Της Χριστίνας Σεφθελή,
Μετά από δέκα χρόνια πολέμου, η επιθυμία για ειρήνη άρχισε να επικρατεί και στις δύο πόλεις, οδηγώντας στην «Νικίειο Ειρήνη» το 421 π.Χ. Η επιρροή του Νικία υπέρ της ειρήνης, ενθάρρυνε τον Αλκιβιάδη να υποστηρίξει την αθηναϊκή φιλοδοξία και επεκτατισμό, αντιτιθέμενος στη Σπάρτη και προωθώντας νέες κατακτήσεις. Η ειρήνη ήταν εύθραυστη και αμφιλεγόμενη, με προβλήματα αποζημιώσεων και δυσαρέσκεια μεταξύ των συμμάχων της Σπάρτης. Αυτή η κατάσταση οδήγησε σε καθυστερήσεις και νέες συμμαχίες κατά της Σπάρτης, με το Άργος να παίζει κεντρικό ρόλο. Το Άργος, το οποίο είχε τριαντάχρονη ειρήνη με τη Σπάρτη που έληγε τότε, μπορούσε να συμμαχήσει με την Αθήνα ή τη Σπάρτη, συγκεντρώνοντας τους δυσαρεστημένους συμμάχους της Σπάρτης. Οι Κορίνθιοι πρότειναν στο Άργος να σχηματίσει αμυντική συμμαχία με οποιαδήποτε αυτόνομη ελληνική πόλη το επιθυμούσε.
Ενώ, ο Νικίας υποστήριζε τη σταθερότητα της ειρήνης με τη Σπάρτη, ο Αλκιβιάδης αμφισβήτησε την καλή πίστη της Σπάρτης και υποστήριξε τη συμμαχία με το Άργος. Η συμμαχία με το Άργος είχε ιστορικά προηγούμενα, καθώς ο Θεμιστοκλής είχε καταφύγει εκεί και η Αθήνα είχε συμμαχήσει με το Άργος στο παρελθόν. Η προσέγγιση του Αλκιβιάδη, που πρότεινε οι Αθηναίοι να μην παραμελούν τη στεριά, ήταν ρήξη με την περικλεία παράδοση της θαλάσσιας δύναμης. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Αλκιβιάδης στήριζε το πρόγραμμά του σε έναν ψευδή όρκο των εφήβων. Η δυσαρέσκεια των συμμάχων της Σπάρτης οδήγησε τη Μαντίνεια και την Ήλιδα να προσεγγίσουν το Άργος, δημιουργώντας δυσκολίες μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Ο Αλκιβιάδης, εκμεταλλευόμενος την κατάσταση, κάλεσε τους άνδρες του Άργους, της Μαντίνειας και της Ήλιδος στην Αθήνα για συμμαχία, υποσχόμενος βοήθεια. Οι Αργείοι πείστηκαν, θεωρώντας την Αθήνα παλιά φιλική πόλη με δημοκρατικό καθεστώς και ισχυρή ναυτική δύναμη.
Η είσοδος του Αλκιβιάδη στην πολιτική ήταν τολμηρή, ενώ παράλληλα, ο ίδιος ενεργούσε μόνος του, με τη βοήθεια φίλων και κρυφά, πάντα, από το κράτος. Όταν έφτασε στην Αθήνα, μια σπαρτιατική πρεσβεία για να αποτρέψει τη συμμαχία Άργους-Αθήνας και να ρυθμίσει ζητήματα αποζημιώσεων, ο Αλκιβιάδης επινόησε ένα στρατήγημα. Έπεισε τους Λακεδαιμονίους να πουν στη συνέλευση του Δήμου ότι είχαν απόλυτη πληρεξουσιότητα, υποσχόμενος ότι θα τους απέδιδε την Πύλο και θα επιτύγχανε συμβιβαστικές λύσεις. Οι Λακεδαιμόνιοι ακολούθησαν τη συμβουλή, φάνηκαν αναξιόπιστοι και ο λαός εξοργίστηκε, με αποτέλεσμα η συνέλευση να είναι έτοιμη να συνάψει συμμαχία με το Άργος. Ένας σεισμός διέκοψε τη συνέλευση. Ο Νικίας προσπάθησε να στείλει πρεσβεία στη Σπάρτη για να διευκρινίσει τις προθέσεις τους, αλλά απέτυχε. Τελικά, ο λαός της Αθήνας, εξοργισμένος, σύναψε ειρήνη και συμμαχία με το Άργος, την Ήλιδα και τη Μαντίνεια (η Κόρινθος δεν προσχώρησε). Αυτό ήταν ένας προσωπικός θρίαμβος για τον Αλκιβιάδη, ο οποίος την επόμενη άνοιξη έγινε στρατηγός και οργάνωσε τη συμμαχία στην Πελοπόννησο.
