Της Σταυρούλας Κυριάκου,
Τι είναι η αφθώδης στοματίτιδα;
Η υποτροπιάζουσα αφθώδης στοματίτιδα είναι μια περίπλοκη στοματική πάθηση που χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη ανάπτυξη επώδυνων αφθωδών ελκών σε μη κερατινοποιημένους βλεννογόνους του στόματος. Συνήθως, τα συμπτώματά της αναφέρονται ως «καρκινικές πληγές», ενώ η αιτιολογία της παραμένει αβέβαιη μέχρι και σήμερα.
Ποια είναι η αιτιολογία της νόσου;
Η αιτία πιστεύεται ότι είναι πολυπαραγοντική καθώς συμμετέχει μια ανοσολογική αντίδραση των Τ-λεμφοκυττάρων και του συμπλέγματος MHC αλλά και μία γενετική προδιάθεση. Τα CD8+ Τ-λεμφοκύτταρα στοχεύουν για καταστροφή τα επιθηλιακά κύτταρα και τα κερατινοκύτταρα της στοματικής κοιλότητας με αποτέλεσμα να υφίστανται κενοτοποίηση και να εμφανίζεται έλκωση. Νέες μελέτες αποδεικνύουν πως σε αυτή τη διαδικασία συμμετέχουν και άλλες κυτοκίνες, συμπεριλαμβανομένων των ιντερλευκινών. Μερικοί από τους προδιαθεσικούς παράγοντες είναι:
- Τοπικό τραύμα σε μη κερατινοποιημένες περιοχές του στόματος.
- Ανεπάρκεια σιδήρου, φολικού οξέος, ψευδαργύρου και βιταμίνης Β12.
- Ορμονικές αλλαγές κατά την έμμηνο ρύση και την εμμηνόπαυση.
Επιπλέον, η εμφάνιση αφθώδους στοματίτιδας αποτελεί ένδειξη εντερικής νόσου όπως, η ευαισθησία στη γλουτένη ή η ελκώδης κολίτιδα. Ωστόσο, τα έλκη στον βλεννογόνο του στόματος μπορεί να οφείλονται σε ανεπάρκειες δυσαπορρόφησης στα αιμοποιητικά συστήματα (αναιμία, διατροφικές ελλείψεις) ή σε εκδήλωση της νόσου HIV, καθώς σε αυτούς τους ασθενείς υπάρχουν μειωμένα επίπεδα CD4 λεμφοκυττάρων ενώ είναι υψηλά τα CD8.
Ποιοι είναι οι διάφοροι τύποι της νόσου;
Οι ασθενείς ταξινομούνται σε 3 κατηγορίες με βάση τη σοβαρότητα των ελκών αλλά και τη στρατηγική θεραπείας.
- Τύπος Α: Οι ασθενείς εμφανίζουν επεισόδια μερικές φορές τον χρόνο με εξάρσεις που διαρκούν λίγες ημέρες με ήπιο πόνο.
- Τύπος Β: Οι ασθενείς αυτής της κατηγορίας βιώνουν επώδυνα επεισόδια μηνιαίως, που διαρκούν από 3 έως 10 ημέρες.
- Τύπος Γ: Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει σοβαρά επώδυνες αλλοιώσεις. Δεν υπάρχει περίοδος χωρίς έλκη, ενώ ένα νέο αφθώδες έλκος αναπτύσσεται όταν επουλωθεί ένα παλιό.
Ποια είναι η θεραπεία της νόσου;
Η θεραπεία συνήθως δεν είναι απαραίτητη για δευτερεύουσες πληγές, οι οποίες τείνουν να υποχωρούν από μόνες τους σε μία ή δύο εβδομάδες, αλλά οι μεγάλες, επίμονες ή ασυνήθιστα επώδυνες πληγές που συχνά υποτροπιάζουν χρειάζονται ιατρική φροντίδα. Oι πόνοι των αφθών, καθώς και ο ερεθισμός που προκαλούν μπορεί να μειωθούν αν:
- Αποφύγετε τα τρόφιμα που είναι όξινα, τραγανά ή πικάντικα.
- Τρώτε πιο συχνά μικρά γεύματα.
- Κόβετε το φαγητό σας σε μικρά κομμάτια και τρώτε αργά.
- Πίνετε πολλά κρύα υγρά ή καταναλώνετε παγωμένα τρόφιμα.
- Χρησιμοποιείτε μαλακή οδοντόβουρτσα και πλένετε τα δόντια σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Αν στις εξετάσεις αίματος βρεθούν ελλείψεις βιταμινών Β9, Β6, Β12, D3 ή ψευδαργύρου χορηγούνται σε κατάλληλες δόσεις, ανάλογα με τα επίπεδα έλλειψης.
Ακόμη, η θεραπεία περιλαμβάνει στοματικό διάλυμα με χλωρεξιδίνη και μια σύντομη αγωγή με τοπικά κορτικοστεροειδή αμέσως μετά την εμφάνιση των ελκών. Αυτοί οι ασθενείς συνήθως χρειάζονται συντήρηση λόγω του υποτροπιάζοντος προτύπου των αλλοιώσεων. Σε σοβαρότερες μορφές της ασθένειας χορηγούνται συστηματικά κορτικοστεροειδή και ανοσοκατασταλτικά όπως πεντοξυφυλλίνη, δαψόνη και θαλιδομίδη.
Η θαλιδομίδη οδηγεί σε μείωση του πόνου, βελτίωση της στοματικής λειτουργίας, υποχώρηση των ελκών και καταστολή των υποτροπών. Μελέτες in vitro έχουν τεκμηριώσει ότι η θαλιδομίδη αλλάζει τη συγκέντρωση του TNF-α, αλλά ο ακριβής μηχανισμός παραμένει άγνωστος. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η θαλιδομίδη μπορεί να συνταγογραφηθεί μόνο μέσω προγράμματος παρακολούθησης και καταγραφής, το οποίο επιβάλλεται από την τερατογένεσή της και τις παρενέργειές της, όπως η νευροπάθεια, οι πονοκέφαλοι και η δυσκοιλιότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Recurrent Apthous Stomatitis: An Enigmatic Entity and Sign of Systemic Disease, Pubmed Central, διαθέσιμο εδώ
- Recurrent Apthous Stomatitis, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
