Του Διογένη Ζωνίδη,
Η ανάπαυλα ήταν όμως προσωρινή, καθώς από καμία πλευρά δεν υπήρχε ειλικρινής διάθεση συμβιβασμού. Οι μεν Πολωνοί, βρίσκονταν σε θέση ισχύος, και δεν ήταν διαθέσιμοι να υπαναχωρήσουν στις εδαφικές τους διεκδικήσεις, και οι δε Μπολσεβίκοι προσπαθούσαν να κερδίσουν χρόνο μέσω διαπραγματεύσεων για να μεταφέρουν ενισχύσεις από το μέτωπο με τους Λευκούς, όπου είχαν εξαναγκάσει σε υποχώρηση τις δυνάμεις του Ντενικίν. Έτσι, μετά και την κατάληψη του Ντάουγκαβπιλς υπέρ της Λετονίας, ο Λένιν πήρε την απόφαση στις 14 Φεβρουαρίου, να επιτεθεί με ενισχυμένες δυνάμεις κατά της Πολωνίας. Η μεταφορά δυνάμεων όμως πήρε χρόνο, και ο Πιλσούδσκι, πληροφορημένος για τα σχέδια των Μπολσεβίκων, και μη θέλοντας να περιμένει να επιτεθούν με όλες τους τις δυνάμεις, χτύπησε πρώτος, στοχεύοντας νότια, με κατεύθυνση το Κίεβο. Ο σκοπός ήταν διπλός. Πρώτον, να καταστρέψει τις εκεί δυνάμεις του Κόκκινου στρατού, ώστε να μείνουν μόνο αυτές βόρεια των βάλτων του Πριπέτ, και δεύτερον, να βοηθήσει τον Σίμον Πετλιούρα και τον Ουκρανικό Εθνικό Στρατό που διοικούσε να ανακτήσουν τον έλεγχο της Ουκρανίας, και να γίνουν έτσι ένα φιλικό προς την Πολωνία κράτος, κάτι που θα μείωνε στο ήμισυ το μέτωπο που θα έπρεπε να καλυφθεί εναντίον των Μπολσεβίκων.
Αν και πέτυχε να καταλάβει το Κίεβο αμαχητί στις 7 Μαΐου, η επιχείρηση ήταν συνολικά μια πολιτική και διπλωματική αποτυχία. Αν και οι απώλειες των Ρώσων ήταν αξιοσημείωτες, με τους Πολωνούς να πιάνουν περί τους 30,000 αιχμαλώτους, και να καταλαμβάνουν σημαντικές ποσότητες στρατιωτικού υλικού, ήταν μικρότερες από τις προσδοκίες του Πιλσούδσκι. Παράλληλα, οι Ουκρανοί του σύμμαχοι δεν μπόρεσαν να συγκροτήσουν μια σημαντική στρατιωτική δύναμη, κάτι αναμενόμενο μετά από 6 χρόνια αιματηρού πολέμου στη χώρα τους. Τέλος, η επίθεση έδωσε την ευκαιρία στους Μπολσεβίκους να παρουσιαστούν ως αμυνόμενοι, και ως υπερασπιστές της Ρωσίας απέναντι σε ξένη εισβολή.
Η Ρωσική αντεπίθεση ήρθε βορειότερα, στο μέτωπο του ποταμού Μπερεζίνα, όπου ο νεαρός στρατηγός Τουχατσέφσκι επιχείρησε να ανατρέψει το Πολωνικό μέτωπο. Η επίθεση του δεν απέδωσε, και μετά από μία Πολωνική αντεπίθεση αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Αντίθετα, στο νότο, οι προσπάθειες των Μπολσεβίκων για ανακατάληψη του Κιέβου στέφθηκαν με επιτυχία. Τον Ιούνιο, εκμεταλλευόμενοι το πλατύ μέτωπο, που δεν μπορούσαν να καλύψουν πλήρως οι Πολωνοί, οι δυνάμεις του Νοτιοδυτικού μετώπου πέρασαν το Δνείπερο και απείλησαν να περικυκλώσουν την 3η Στρατιά του Ριτζ-Σμίγκλυ. Αυτό δεν συνέβη εν μέρει, λόγω της κακής επικοινωνίας μεταξύ των Μπολσεβίκων διοικητών, και καθώς η 1η Στρατιά Ιππικού του Μπουντιόνι, ο μεγάλος ταχυκίνητος σχηματισμός του Κόκκινου Στρατού, βρήκε έναν άξιο αντίπαλο στο Πολωνικό ιππικό, που, ανώτερο σε ποιότητα, και μπορούσε να ανατρέψει με την επέλασή του τις συγκριτικά μεγαλύτερες έφιππες εχθρικές δυνάμεις.
Παρά το ότι πέτυχαν να αποφύγουν την περικύκλωση, οι Πολωνοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Κίεβο, και να επιστρέψουν στις θέσεις του Απριλίου, ενώ στο βορρά, ο Τουχατσέφσκι ήταν έτοιμος για την επόμενη επίθεσή του. Έχοντας ενισχύσει το στράτευμά του όλο τον Ιούνιο, διέθετε 120,000 στρατιώτες έναντι 60-80.000 Πολωνών, και αυτή τη φορά η επίθεσή του, που ξεκίνησε στις 4 Ιουλίου, πέτυχε. Οι Πολωνοί, για να αποφύγουν την περικύκλωση, αναγκάστηκαν να απαγκιστρωθούν και να υποχωρήσουν προς το Βίλνιους. To Κόκκινο ιππικό του Αρμένιου Γκάγια Γκάι, όμως, συνέχισε τάχιστα την πορεία του και κατέλαβε την πόλη πριν να προλάβουν να οχυρωθούν οι Πολωνοί. Επόμενη στάση ήταν η γραμμή των ποταμών Νίμεν και Στσάρα, αλλά η κατάληψη του Γκρόντνο στις 19 Ιουλίου, ανάγκασε τους Πολωνούς να υποχωρήσουν και πάλι, αυτή τη φορά στους ποταμούς Μπουγκ και Νάρεβ. Η γραμμή αυτή παραβιάστηκε με τη σειρά της την 1η Αυγούστου, με την κατάληψη του Μπρεστ. Η μόνη πιθανή επόμενη γραμμή άμυνας ήταν ο ποταμός Βιστούλας, και η ίδια η πρωτεύουσα Βαρσοβία.
Η τελευταία ελπίδα, πλέον για την ίδια την ύπαρξη της Πολωνίας, ήταν το σχέδιο που σχημάτισε ο Πιλσούδσκι για τη μάχη της Βαρσοβίας. Το στράτευμα αναδιοργανώθηκε σε 3 μέτωπα. Το νότιο μέτωπο, με τα στρατεύματα που είχαν υποχωρήσει από το Κίεβο, θα κρατούσε το Λβοβ, στέλνοντας παράλληλα ενισχύσεις στα άλλα μέτωπα. Στο βορρά, σκοπός ήταν να κρατηθεί η Βαρσοβία, απασχολώντας τα στρατεύματα του Τουχατσέφσκι, έτσι ώστε, το κεντρικό μέτωπο, υπό τις άμεσες διαταγές του Πιλσούδσκι, να μπορέσει να χτυπήσει στα πλευρά τα Σοβιετικά στρατεύματα και να τα καταστρέψει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Zamoyski A. (2008), Warsaw 1920: Lenin’s Failed Conquest of Europe, εκδ. HarperCollins
- Whitewood P. (2023), The Soviet-Polish War and its Legacy, εκδ. Bloomsbury Publishing