[…] καὶ λέγοντες ἐν τῇ βουλῇ περί τε τούτων καὶ ὡς αὐτοκράτορες ἥκουσι περὶ πάντων ξυμβῆναι τῶν διαφόρων, τὸν Ἀλκιβιάδην ἐφόβουν μὴ καί, ἢν ἐς τὸν δῆμον ταῦτα λέγωσιν, ἐπαγάγωνται τὸ πλῆθος καὶ ἀπωσθῇ ἡ Ἀργείων ξυμμαχία. μηχανᾶται δὲ πρὸς αὐτοὺς τοιόνδε τι ὁ Ἀλκιβιάδης· τοὺς Λακεδαιμονίους πείθει πίστιν αὐτοῖς δούς, ἢν μὴ ὁμολογήσωσιν ἐν τῷ δήμῳ αὐτοκράτορες ἥκειν, Πύλον τε αὐτοῖς ἀποδώσειν (πείσειν γὰρ αὐτὸς Ἀθηναίους, ὥσπερ καὶ νῦν ἀντιλέγειν) καὶ τἆλλα ξυναλλάξειν. βουλόμενος δὲ αὐτοὺς Νικίου τε ἀποστῆσαι ταῦτα ἔπρασσε καὶ ὅπως ἐν τῷ δήμῳ διαβαλὼν αὐτοὺς ὡς οὐδὲν ἀληθὲς ἐν νῷ ἔχουσιν οὐδὲ λέγουσιν οὐδέποτε ταὐτά, τοὺς Ἀργείους καὶ Ἠλείους καὶ Μαντινέας ξυμμάχους ποιήσῃ. καὶ ἐγένετο οὕτως. ἐπειδὴ γὰρ ἐς τὸν δῆμον παρελθόντες καὶ ἐπερωτώμενοι οὐκ ἔφασαν ὥσπερ ἐν τῇ βουλῇ αὐτοκράτορες ἥκειν, οἱ Ἀθηναῖοι οὐκέτι ἠνείχοντο, ἀλλὰ τοῦ Ἀλκιβιάδου πολλῷ μᾶλλον ἢ πρότερον καταβοῶντος τῶν Λακεδαιμονίων ἐσήκουόν τε καὶ ἑτοῖμοι ἦσαν εὐθὺς παραγαγόντες τοὺς Ἀργείους καὶ τοὺς μετ᾽ αὐτῶν ξυμμάχους ποιεῖσθαι· σεισμοῦ δὲ γενομένου πρίν τι ἐπικυρωθῆναι, ἡ ἐκκλησία αὕτη ἀνεβλήθη.
