Της Αλεξάνδρας Μαστοράκη,
Η Αθήνα αποτελεί αναμφισβήτητα μια ιστορική και μνημειώδη πρωτεύουσα. Η πόλη, που από πολλούς αποκαλείται «λίκνο» του δυτικού πολιτισμού, μοιάζει με σύγχρονο μωσαϊκό, ένα οικοδόμημα από δεκάδες γειτονιές με μοναδικές ξεχωριστές ιστορίες- και «καταγωγή»! Κάθε ονομασία, πηγή ενός σύντομου αφηγήματος. Στο παρόν άρθρο, θα συνεχίσουμε την ιστορική περιήγηση σε ακόμη δέκα αθηναϊκές συνοικίες, μελετώντας έτσι μια αθέατη πλευρά της πόλης που οι περισσότεροι αγνοούν.
Ζωγράφου
Η περιοχή οφείλει το όνομά της στον Ιωάννη Ζωγράφο, επιφανή και εύπορο πολιτικό, στου οποίου την κυριότητα βρίσκονταν μεγάλες εκτάσεις γης στην περιοχή. Ήταν το έτος 1902, όταν ο Ζωγράφος, προχωρώντας σε πράξη κοινωνικής συνεισφοράς, παραχώρησε κτήματα για να δημιουργηθεί ο οικισμός που κληροδότησε το όνομα του ευεργέτη του στη σημερινή συνοικία.
Άνω και Κάτω Πατήσια
Για το όνομα της περιοχής των Πατησίων, οι φερόμενες εκδοχές ποικίλουν. Η επικρατέστερη θεωρία υποστηρίζει ότι η ονομασία της περιοχής προέρχεται από το «Πατήσια», που σήμαινε «τόπος με πολύ νερό» στην αλβανική διάλεκτο. Κατά την Οθωμανική περίοδο, τα Πατήσια αποτελούσαν υπαίθριο περιοχή που απαρτιζόταν ως επί το πλείστον από κτήματα και εξοχικές κατοικίες.
Βοτανικός
Για την ονοματοδοσία της περιοχής αυτής, υπεύθυνος είναι ο πρώτος βοτανικός κήπος που ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 1835, αποκαλούμενος και Βοτανικός Κήπος Αθηνών, τον οποίο συναντά κανείς μέχρι και σήμερα, στην Ιερά Οδό της Αθήνας. Ο Βοτανικός κήπος συστάθηκε με το διάταγμα «περί συστάσεως νεοφυτειών» του ίδιου έτους και περιελάμβανε, σε αρχικό στάδιο, ολόκληρη την έκταση του «κτήματος Χασεκή» που υπολογιζόταν στα 120 στρέμματα. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, το 1915, αποσπάστηκαν 95 στρέμματα προς αξιοποίηση της Ανώτατης Γεωπονικής Σχολής και εν συνεχεία, τα υπόλοιπα 25 για τον ίδιο σκοπό, παραχωρήθηκαν στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Καισαριανή
Το όνομα προέρχεται από το παλαιό μοναστήρι της Καισαριανής, το οποίο χρονολογείται από την βυζαντινή περίοδο. Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα σχετίζεται με την περιοχή «Καισάρεια» της Μικράς Ασίας. Παλιά, το ευρύ τοπίο της περιοχής ήταν δενδρόφυτο, με πυκνές καλλιέργειες ελαιοδένδρων, ενώ κοντά στην Μονή ανάβλυζε πηγή με άφθονο και κρύο νερό. Στην πηγή αυτή γίνονται μάλιστα αναφορές από τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους ποιητές, όπου και αποκαλείται «Καλλία» πηγή.
Γουδή
Μια από τις πλέον γνωστές «ετυμολογικές» ιστορίες στον αθηναϊκό χώρο, η περιοχή πήρε το όνομά της από την οικογένεια του Γουδή, ιδιοκτήτριας μεγάλων εκτάσεων κτημάτων εκεί. Ιστορικά, η συνοικία συνδέθηκε στενά με το «Κίνημα στο Γουδί» του 1909, που εκπορεύθηκε από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο και σημάδεψε την σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας, προωθώντας μεταξύ άλλων την εμφάνιση προσωπικοτήτων όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος στο εθνικό προσκήνιο.
