Της Μαρίας Μαυρομανωλάκης,
Η παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία, η οποία πυροδοτήθηκε από τη ρωσική εισβολή ευρείας κλίμακας τον Φεβρουάριο του 2022, έχει εξελιχθεί σε μια πολυεπίπεδη κρίση με κοινωνικές, πολιτικές και γεωστρατηγικές πτυχές. Πέρα από την άμεση ανθρωπιστική καταστροφή και τη διαρκή αποσταθεροποίηση της ουκρανικής επικράτειας, ο πόλεμος έχει αποκαλύψει βαθιά ρήγματα στη διεθνή τάξη, έχει δοκιμάσει την συνοχή των διατλαντικών συμμαχιών και έχει θέσει υπαρξιακά ερωτήματα για το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας και προστασίας. Καθώς η σύγκρουση συνεχίζεται με αμείωτη ένταση, η ανάγκη προς άμεση και αποτελεσματική διπλωματική επίλυση καθίσταται ολοένα και πιο επιτακτική.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν αναπροσαρμόσει τη στάση τους, υιοθετώντας μια πιο αποφασιστική και διεκδικητική διπλωματική προσέγγιση έναντι της αντιδραστικής διαχείρισης κρίσεων. Μια αξιοσημείωτη εκδήλωση αυτής της εξέλιξης συνιστά η συντονισμένη διπλωματική πίεση πλειόνων ευρωπαϊκών ηγετών προς τον Ρώσο πρόεδρο Putin, με σκοπό την αποδοχή μιας άνευ όρων κατάπαυσης του πυρός, που προβάλλεται ως αναγκαία προϋπόθεση για την έναρξη οποιασδήποτε ουσιαστικής ειρηνευτικής διαδικασίας. Αυτό το αίτημα, που εκφράστηκε στις αρχές Μαΐου 2025, σηματοδοτεί μια καίρια μετατόπιση στη συλλογική στρατηγική της Δύσης. Eλίσσεται πέρα από τις προηγούμενες διαμεσολαβητικές και στρατιωτικές προσεγγίσεις προς μια πιο καταναγκαστική μορφή διπλωματικής δέσμευσης που αξιοποιεί περαιτέρω την οικονομική πίεση, τα θεσμικά-νομικά εργαλεία και τη διακρατική συναίνεση σε πολυμερές επίπεδο.
Η έκκληση για άνευ όρων παύση των εχθροπραξιών δεν συνιστά απλώς μια πράξη ανθρωπιστικής ευαισθησίας, αλλά αντανακλά τη βαθύτερη εμπλοκή της Ευρώπης στα κανονιστικά και γεωπολιτικά διακυβεύματα που ανακύπτουν από τη σύγκρουση. Σε πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ ο πόλεμος εκλαμβάνεται ως σημείο αναφοράς σε μια ευρύτερη αντιπαράθεση ανάμεσα στη διεθνή τάξη που εδράζεται σε κανόνες και αρχές και σε μια αυταρχική, αναθεωρητική προσέγγιση διεθνούς διακυβέρνησης. Υπό αυτό το πρίσμα, η επιμονή στην απουσία όρων κατάπαυσης του πυρός ερμηνεύεται ως ρητή απόρριψη κάθε διαπραγματευτικού πλαισίου που ενδέχεται να εκληφθεί ως έμμεση αναγνώριση παράνομων εδαφικών προσαρτήσεων ή ατιμωρησίας για εγκλήματα πολέμου. Καθίσταται πρόδηλη, λοιπόν, η πολυπλοκότητα της ευρωπαϊκής διπλωματίας, η οποία καλείται να ισορροπήσει την ένταση μεταξύ γεωστρατηγικής σκοπιμότητας και ηθικοπολιτικής συνέπειας.
Η πρωτοβουλία συντονισμένης διπλωματικής πίεσης προς τη Ρωσία έλαβε συγκεκριμένη μορφή κατά τη διάρκεια της πρόσφατης κοινής επίσκεψης Ευρωπαίων ηγετών στο Κίεβο, που απέβλεπε στην ενίσχυση της διατλαντικής ενότητας και στην προώθηση μιας άμεσης, άνευ όρων εκεχειρίας 30 ημερών. Στη συνάντηση συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Macron, ο Καγκελάριος της Γερμανίας Merz, ο Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Starmer, καθώς και Πολωνοί αξιωματούχοι, οι οποίοι διατύπωσαν από κοινού την απαίτηση για άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών, χωρίς διαπραγματευτικά ανταλλάγματα. Η σύμπλευση αυτών των ηγετών, σε συμβολικό και πρακτικό επίπεδο, ανέδειξε την αυξανόμενη πολιτική βαρύτητα που αποδίδεται στη συλλογική ευρωπαϊκή φωνή και την πρόθεση διαμόρφωσης ενός ενιαίου και αξιόπιστου διαπραγματευτικού μετώπου έναντι της Ρωσίας.