Όταν τα ανάπτυξαν αυτά μπροστά στην βουλή και είπαν ότι έχουν απόλυτη πληρεξουσιότητα, για να ρυθμίσουν όλες τις διαφορές, ο Αλκιβιάδης φοβήθηκε μήπως, αν πουν τα ίδια πράγματα στην Εκκλησία του Δήμου, παρασύρουν το πλήθος και αποκρουστεί η συμμαχία με το Άργος. Μηχανεύτηκε, λοιπόν, το εξής: Κατόρθωσε, δίνοντας όρκους, να τους πείσει ότι, αν δεν έλεγαν στην Εκκλησία του Δήμου ότι έχουν απόλυτη πληρεξουσιότητα, τότε θα τους απέδιδε την Πύλο (θα ήταν σε θέση, είπε, να πείσει τους Αθηναίους όπως ήταν σε θέση, έως τώρα, να τους αποτρέπει να το κάνουν) και θα μπορούσε να επιτύχει συμβιβαστικές λύσεις για όλα τα άλλα ζητήματα. Σκοπός του ήταν να τους αποσπάσει από τον Νικία και να τους εκθέσει μπροστά στο πλήθος, καταγγέλλοντάς τους ότι δεν είναι ειλικρινείς και ότι υπαναχωρούν συνεχώς. Έτσι, θα πετύχαινε να γίνει συμμαχία με τους Αργείους, τους Ηλείους και τους Μαντινείς. Έτσι κι έγινε. Όταν οι πρέσβεις παρουσιάστηκαν στην Εκκλησία του Δήμου και τους ρώτησαν αν είχαν απόλυτη πληρεξουσιότητα, αποκρίθηκαν αρνητικά, το ακριβώς αντίθετο απ᾽ ότι είχαν πει στην Βουλή. Οι Αθηναίοι, τότε, θεώρησαν ότι αυτό δεν ήταν πια ανεκτό και, παρασυρμένοι από τον Αλκιβιάδη που κατηγορούσε, τώρα, πολύ πιο έντονα τους Σπαρτιάτες, ήταν έτοιμοι ν᾽ ακούσουν αμέσως τους Αργείους και τους συμμάχους τους, για να κάνουν μαζί τους συμμαχία. Αλλά, προτού πάρουν καμιά απόφαση, έγινε σεισμός και η συνέλευση αυτή αναβλήθηκε.
Αυτά τα γεγονότα, όπως τα αναφέρει ο Θουκυδίδης, έχουν προκαλέσει δυσπιστία και ορισμένοι ιστορικοί έχουν αμφισβητήσει αν ο Θουκυδίδης παραποίησε τα γεγονότα, δίνοντας μια αυστηρή εικόνα της δράσης του Αλκιβιάδη. Θεωρούν παράλογο το ότι οι Λακεδαιμόνιοι ακολούθησαν την παραπλανητική συμβουλή του Αλκιβιάδη, γνωρίζοντας ότι θα έχαναν την αξιοπιστία τους. Επίσης, αναρωτιούνται γιατί οι Λακεδαιμόνιοι δεν κράτησαν μνησικακία εναντίον του Αλκιβιάδη, δεδομένου ότι αργότερα καταφεύγει στη Σπάρτη και γίνεται δεκτός από τον Ένδιο, ένα από τα θύματα της απάτης του. Ορισμένοι έχουν προσπαθήσει να «διορθώσουν» τον Θουκυδίδη, υποστηρίζοντας ότι οι Λακεδαιμόνιοι δεν είχαν πλήρη δικαιοδοσία και ότι ο Αλκιβιάδης τους ανάγκασε απλώς να το αναγνωρίσουν δημοσίως. Ωστόσο, η φερόμενη αδικία και εχθρότητα του Θουκυδίδη προς τον Αλκιβιάδη, δεν επιβεβαιώνεται αλλού στο έργο του, και η συνολική σύλληψη του έργου δεν υποστηρίζει μια τέτοια εξέλιξη στα αισθήματά του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βολονάκη Ελ. Μ. (2004), Αλκιβιάδης: Αθηναίοι Στρατηγός και Πολιτικός, Αθήνα: Ελληνικές Εκδόσεις
- Παπανούτσος Π. Ευάγγελος (Επιμ.), Πλούταρχου Βίοι Παράλληλοι: Δημοσθένης-Κικέρων-Αλκιβιάδης-Κοριολάνος (μτφρ. Παπακωνσταντίνου Θεοφύλακτος), Αθήνα: Ελληνικές Εκδόσεις
