Της Αντωνίας Αποστόλου,
Η Θεσσαλονίκη συγκλονίστηκε πρόσφατα από ένα ακόμη περιστατικό τυφλής οπαδικής βίας. Πιο συγκεκριμένα, ένας ανήλικος δέχθηκε επίθεση από ομάδα αγνώστων, οι οποίοι τον χτύπησαν με λοστούς, κράνη και γροθιές, αφήνοντάς τον τραυματισμένο και τρομοκρατημένο. Δεν ήταν η πρώτη φορά που μια τέτοια είδηση ήρθε στο φως· είναι όμως άλλη μια απόδειξη ότι η οπαδική βία στην Ελλάδα έχει ξεπεράσει προ πολλού τα όρια του «πάθους» και έχει μετατραπεί σε κοινωνικό πρόβλημα με βαθιές ρίζες.
Η οπαδική βία δεν είναι ένα φαινόμενο που αναδύεται τώρα. Εδώ και δεκαετίες, τα ελληνικά γήπεδα έχουν σημαδευτεί και τραυματιστεί από επεισόδια, συγκρούσεις ακόμα και… τραγωδίες. Παρ’ όλες τις νομοθετικές πρωτοβουλίες, την αυστηροποίηση των ποινών, ακόμη και τα δρακόντεια μέτρα ελέγχου στα γήπεδα, η βία επιμένει και μεταφέρεται πια και εκτός αυτών: σε δρόμους, πλατείες, ακόμη και σχολικές αυλές.
Η πιο ανησυχητική διάσταση αυτού του προβλήματος είναι ότι ολοένα και πιο συχνά θύματα ή δράστες είναι ανήλικοι. Το πρόσφατο περιστατικό στη Θεσσαλονίκη δεν είναι απλώς ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά είναι το σύμπτωμα μιας κουλτούρας που καλλιεργείται συστηματικά και βρίσκει έδαφος σε νεαρές ηλικίες.
Το ποδόσφαιρο είναι, εκ φύσεως, ένα άθλημα που δημιουργεί ταυτότητα και κοινότητα. Η ομάδα δεν είναι μόνο χρώματα και σύμβολα. Είναι μνήμες, δεσμοί και οικογενειακές παραδόσεις. Όμως αυτή η υγιής ταύτιση συχνά μεταλλάσσεται σε φανατισμό, όταν η αγάπη για την ομάδα καθορίζεται αποκλειστικά ως μίσος προς τον «άλλο».
Οι οργανωμένοι σύνδεσμοι οπαδών, αν και δεν είναι όλοι ίδιοι, έχουν πολλές φορές λειτουργήσει ως εκκολαπτήρια βίας. Η απουσία ελέγχου, η ανοχή των ίδιων των ΠΑΕ και η εκμετάλλευση των οπαδικών στρατών από πολιτικά ή επιχειρηματικά συμφέροντα ενισχύουν τον φαύλο κύκλο. Ο ανώνυμος έφηβος που ψάχνει ταυτότητα και αναγνώριση βρίσκει στον σύνδεσμο «οικογένεια» που συχνά όμως αυτή η «οικογένεια» τον οδηγεί στη βία.
Παρόλα αυτά , δεν είναι ένα ζήτημα που απασχολεί μόνο τον κόσμο του ποδοσφαίρου. Είναι ο καθρέφτης της ίδιας της κοινωνίας. Όταν οι νέοι μεγαλώνουν μέσα σε συνθήκες ανασφάλειας, όταν αισθάνονται αποκλεισμένοι από ευκαιρίες και ότι οι διέξοδοι είναι θολοί ή ανύπαρκτοι, η ταύτιση με μια ομάδα μπορεί να καλύψει αυτό το κενό. Η βία τότε λειτουργεί ως μέσο επιβεβαίωσης και κυριαρχίας.