Αναφιώτικα
Η πανέμορφη και γραφική μικρή γειτονιά που απλώνεται κάτω από την Ακρόπολη. Η ίδρυση της αποτελεί έργο μαστόρων με καταγωγή από την Ανάφη. Σύνολο Αναφιωτών είχε ήδη καταφτάσει στην Αθήνα τον 19ο αιώνα, για την οικοδόμηση του παλατιού του Όθωνα. Η νέα τους γειτονιά ονομάστηκε «Αναφιώτικα» σαφώς προς τιμήν της πατρίδας τους.
Κολοκυνθού
Όπως ίσως να είναι φανερό, η συγκεκριμένη ονομασία προέρχεται από τις πυκνές καλλιέργειες κολοκυθιών που επικρατούσαν παλιά στην περιοχή. Δεν μας προκαλεί έκπληξη, καθώς η περιοχή αποτελούσε γεωργικό τόπο στα όρια της Αθήνας, που ευνοούσε την αγροτική δραστηριότητα.
Νέος Κόσμος
Ονομάστηκε έτσι στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν άρχισε να κατοικείται από εσωτερικούς μετανάστες. Το όνομα δηλώνει μια «νέα αρχή» και συνδέεται με την ιδέα της νέας συνοικίας. Το 1921, εγκαθίστανται οι πρώτοι Αρμένιοι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία που αργότερα θα αυξηθούν με την κατάρρευση του μετώπου και τον ερχομό και των Ελλήνων προσφύγων. Αρχικά, ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες σε παραπήγματα, αφού οι πρώτες προσφυγικές πολυκατοικίες θα χτιστούν πολύ αργότερα το 1934.
Πανόρμου
Η ευρύτερη περιοχή χρωστά το όνομά της στην την ομώνυμη οδό, η οποία με τη σειρά της ονομάστηκε προς τιμήν της πόλης Πάνορμος στη Μικρά Ασία. Από εκεί σημειώθηκαν, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, μεγάλα ρεύματα προσφύγων κατευθυνόμενα προς την Αθήνα. Οι Έλληνες της Πανόρμου, προτού εκδηλωθεί η μεγάλη τραγωδία, διέθεταν ακμάζουσα κοινότητα και μετρούσαν τέσσερις εκκλησίες, ημιγυμνάσιο αρρένων, οικοτροφείο θηλέων, έντεκα πρωτοβάθμιες σχολές αρρένων και δύο θηλέων. Μετά τη συνθήκη της Λωζάνης το 1922, οι Παντερμαλήδες προσέφυγαν σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, όπως η Θεσσαλονίκη και το Πολύκαστρο.
Βύρωνας
Η συνοικία συγκαταλέγεται και εκείνη στις περιοχές που ιδρύθηκαν από πρόσφυγες της Μικράς Ασίας το 1923, ενώ ονομάστηκε προς τιμήν του λόρδου Βύρωνα, Φιλέλληνα που αγωνίστηκε για την Επανάσταση του 1821. Ο Λόρδος Βύρων, Άγγλος αριστοκράτης, ποιητής, πολιτικός, Φιλέλληνας μνημονεύεται μέχρι σήμερα ως μια από τις σημαντικότερες μορφές του ρομαντισμού παγκοσμίως και διαχρονικά.
Νέο Φάληρο
Ο προσδιορισμός «Νέο» εξυπηρετεί την διάκριση από το Παλαιό Φάληρο, ενώ το όνομα «Φάληρο» ανάγεται στην αρχαιότητα και συγκεκριμένα στον ελληνικό μυθολογικό πλούτο. Ο Φάληρος ή Φαληρεύς, στενός φίλος του Θησέα, συμμετείχε στην Αργοναυτική Εκστρατεία, ενώ επιπλέον αναφέρεται ότι ο ίδιος ίδρυσε το Φάληρο, καθώς και την Παρθενόπη ή Νεάπολη στην Ιταλία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η ονοματοθεσία αθηναϊκών συνοικιών και περιοχών, chronontoulapo.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ
- Πώς πήραν το όνομά τους έξι περιοχές της Αθήνας;, athensvoice.gr, διαθέσιμο εδώ