Παράλληλα, αξιοσημείωτη υπήρξε η εμπλοκή του Αμερικανού προέδρου Trump, η οποία προέκυψε κατόπιν απευθείας τηλεφωνικής επικοινωνίας εκ μέρους των Ευρωπαίων ηγετών κατά τη διάρκεια της συνόδου στο Κίεβο. Η συμμετοχή του αποκρυσταλλώθηκε σε ρητή υποστήριξη και ευθυγράμμιση με τις ευρωπαϊκές πιέσεις υπέρ μιας άνευ προϋποθέσεων κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία. Η τοποθέτηση αυτή σηματοδοτεί όχι μόνο την προσωρινή αποκατάσταση της διατλαντικής σύμπνοιας ως προς τη διαχείριση της ουκρανικής κρίσης, αλλά και την πρόθεση των ΗΠΑ να διατηρήσουν ενεργό ρόλο στην εφαρμογή και παρακολούθηση της προτεινόμενης εκεχειρίας. Σε αντίθεση με προηγούμενες κατά καιρούς διφορούμενες στάσεις, η τρέχουσα στήριξη του Trump ενισχύει τη διαπραγματευτική ισχύ της Ευρώπης και προσδίδει στο αίτημα για άμεση παύση των εχθροπραξιών ευρύτερο γεωπολιτικό κύρος. Επιπλέον, η εμπλοκή των ΗΠΑ κρίνεται κομβική τόσο για την επιτήρηση μιας ενδεχόμενης συμφωνίας όσο και για την αποτροπή μονομερών αναθεωρητικών κινήσεων από τη ρωσική πλευρά.
Ως απάντηση στην αυξανόμενη πίεση, ο Putin απηύθυνε πρόσκληση στην Ουκρανία για «απευθείας συνομιλίες» που προγραμματίζονται για τις 15 Μαΐου στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, παρέλειψε να τοποθετηθεί ευθέως επί της προσωρινής εκεχειρίας. Ο Ρώσος πρόεδρος διαβεβαίωσε ότι επιδιώκει «σοβαρές διαπραγματεύσεις» με στόχο την επίτευξη διαρκούς ειρήνης. Ο Ουκρανός Πρόεδρος Zelenskyy υποδέχθηκε με επιφυλακτικότητα την πρόταση του Ρώσου ομολόγου του, χαρακτηρίζοντάς την μεν ως «θετική ένδειξη», υπογραμμίζοντας, όμως, ότι η αποδοχή οποιασδήποτε διαπραγματευτικής διαδικασίας από πλευράς Κιέβου προϋποθέτει τη ρητή συμφωνία της Μόσχας στην επικαιροποιημένη πρόταση για άμεση κατάπαυση του πυρός. Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας, σε ακόμη αυστηρότερο τόνο, απέρριψαν την πρόταση του Putin, επιμένοντας ότι δεν μπορεί να υπάρξει επανεκκίνηση των συνομιλιών χωρίς προηγούμενη παύση των εχθροπραξιών.
Η διπλωματική κινητοποίηση των Ευρωπαίων ηγετών, που κορυφώθηκε με συντονισμένες εκκλήσεις προς άνευ όρων εκεχειρία, σηματοδοτεί μια σημαντική καμπή στη στρατηγική προσέγγιση της Δύσης στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, αναδεικνύοντας μια βαθύτερη πολιτική και ηθική ανασυγκρότηση. Η πρωτοβουλία αυτή αποτυπώνει μια συλλογική απόπειρα επαναβεβαίωσης βασικών αρχών του διεθνούς δικαίου και της θεσμικής τάξης: της εθνικής κυριαρχίας, της λογοδοσίας των κρατών και της αποκήρυξης της στρατιωτικής ισχύος ως εργαλείου αναθεωρητικής πολιτικής. Εάν η ειρήνη πρόκειται να αποτελέσει κάτι περισσότερο από ρητορικό ιδανικό, θα πρέπει να οικοδομηθεί πάνω σε σταθερές αρχές, στρατηγική συνοχή και ακλόνητη προσήλωση στη διεθνή νομιμότητα έναντι της αυθαιρεσίας. Υπό αυτή την οπτική, η παρούσα διπλωματική στάση δύναται να αποτελέσει θεμέλιο ενός νέου διπλωματικού δόγματος σε έναν κατακερματισμένο και γεωπολιτικά ευμετάβλητο κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- European leaders win Trump’s support to pressure Putin on unconditional ceasefire, Politico, διαθέσιμο εδώ
- Zelensky challenges Putin’s offer to meet after Russia ignores ceasefire demand, CNN, διαθέσιμο εδώ