Ταυτόχρονα, υπάρχει και η ευθύνη των Μέσων Ενημέρωσης, που συχνά τροφοδοτούν τον φανατισμό με πολωτική ρητορική, αλλά και των ίδιων των ομάδων, που ανέχονται ή (και) υποθάλπουν παραβατικές συμπεριφορές. Η πολιτεία, από την άλλη, περιορίζεται σε αποσπασματικά μέτρα: λίγο πιο αυστηρές ποινές, λίγο πιο πολλά μέτρα ασφαλείας, αλλά χωρίς μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα εξαλείψει ολοκληρωτικά το πρόβλημα.
Αν θέλουμε πραγματικά να περιορίσουμε την οπαδική βία, πρέπει να τη δούμε όχι μόνο ως πρόβλημα καταστολής αλλά κυρίως ως κοινωνικό φαινόμενο που χρήζει άμεσης θεραπείας. Πρωταρχικός φορέας που θα λειτουργήσει καταλυτικά για την απαλοιφή αυτού του θέματος λειτουργεί η εκπαίδευση και η πρόληψη. Προγράμματα στα σχολεία που μιλούν για τον αθλητισμό ως μέσο συνεργασίας και όχι αντιπαράθεσης μπορούν να μάθουν από νωρίς στα παιδιά την έννοια της ευγενούς άμυλας και τον σεβασμό προς τις προτιμήσεις των άλλων ανθρώπων.
Επιπλέον, μία πολύ σημαντική παράμετρος είναι οι ευθύνες που αναλαμβάνουν οι ίδιες οι ΠΑΕ. Εφαρμόζοντας σαφείς κανόνες και μηδενική ανοχή στη βία, χρησιμοποιώντας ακόμα αποκλεισμούς και διακοπή κάθε σχέσης με ομάδες που υποθάλπουν επεισόδια μπορούν να μεταδώσουν το μήνυμα ότι η βία δεν είναι επιτρεπτή και πως το γήπεδο πρέπει να λειτουργεί ως χώρος φιλίας και ειρήνης και όχι αντιπαράθεσης.
Εκτός αυτού, σημαντική είναι και η σύσταση μίας κοινότητας ενάντια στο μίσος. Η στήριξη πρωτοβουλιών που φέρνουν σε επαφή οπαδούς διαφορετικών ομάδων μέσα από δράσεις πολιτισμού, κοινωνικής προσφοράς και αλληλεγγύης μπορούν να λειτουργήσουν ως χώροι ανταλλαγής απόψεων και να αμβλυνθεί με αυτόν τον τρόπο το μίσος και η έχθρα ανάμεσα στους οπαδούς διαφορετικών ομάδων.
Τέλος, η ουσιαστική αστυνόμευση δεν πρέπει να παραβλέπεται. Η αστυνομία δεν πρέπει να λειτουργεί μονάχα ως όργανο καταστολής την ημέρα του αγώνα, αλλά και να παρακολουθεί στενά τα δίκτυα βίας που δρουν οργανωμένα.
Το περιστατικό στη Θεσσαλονίκη είναι άλλη μια υπενθύμιση ότι η οπαδική βία δεν είναι περιθωριακό ζήτημα αλλά πληγή που «ματώνε»ι την κοινωνία. Όταν νέοι άνθρωποι, ακόμη και ανήλικοι, χτυπιούνται με λοστούς στο όνομα μιας ομάδας, τότε η κοινωνία συνολικά έχει αποτύχει να τους προσφέρει ένα διαφορετικό νόημα ταυτότητας και ένταξης.
Το ποδόσφαιρο μπορεί και πρέπει να είναι γιορτή, έκφραση χαράς και συλλογικότητας. Όσο όμως η βία κυριαρχεί, τόσο θα χάνεται η ουσία του και ο σκοπός του. Η αντιμετώπισή της δεν είναι υπόθεση μόνο της αστυνομίας· είναι ζήτημα παιδείας, ευθύνης και πολιτισμού. Αν δε δράσουμε όλοι μαζί, κινδυνεύουμε να συνηθίσουμε τον παραλογισμό ως κανονικότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Θεσσαλονίκη: Οπαδική επίθεση σε βάρος ανηλίκου- Τον χτύπησαν με λοστούς και κράνη, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
