική υποστήριξη από τρίτες χώρες παίζει επίσης κρίσιμο ρόλο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, έχουν μεταφέρει περισσότερους από 50.000 τόνους όπλων και εφοδίων προς το Ισραήλ μέσω αεροπορικών και θαλάσσιων διαδρομών. Μόνο αυτή η διαδικασία ευθύνεται για σχεδόν το 30% των άμεσων εκπομπών του πολέμου. Αντίστοιχα, οι μεταφορές εντός Ισραήλ, η αποθήκευση πολεμικού υλικού και η λειτουργία των στρατιωτικών υποδομών δημιουργούν έναν ανεξέλεγκτο κύκλο κατανάλωσης ενέργειας και καύσης καυσίμων με υψηλό περιβαλλοντικό κόστος.
Από την άλλη πλευρά, η καταστροφή της Γάζας έχει συντελέσει σε μία περιβαλλοντική υποβάθμιση άνευ προηγουμένου. Οι αεροπορικές επιδρομές και οι επιθέσεις με πυροβολικό έχουν ισοπεδώσει χιλιάδες κατοικίες, σχολεία, νοσοκομεία, τζαμιά και άλλες δημόσιες υποδομές. Η ποσότητα των ερειπίων που δημιουργήθηκε υπολογίζεται σε περισσότερους από 60 εκατομμύρια τόνους. Αυτά τα υλικά είναι κατά κανόνα μολυσμένα με βαρέα μέταλλα, αμίαντο και άλλα επικίνδυνα χημικά. Η διαδικασία αποκομιδής και επεξεργασίας τους θα δημιουργήσει από μόνη της πάνω από 29 εκατομμύρια επιπλέον τόνους CO₂e, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις.
Πριν από τον πόλεμο, η Γάζα βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως ηλιακή, για την κάλυψη των αναγκών της. Σχεδόν το 25% του ηλεκτρισμού προερχόταν από φωτοβολταϊκά συστήματα, τόσο σε δημόσια κτίρια όσο και σε οικίες. Με την έναρξη των επιθέσεων, το μεγαλύτερο μέρος αυτών των εγκαταστάσεων καταστράφηκε, ενώ ο μοναδικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έπαψε να λειτουργεί. Το αποτέλεσμα ήταν η αναγκαστική μετάβαση σε χιλιάδες μικρές γεννήτριες ντίζελ, οι οποίες εκπέμπουν τεράστιες ποσότητες ρύπων και επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο την ήδη ασφυκτική ατμόσφαιρα της περιοχής. Εκτιμάται ότι μόνο οι γεννήτριες αυτές έχουν παράγει πάνω από 130.000 τόνους CO₂e από τον Οκτώβριο του 2023 μέχρι σήμερα.
Καθώς η έλλειψη καυσίμων επιδεινώνεται, πολλοί κάτοικοι της Γάζας καταφεύγουν στην καύση πλαστικών απορριμμάτων για να παράγουν καύσιμα, παρά τις σοβαρές περιβαλλοντικές και υγειονομικές συνέπειες. Η διαδικασία αυτή απελευθερώνει τοξικές ουσίες, όπως διοξίνες και βαρέα μέταλλα, επιβαρύνοντας την ατμόσφαιρα και θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία των κατοίκων. Ο ΟΗΕ έχει εκφράσει ανησυχία για τις επιπτώσεις αυτής της πρακτικής στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.
Σοβαρές είναι και οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον της Γάζας. Το 80% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και της φυσικής βλάστησης έχει καταστραφεί. Οι εκρήξεις, οι πυρκαγιές και η χρήση τοξικών υλικών, όπως ο λευκός φώσφορος, έχουν μολύνει το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα. Οι βλάβες στο δίκτυο αποχέτευσης έχουν οδηγήσει στη διοχέτευση περίπου 130.000 κυβικών μέτρων ανεπεξέργαστων λυμάτων καθημερινά στη θάλασσα, προκαλώντας εκτεταμένη θαλάσσια ρύπανση και απειλή για τη θαλάσσια πανίδα.
Παρά την έκταση της καταστροφής, οι στρατιωτικές εκπομπές εξακολουθούν να εξαιρούνται από τις υποχρεωτικές αναφορές που προβλέπει η Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Αυτό το νομοθετικό κενό δίνει στις χώρες το περιθώριο να συνεχίζουν στρατιωτικές ενέργειες χωρίς κανέναν οικολογικό έλεγχο ή λογοδοσία. Περιβαλλοντικές οργανώσεις και επιστημονικές ομάδες ζητούν την άμεση αλλαγή των διεθνών πρωτοκόλλων, ώστε οι εκπομπές από πολέμους και συγκρούσεις να υπολογίζονται ισότιμα με εκείνες της βιομηχανίας και των μεταφορών.
Η Γάζα είναι πλέον ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς ο πόλεμος επιταχύνει την περιβαλλοντική κατάρρευση. Η κλιματική αλλαγή δεν ανακόπτεται σε συνθήκες σύγκρουσης· αντίθετα, οι πόλεμοι την επιταχύνουν με καταστροφικά αποτελέσματα.. Η ειρήνη, η ανασυγκρότηση και η δίκαιη κλιματική πολιτική πρέπει να γίνουν αλληλένδετοι στόχοι, εάν η διεθνής κοινότητα θέλει πραγματικά να αντιμετωπίσει τις πολυεπίπεδες κρίσεις του 21ου αιώνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος της ισραηλινής επίθεσης στη Γάζα – Συγκλονιστικό το αποτύπωμα άνθρακα, CNN, διαθέσιμο εδώ
-
Carbon footprint of Israel’s war on Gaza exceeds that of many entire countries, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
Gaza war’s carbon footprint exceeds that of entire nations, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
