Του Ελευθέριου Χονδρού,
Το όνομα του Ντράγκαν Κόντα, ενός Βόσνιου Κροάτη πολιτικού που από το 2022 εκπροσωπεί το καντόνι Λίβνο στο κοινοβούλιο της Ομοσπονδίας Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, επανέρχεται στο προσκήνιο, αυτή τη φορά όχι για τον πολιτικό του ρόλο αλλά για την πολεμική του διαδρομή. Κατά τη διάρκεια της δίκης του 2016 στο Σαράγεβο, για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν κατά Σέρβων αμάχων στο Λίβνο την περίοδο 1992-1995, ο Σέρβος μάρτυρας Ντέγιαν Λαγκάνιν κατέθεσε πως είχε υποστεί ηλεκτροσόκ, ξυλοδαρμούς και εξευτελισμούς, κατονομάζοντας μεταξύ άλλων τον Κόντα ως ανακριτή και βασανιστή.
Η υπόθεση αφορά το σχολείο του Λίβνο, το οποίο είχε μετατραπεί σε αυτοσχέδιο στρατόπεδο κράτησης. Οι Σέρβοι κρατούμενοι, σύμφωνα με το δικαστήριο, υπέστησαν καθημερινή ψυχολογική και σωματική κακοποίηση. Κάποιοι χρησιμοποιήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία, ενώ άλλοι «δεν επέστρεψαν ποτέ ζωντανοί». Στην ετυμηγορία του 2017, ο δικαστής Ζόραν Μπόζιτ κατέγραψε ότι «από το υλικό αποδεικνύεται ξεκάθαρα πως ο Ντράγκαν Κόντα ήταν διοικητής της Λόχου Στρατιωτικής Αστυνομίας από την 1η Ιουλίου 1992».
Ωστόσο, ενώ οι κατηγορούμενοι Μουάμιρ Γιασάρεβιτς και Σέαντ Βελάγκιτς καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης 12 και 18 μηνών αντίστοιχα, και ο Ζντένκο Ανταμπάκ απαλλάχθηκε, ο Κόντα δεν βρέθηκε ποτέ αντιμέτωπος με κατηγορητήριο. Παρά την κατονομασία του ως ανώτερου διοικητή, εμφανίστηκε απλώς ως μάρτυρας. Σήμερα δηλώνει πως δεν αισθάνεται καμία πίεση ούτε ανησυχία για πιθανή έρευνα, επιμένοντας ότι ουδέποτε κατηγορήθηκε ευθέως από Σέρβους κρατουμένους.
Η αντίφαση αυτή προκαλεί σοβαρά ερωτήματα. Η συνταξιούχος δικαστής Άζρα Μιλέτιτς σημειώνει ότι η Εισαγγελία όφειλε τουλάχιστον να διεξάγει έρευνα, εφόσον υπήρχε αποδεικτικό υλικό. Όπως τόνισε, το γεγονός ότι ένα δικαστήριο επισήμανε ρητά πως ο λάθος άνθρωπος κατηγορήθηκε, είναι ένδειξη σοβαρής θεσμικής αδράνειας, ή ακόμη και εσκεμμένης παράλειψης.
Η υπόθεση βαραίνει ακόμη περισσότερο λόγω της τύχης των Σέρβων αιχμαλώτων που «εξαφανίστηκαν». Ανάμεσά τους ο Μιλούν Μπάιλο, τον οποίο ο Λαγκάνιν κατέθεσε ότι ο Κόντα είχε απειλήσει με θάνατο. Ο Μπάιλο βρέθηκε μαζί με άλλους 11 κρατούμενους σε ομαδικό τάφο στο Ζάστινιε, σε βάθος 18 μέτρων, με εμφανή τραύματα από εκτέλεση. Στη δίκη τεκμηριώθηκε ότι οι θάνατοι αυτοί ήταν προϊόν «εκκαθάρισης».
Ο ίδιος ο Κόντα αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή. Επιμένει ότι υπήρξε μόνο επικεφαλής βάρδιας, όχι διοικητής, και ότι βρισκόταν εκτός Λίβνο όταν συνέβησαν οι εκτελέσεις. Θεωρεί τους κρατούμενους «στρατιωτικούς με πολιτικά» και αρνείται ότι συμμετείχε σε βασανιστήρια ή ανακρίσεις. Παρά ταύτα, οι αναφορές στα στρατιωτικά αρχεία με την υπογραφή του ως διοικητή, οι μαρτυρίες επιζώντων και η ίδια η ετυμηγορία του 2017 σκιαγραφούν διαφορετική εικόνα.
Για τους συγγενείς των θυμάτων, όπως η Ντομπρίνκα Σαπόνια, που αναγνώρισε τα οστά του αδελφού της μετά από τρεις δεκαετίες, η ατιμωρησία παραμένει μια ανοιχτή πληγή. «Κάθε φορά που έβλεπα αναφορά για εκταφή, έτρεμα μήπως ήταν εκεί. Κι όμως, πάντα υπήρχε μια μικρή ελπίδα ότι ίσως ζει», είπε.
Η υπόθεση Κόντα υπογραμμίζει τα κενά της μεταπολεμικής δικαιοσύνης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Τριάντα χρόνια μετά τον πόλεμο, η αδυναμία δίωξης πιθανών υπευθύνων όχι μόνο αφήνει ατιμώρητους φερόμενους δράστες, αλλά πλήττει και την αξιοπιστία του ίδιου του κράτους δικαίου. Η ΕΕ, που ήδη παρακολουθεί στενά τις μεταρρυθμίσεις και το κράτος δικαίου στη Βοσνία, βλέπει στην υπόθεση αυτή ένα ακόμη εμπόδιο στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.
Η εικόνα ενός ανθρώπου που από μάρτυρας πολέμου μετατράπηκε σε κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο, χωρίς ποτέ να ερευνηθεί εις βάθος ο ρόλος του, ενσαρκώνει τον προβληματικό ιστό όπου η πολιτική και η δικαιοσύνη παραμένουν μπλεγμένες με το παρελθόν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Ed Vulliamy: Exposing Bosnian Serb Wartime Camp Horrors was ‘Act of Duty’, BIRN, διαθέσιμο εδώ
-
‘Was it Negligence?’: Bosnia’s Failure to Investigate Lawmaker for War Crimes, BIRN, διαθέσιμο εδώ
