Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η περίοδος του 20ού αιώνα υπήρξε μακρά όχι μόνο για τον πλανήτη, αλλά και για την Ελλάδα που ήρθε αντιμέτωπη με πολεμικές συγκρούσεις, γεωγραφικές ανακατατάξεις, πολιτειακές μεταβολές και πληθυσμιακές εισροές που άλλαξαν και διαμόρφωσαν την πορεία της χώρας και επηρέασαν τις τοπικές κοινωνίες. Φυσικά, ένα από αυτά τα ζητήματα ήταν και η δημιουργία του προσφυγικού ζητήματος ως απότοκο της Μικρασιατικής Καταστροφής, που έφερε την Ελλάδα αντιμέτωπη με τη διαχείριση μίας δύσκολης εξίσωσης.
Έτσι πολλές τοπικές κοινωνίες βρέθηκαν να δέχονται προσφυγικούς πληθυσμούς με σκοπό την εγκατάστασή τους, κάτι που αποτέλεσε μεν δύσκολο πρόβλημα, αλλά συνέβαλε δε στην ανασυγκρότηση των περιοχών και την αύξηση του ελληνικού στοιχείου κυρίως στις συνοριακές περιοχές. Με τις εξελίξεις αυτές και την περίπτωση της Δράμας ασχολείται η μονογραφία της Γεωργίας Μπακάλη που φέρει τον τίτλο Η γένεση της νέας Δράμας: Προσφυγική εγκατάσταση και τοπική ανασυγκρότηση και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο. Η συγγραφέας είναι διδάκτωρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο με ερευνητικό ενδιαφέρον σε ζητήματα που αφορούν το προσφυγικό και καπνεργατικό κίνημα για τα οποία έχει γράψει σχετικές μελέτες, ενώ η περίπτωση της Δράμας έχει μπει και στο παρελθόν στις μελέτες της εκδίδοντας με τον Δημήτρη Ι. Σφακιανάκη το ιστορικό λεύκωμα Η Δράμα των προσφύγων. Αφιέρωμα μνήμης.
Το βιβλίο, λοιπόν, ξεκινάει με την παρουσίαση της κατάστασης που επικρατούσε στην περιοχή πριν από την έκρηξη του μεγάλου προσφυγικού ρεύματος αναδεικνύοντας τις συνεχείς μεταβολές στο πληθυσμιακό της υπόβαθρο λόγω των συνεχών συγκρούσεων (Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α΄ Παγκόσμιος, Εθνικός Διχασμός κλπ). Το διάστημα αυτό το ελληνικό στοιχείο, όπως μας γνωστοποιεί η συγγραφέας αποτελούσε μειονότητα με τους μουσουλμάνους και τους «βουλγαρίζοντες» να υπερτερούν αριθμητικά. Η Δράμα, ωστόσο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για έναν ακόμα λόγο καθώς σε αυτήν έφτασε μια από τις μεγαλύτερες αναλογίες του προσφυγικού πληθυσμού φτάνοντας λίγο πάνω από το 70% — κάτι που ίσχυε και ευρύτερα για τον νομό, με μεγάλα ποσοστά να παρατηρούνται και στις άλλες βόρειες περιοχές της επικράτειας.
Η έλευση αυτού του δυσανάλογα μεγάλου αριθμού στην περιοχή γέννησε και την ανάγκη για την αποκατάστασή τους. Αρχικά, ωστόσο, έπρεπε να διαχωριστούν με βάση την επαγγελματική ασχολία τους, ώστε να μπορέσουν να αποκατασταθούν καλύτερα βάση των εμπειριών και των αναγκών τους και έτσι, δημιουργήθηκαν δύο βασικοί παράμετροι η αστική και η αγροτική. Πρόβλημα, όμως, υπήρχε και με την στέγαση των ανθρώπων αυτών. Αν και υπήρχαν ορισμένες οικίες από τους πληθυσμούς, οι οποίοι έφυγαν από την Δράμα δεν επαρκούσαν όμως για την κάλυψη των αναγκών και έτσι, το κράτος μέσω της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων προέβη στην οικοδόμηση κατοικιών για να στεγαστούν οι πρόσφυγες, δημιουργώντας τόσο νέους συνοικισμούς, αλλά και χωριά που ενίσχυσαν το ελληνικό στοιχείο στην περιοχή. Από την αφήγηση, ωστόσο, δεν απουσιάζουν και οι δυσκολίες που πέρασαν οι άνθρωποι με την πείνα, τις κακουχίες, την εκμετάλλευση, την άρνηση αποδοχής από τον τοπικό πληθυσμό να είναι μόνο ένα μικρό δείγμα, που συνθέτει το κλίμα της εποχής.
Μέσα από αυτές και άλλες παραμέτρους και με τον απλό και κατανοητό τρόπο γραφής της η Γεωργία Μπακάλη παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο η έλευση των προσφύγων αναδιαμόρφωσε την πόλη της Δράμας δίνοντάς της νέα πνοή. Το βιβλίο, συνεπώς, έρχεται να φωτίσει τα γεγονότα αυτά, ενώ η παράθεση μαρτυριών και εγγράφων από την εποχή αυτή το καθιστούν έναν αξεπέραστο ιστορικό οδηγό για την προσφυγική ζωή στη Δράμα στις αρχές του 20ου αιώνα.
