Της Αντωνίας Χόνδρου,
Τα τελευταία χρόνια οι λέξεις «βιωσιμότητα», «υπευθυνότητα» και «διαφάνεια» δεν αποτελούν πια αφηρημένες έννοιες ή επικοινωνιακά τεχνάσματα. Έχουν μετατραπεί σε βασικούς όρους της επιχειρηματικής πραγματικότητας. Οι εταιρίες καλούνται πλέον να αποδείξουν ότι δεν αποσκοπούν μόνο στο κέρδος, αλλά ότι λειτουργούν με σεβασμό προς το περιβάλλον, τους ανθρώπους και τους κανόνες της διακυβέρνησης. Τα κριτήρια ESG (Environmental – Social – Governance) συνοψίζουν αυτή τη στροφή και τείνουν να καθορίσουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα λειτουργεί το επιχειρείν τα επόμενα χρόνια.
Ο περιβαλλοντικός άξονας (E) αφορά όλες τις πολιτικές και πρακτικές που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος: από τη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τη διαχείριση αποβλήτων έως την υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την κυκλική οικονομία. Οι εταιρίες καλούνται να ενσωματώνουν στις διαδικασίες τους στρατηγικές φιλικές προς το περιβάλλον, όχι μόνο για λόγους συμμόρφωσης αλλά και για να μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος και να προσελκύσουν καταναλωτές που δίνουν βαρύτητα στη βιωσιμότητα.
Ο κοινωνικός άξονας (S) εστιάζει στον άνθρωπο. Περιλαμβάνει την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων, την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και συνθηκών εργασίας, την αποτροπή διακρίσεων, την ασφάλεια στον χώρο εργασίας, αλλά και την ουσιαστική συνεισφορά της εταιρίας στην κοινωνία μέσα από δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή, όπου η εταιρική εικόνα επηρεάζεται άμεσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η κοινωνική διάσταση αποκτά ιδιαίτερο βάρος.
Ο άξονας της διακυβέρνησης (G) αφορά την οργάνωση και λειτουργία της ίδιας της εταιρίας. Θέματα όπως η διαφάνεια, η λογοδοσία, οι μηχανισμοί εσωτερικού ελέγχου, η προστασία των μετόχων και η αποτροπή φαινομένων διαφθοράς αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ESG πλαισίου. Για τις εισηγμένες εταιρίες ειδικότερα, η συμμόρφωση με κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης δεν είναι απλώς τυπική υποχρέωση αλλά και κριτήριο αξιοπιστίας απέναντι στις αγορές και τους επενδυτές.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η υιοθέτηση της Οδηγίας για την Εταιρική Βιωσιμότητα (CSRD) αποτέλεσε τομή. Η οδηγία αυτή επεκτείνει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής των υποχρεωτικών αναφορών για θέματα βιωσιμότητας, απαιτώντας λεπτομερείς πληροφορίες για περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς δείκτες. Παράλληλα, ο Κανονισμός SFDR υποχρεώνει τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς να παρέχουν διαφάνεια σχετικά με τον τρόπο που ενσωματώνουν κριτήρια ESG στις επενδυτικές τους αποφάσεις.
Στην Ελλάδα, ο Ν. 4706/2020 για την εταιρική διακυβέρνηση θέσπισε νέες απαιτήσεις για τις εισηγμένες εταιρίες, επιβάλλοντας αυξημένες υποχρεώσεις διαφάνειας, σύνθεσης διοικητικών συμβουλίων και πολιτικών εσωτερικού ελέγχου. Ο Ν. 4548/2018 για τις Ανώνυμες Εταιρίες περιλαμβάνει επίσης διατάξεις που σχετίζονται με τα δικαιώματα των μετόχων και την ενίσχυση της διαφάνειας. Το πλαίσιο αυτό, σε συνδυασμό με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις, δημιουργεί ένα νέο τοπίο όπου η μη συμμόρφωση συνεπάγεται σημαντικούς κινδύνους.
Η εφαρμογή των ESG κριτηρίων φέρνει μεγάλες προκλήσεις για τις ελληνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες που δεν διαθέτουν εκτεταμένους μηχανισμούς συμμόρφωσης. Χρειάζεται επένδυση σε νέα συστήματα καταγραφής και ελέγχου, σε εξειδικευμένο προσωπικό και σε διαδικασίες που συχνά συνεπάγονται υψηλό κόστος. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις που θα ανταποκριθούν έγκαιρα θα αποκομίσουν ουσιαστικά οφέλη. Η συμμόρφωση με τα ESG κριτήρια ανοίγει τον δρόμο για πρόσβαση σε φθηνότερη χρηματοδότηση, αφού οι τράπεζες και οι θεσμικοί επενδυτές δίνουν πλέον προτεραιότητα σε εταιρίες που υιοθετούν πρακτικές βιωσιμότητας.
Παράλληλα, η ανταγωνιστικότητα ενισχύεται. Οι καταναλωτές, ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές, δίνουν μεγάλη σημασία στην υπεύθυνη επιχειρηματικότητα. Μια εταιρία που αποδεικνύει στην πράξη τον σεβασμό της προς το περιβάλλον και την κοινωνία έχει περισσότερες πιθανότητες να δημιουργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης και αφοσίωσης με το κοινό της.
Η ελληνική νομολογία δεν έχει ακόμη διαμορφώσει πλούσια παράδοση σε θέματα ESG, ωστόσο είναι βέβαιο ότι στο μέλλον θα προκύψουν δικαστικές διαφορές. Πιθανές περιπτώσεις αφορούν παραπλανητικές ή ελλιπείς εκθέσεις βιωσιμότητας (greenwashing), ζητήματα ευθύνης μελών διοικητικών συμβουλίων για παραλείψεις στη συμμόρφωση ή ακόμα και διεκδικήσεις αποζημιώσεων από μετόχους ή επενδυτές. Τα δικαστήρια θα κληθούν να ισορροπήσουν μεταξύ της παραδοσιακής αρχής της μεγιστοποίησης του κέρδους και των νέων κοινωνικών και περιβαλλοντικών υποχρεώσεων.
Τα ESG κριτήρια δεν αποτελούν περαστική τάση. Αντίθετα, αντανακλούν τη βαθιά αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Για τις ελληνικές επιχειρήσεις, η προσαρμογή σε αυτό το νέο πλαίσιο είναι αναγκαία για να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους. Η συμμόρφωση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται μόνο ως βάρος ή υποχρέωση, αλλά και ως ευκαιρία: ευκαιρία να βελτιώσουν την αποδοτικότητά τους, να χτίσουν ισχυρότερες σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πελάτες και να ενισχύσουν τη φήμη τους στις διεθνείς αγορές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τουντόπουλος, Β., Δίκαιο Εταιρικής Διακυβέρνησης, Νομική Βιβλιοθήκη, 2022
- Σύνδεσμος Ελλήνων Εμπορικολόγων, Το Περιβάλλον, η Κοινωνία και η Εταιρική Διακυβέρνηση (ESG), Νομική βιβλιοθήκη, 2024
