Της Αναστασίας Δρόσου,
Στο Eswatini, μία μικροσκοπική αφρικανική χώρα του 1 εκατομμυρίου κατοίκων, η απέλαση 5 μεναταστών από τις ΗΠΑ δεν πέρασε απαρατήρητη. Αντί αυτού, τοπικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις σέρνουν την κυβέρνηση σε μία δικαστική αναμέτρηση, όπου θα «τεσταριστούν» τα όρια του διεθνούς δικαίου, σε μία υπόθεση που αναμένεται να αποτελέσει δικαστικό ορόσημο στην ευρύτερη περιοχή της Αφρικής, αλλά και παγκοσμίως.
Η υπόθεση αφορά την απέλαση 5 συνολικά βαρυποινιτών από τις ΗΠΑ προς το Eswatini, προερχόμενοι αντίστοιχα από το Βιετνάμ, τη Τζαμάικα, το Λάος, την Υεμένη και την Κούβα. Η μετακίνησή τους προς την υψηλής ασφαλείας φυλακή Matsapha ήρθε ως αποτέλεσμα μίας συμφωνίας της κυβέρνησης με τις ΗΠΑ, οι οποίες χαρακτήρισαν τους μετανάστες ως επικίνδυνους εγκληματίες. Η εν λόγω συμφωνία έχει προκαλέσει την αγανάκτηση των κατοίκων του Eswatini, της μοναδικής αφρικανικής χώρας υπό καθεστώς απόλυτης μοναρχίας, όπου ο βασιλιάς διορίζει τον Πρωθυπουργό και την κυβέρνηση.
Την προηγούμενη εβδομάδα, η λαϊκή αγανάκτηση μετατράπηκε σε άμεση κοινωνική δραστηριοποίηση, με μία ομάδα ΜΚΟ και ακτιβιστών να καταθέτουν αγωγή εναντίον της κυβέρνησης. Σύμφωνα με τους αιτούντες, η συμφωνία μεταξύ Eswatini και ΗΠΑ είναι αντισυνταγματική, παραβιάζοντας τη δικανική αρχή της δίκαιης δίκης. Εξάλλου, η συμφωνία συνήφθη μυστικά, ενώ το Κοινοβούλιο δεν είχε ενημερωθεί, γεγονός που παραβιάζει τους συνταγματικούς κανόνες του Eswatini.
Ταυτόχρονα, ισχυρίζονται ότι έχουν παραβιαστεί θεμελιώδη δικαιώματα των απελαθέντων, καθώς η φυλακή όπου αυτοί μεταφέρθηκαν δεν πληροί τις ελάχιστες προδιαγραφές αξιοπρεπούς κράτησης. Αναφέρεται ιδιαίτερα το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στη φυλακή Matsapha, καθώς αυτή ξεπερνά κατά 190% τις δυνατότητες χωρητικότητας κρατουμένων.
Το ζήτημα, ωστόσο, είναι και πολιτικό. Σύμφωνα με το Southern African litigation centre (Salc), η εν λόγω υπόθεση στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα στη διεθνή κοινότητα: «Τα αφρικανικά κράτη δεν μπορούν να λειτουργούν ως χωματερή για άλυτα προβλήματα». Επανέρχεται εδώ η αντίθεση ανάμεσα στον Παγκόσμιο Βορά και τον Παγκόσμιο Νότο, επιβεβαιώνοντας τη διαπίστωση της εργαλειοποίησης των απελάσεων από τις ανεπτυγμένες χώρες. Πρόσφατα, οι ΗΠΑ απέλασαν 252 μετανάστες από τη Βενεζουέλα στο Ελ Σαλβαδόρ, όπου πέρασαν 4 μήνες σε μία από τις πιο περιβόητες φυλακές του κόσμου, πριν επαναπατριστούν στη Βενεζουέλα. Αντίστοιχες υποθέσεις αφορούν μετανάστες από το Νότιο Σουδάν, την Ουγκάντα και τη Ρουάντα.
Πάντως, εγχώριοι δικαστές, όπως ο Sifiso Khumalo, δεν δίνουν καμία ελπίδα στην εξέλιξη της υπόθεσης, κρίνοντάς την ως εντελώς αβάσιμη, ανώριμη και μη επείγουσα. Προς το παρόν, η δίκη έχει αναβληθεί για τις 25 Σεπτεμβρίου, ενώ σύμφωνα με το Salc ενδέχεται να παραπεμφθεί στο Συνταγματικό Δικαστήριο.
Πάντως, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετανάστευσης του ΟΗΕ δεν έχει λάβει κάποια επίσημη θέση. Η μόνη δήλωση αφορά την ανάγκη για παροχή υποστήριξης προς τους απελαθέντες μετά την άφιξή τους, χωρίς να παρέχονται λεπτομέρειες για την υλοποίηση ενός τέτοιου αιτήματος.
Ανεξάρτητα από τη στροφή που θα πάρει η δικαστική αυτή υπόθεση, αξίζει να σταθούμε στα λόγια του Melusi Simelane: «Θέλουμε τις λεπτομέρειες αυτής της συμφωνίας. Ο Πρωθυπουργός και η κυβέρνηση αποκρύπτουν πληροφορίες, οι οποίες είναι χρήσιμες για τα δικαιώματά μας ως πολιτών». Η λαϊκή, λοιπόν, δυσαρέσκεια και κινητοποίηση δεν φανερώνει απλώς την ύπαρξη ενός δυσεπίλυτου νομικού ζητήματος, αλλά κυριότερα την επιταγή για ένα ισχυρό κράτος δικαίου. Αίτημα ολοένα και πιο εμφαντικό σε μία χώρα —και σε μία ήπειρο— όπου η διαφάνεια έρχεται διαρκώς στο προσκήνιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Eswatini government faces court challenge over men deported by US, The
Guardian, διαθέσιμο εδώ - Eswatini government faces court challenge over US deportees, Africa news, διαθέσιμο εδώ
