Της Χριστίνας Σεφθελή,
Ο Αλκιβιάδης εμφανίζεται για πρώτη φορά στο έργο του Θουκυδίδη το 420 π.Χ., στο κεφάλαιο 43 του Ε’ βιβλίου, όπου περιγράφεται ως ένας πολύ νέος άνδρας από μεγάλη οικογένεια, που τιμάται γι’ αυτό. Ο Θουκυδίδης εμβαθύνει στον χαρακτήρα του, αναφέροντας ότι ο Αλκιβιάδης πίστευε πως η συμμαχία με το Άργος ήταν πιο συμφέρουσα και αντιτασσόταν στη Σπάρτη από φιλοτιμία. Η «φιλοτιμία» είναι μια λέξη-κλειδί, καθώς ο Θουκυδίδης την είχε χρησιμοποιήσει και στην κρίση του για τους διαδόχους του Περικλή, οι οποίοι κολάκευαν το πλήθος λόγω της φιλοδοξίας τους να επικρατήσουν. Τα κίνητρα του Αλκιβιάδη είναι διπλά: ορθολογικά (που αφορούν το μέλλον της Αθήνας) και εγωιστικά (προσωπικά συμφέροντα), με τα δεύτερα να είναι πιο κυρίαρχα.
«Ησαν δὲ ἄλλοι τε καὶ Ἀλκιβιάδης ὁ Κλεινίου, ἀνὴρ ἡλικίᾳ μὲν ἔτι τότε ὢν νέος ὡς ἐν ἄλλῃ πόλει, ἀξιώματι δὲ προγόνων τιμώμενος· ᾧ ἐδόκει μὲν καὶ ἄμεινον εἶναι πρὸς τοὺς Ἀργείους μᾶλλον χωρεῖν, οὐ μέντοι ἀλλὰ καὶ φρονήματι φιλονικῶν ἠναντιοῦτο, ὅτι Λακεδαιμόνιοι διὰ Νικίου καὶ Λάχητος ἔπραξαν τὰς σπονδάς, ἑαυτὸν κατά τε τὴν νεότητα ὑπεριδόντες καὶ κατὰ τὴν παλαιὰν προξενίαν ποτὲ οὖσαν οὐ τιμήσαντες, ἣν τοῦ πάππου ἀπειπόντος αὐτὸς τοὺς ἐκ τῆς νήσου αὐτῶν αἰχμαλώτους θεραπεύων διενοεῖτο ἀνανεώσασθαι.»
Πρώτος μεταξύ τους ήταν ο Αλκιβιάδης του Κλεινίου, ο οποίος ήταν πολύ νέος. Σε άλλη πολιτεία, τουλάχιστον, θα τον θεωρούσαν πολύ νέο, αλλά επειδή ήταν από μεγάλη γενιά τον τιμούσαν πολύ. Είχε, βέβαια, την πεποίθηση ότι ήταν συμφερότερη η συμμαχία με το Άργος, αλλά ήταν αντίθετος προς την Σπάρτη από φιλότιμο, επειδή οι Λακεδαιμόνιοι είχαν διαπραγματευθεί την ειρήνη με τον Νικία και τον Λάχητα και τον είχαν παραμερίσει εξαιτίας της νεότητάς του, αλλά και δεν τον είχαν τιμήσει καθώς έπρεπε, αφού η οικογένειά του από παλιά, ήταν πρόξενος της Σπάρτης. Από το αξίωμα αυτό είχε παραιτηθεί ο παππούς του, αλλά ο ίδιος είχε επιδιώξει να το ξαναπάρει και γι᾽ αυτό είχε περιποιηθεί τους αιχμαλώτους της Σφακτηρίας.
Ο Πλούταρχος επιβεβαιώνει αυτή την εκδοχή, δηλώνοντας ότι ο Αλκιβιάδης, παρά την άναρχη ιδιωτική του ζωή, ωθείται σε μεγαλοπραγία από αρχομανία και φιλοδοξία, πιστεύοντας ότι θα ξεπεράσει τον Περικλή σε δύναμη και φήμη. Αυτή η φιλοδοξία, οδήγησε τον Αλκιβιάδη τόσο σε επιτυχίες, όσο και σε καταστροφές. Για να εδραιώσει τη θέση του στην Αθήνα, έπρεπε να αποκτήσει δύναμη. Στην άμεση δημοκρατία της Αθήνας, οι πολίτες μπορούσαν να μιλούν στη Συνέλευση και για τον Αλκιβιάδη ως μέλος μεγάλης οικογένειας, αυτό ήταν ευκολότερο. Έκανε χρηματικές δωρεές στην πόλη και υποστήριξε την αύξηση της εισφοράς των πόλεων της ηγεμονίας, κερδίζοντας δημοτικότητα.
Στην Αθήνα, τα περισσότερα δημόσια αξιώματα δίνονταν με κλήρο και δεν ανανεώνονταν, ώστε να αποφευχθεί η επιρροή ατόμων. Η εξαίρεση ήταν οι δέκα στρατηγοί, οι οποίοι εκλέγονταν και ήταν ανανεώσιμοι, έχοντας στρατιωτικές ευθύνες και ουσιαστική ηγεσία στη δημοκρατία, όπως ο Περικλής. Ο Αλκιβιάδης εκλέχτηκε στρατηγός το 420 π.Χ..
Στην αθηναϊκή πολιτική δεν υπήρχαν κόμματα, αλλά πολιτικές φιλίες, τάσεις και κρυφοί αντίπαλοι της δημοκρατίας. Ο Αλκιβιάδης ταλαντεύτηκε μεταξύ αυτών των τάσεων, προτιμώντας τον καιροσκοπισμό από τις αρχές. Αναδείχθηκαν προσωπικές αντιπαλότητες, με τον Νικία να γίνεται φυσικός αντίπαλός του, ειδικά στην εξωτερική πολιτική και τον πόλεμο. Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος (από το 431 π.Χ.) αποτέλεσε ευκαιρία για τον Αλκιβιάδη να διακριθεί. Συμμετείχε στη μάχη της Ποτίδαιας (όπου σώθηκε από τον Σωκράτη) και στη μάχη του Δήλιου, αποκτώντας αξία. Ο ελληνικός κόσμος ήταν διαιρεμένος μεταξύ της δημοκρατικής, θαλάσσιας δύναμης της Αθήνας και της ολιγαρχικής, χερσαίας δύναμης της Σπάρτης. Η Αθήνα αύξησε τη δύναμή της μετατρέποντας τους συμμάχους σε υποτελείς και αναπτύσσοντας τον στόλο της, προκαλώντας φόβο στη Σπάρτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βολονάκη Ελ. Μ. (2004), Αλκιβιάδης: Αθηναίοι Στρατηγός και Πολιτικός, Αθήνα: Ελληνικές Εκδόσεις
- Παπανούτσος Π. Ευάγγελος (Επιμ.), Πλούταρχου Βίοι Παράλληλοι: Δημοσθένης-Κικέρων-Αλκιβιάδης-Κοριολάνος (μτφρ. Παπακωνσταντίνου Θεοφύλακτος), Αθήνα: Ελληνικές Εκδόσεις
