Του Κυριάκου Αθανασιάδη,
Όπως πολλοί γνωρίζουν ο κινηματογράφος είναι ένα σχετικά πρόσφατο μέσο ψυχαγωγίας, με ηλικία λίγο παραπάνω από έναν αιώνα. Σε αυτό το πλαίσιο εάν αναλογιστεί κανείς το πόσο γρήγορα φτάσαμε από τις πρώτες κινούμενες εικόνες, χωρίς χρώμα και ήχο, στα σημερινά κινηματογραφικά επιτεύγματα θα νιώσει ένα μεγάλο δέος. Βέβαια, αυτές οι μεταβάσεις ήρθαν χάρη στις τεράστιες τεχνολογικές ανακαλύψεις του προηγούμενου αιώνα και το μεράκι και τη γνώση των ειδικών πάνω σε αυτούς τους τομείς. Ειδικά εφέ, πρακτικά εφέ, μακέτες και CGI είναι μόνο μερικές από τις πρωτοπορίες που υιοθέτησαν τα στούντιο για να εξελίξουν την έβδομη τέχνη. Ωστόσο, πέρα από αυτές τις πρωτοπορίες, οι πιο σημαντικές στιγμές στον κινηματογράφο ήταν η μέρα που ο κινηματογράφος μίλησε και η μέρα που απέκτησε χρώμα.
Μέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα υπάρχει μόνο το βουβό σινεμά, καθώς οι κάμερες της εποχής δεν έχουν τη δυνατότητα να καταγράψουν ήχο. Αυτό σημαίνει ότι οι ηθοποιοί δεν χρειάζεται να ερμηνεύσουν λόγια όπως στο θέατρο, αλλά πρέπει με την κινησιολογία και τις εκφράσεις του προσώπου τους να επικοινωνήσουν στο κοινό τα συναισθήματά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι σκηνοθέτες επέλεξαν να βάλουν τους μεσότιτλους στις ταινίες, δηλαδή να υπάρχει διάλογος για λόγους οι οποίοι εξυπηρετούν την πλοκή, αλλά οι διάλογοι αυτοί εμφανίζονταν γραμμένοι στην οθόνη για να τους δουν οι θεατές. Το μόνο το οποίο υπήρχε για να συνοδεύει τις ταινίες ηχητικά ήταν μία μπάντα ή ένα πιάνο στις κινηματογραφικές αίθουσες το οποίο έπαιζε μουσική με βάση τη δράση της ταινίας και φυσικά, από προβολή σε προβολή ήταν πολύ διαφορετική αυτή η μουσική υπόκρουση. Ένας άλλος τρόπος για να υπάρχει ήχος ήταν η μουσική να ηχογραφηθεί ξεχωριστά και να διανέμεται μαζί με την ταινία ώστε να παίζουν ταυτόχρονα στο σινεμά.
Όλα αυτά άλλαξαν το 1927. Η εταιρεία παραγωγής Warner Brothers βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού λόγω των χρεών της και χρειαζόταν μια μεγάλη επιτυχία για να ανακάμψει. Τότε η εταιρεία Western Electronics που ασχολούταν με τις τηλεπικοινωνίες παρουσίασε το Vitaphone, μία συσκευή που θα μπορούσε να ηχογραφεί τον ήχο. Τα αδέρφια Warner αποφάσισαν να τα παίξουν όλα για όλα και έτσι γεννήθηκε η ταινία The Jazz Singer, η πρώτη ταινία με διάλογο και ήχο στην ιστορία. Η τεράστια επιτυχία της έσωσε το στούντιο από βέβαιο αφανισμό και έδειξε τον δρόμο για τον κινηματογράφο όπως τον ξέρουμε σήμερα. Βέβαια, οι ηθοποιοί της εποχής που θριάμβευαν στον βουβό κινηματογράφο ένιωσαν ότι απειλούνται από αυτή την τεχνολογία και ότι η δουλειά τους θα άλλαζε ριζικά, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν ο οποίος μέχρι και την δεκαετία του 40 έπαιζε σε βουβό κινηματογράφο με μόνη εξαίρεση την ταινία Ο Μεγάλος Δικτάτορας όπου μίλησε για πρώτη και τελευταία φορά στο γυαλί. Από εκείνη την τρομερή συνεργασία του 1927 το σινεμά πλέον είχε αλλάξει και στην παραγωγή ταινιών αλλά και στη διαχείριση των ηθοποιών, οι οποίοι πλέον έπρεπε να κάνουν διαφορετική υποκριτική στον φακό.
Η δεύτερη πιο σημαντική στιγμή, που αντιμετωπίστηκε με λιγότερη εχθρότητα από στούντιο και ηθοποιούς, ήταν η εμφάνιση των έγχρωμων ταινιών. Από πολύ νωρίς υπήρχαν πρακτικές για να έχουν χρώμα οι ταινίες, όπως το να βάφει κανείς το φιλμ καρέ—καρέ. Η πρώτη τέτοια περίπτωση ήταν Ο Χορός της Άναμπελ, μίας ταινίας περίπου 20 δευτερολέπτων από τα τέλη του 1800. Χάρη σε αυτή την τεχνική η Disney βγάζει μία πολύ σημαντική έγχρωμη ταινία, η οποία πέρα από έσοδα της έφερε και το πρώτο Όσκαρ. Το Flowers and Trees βγήκε το 1932, είναι μία από τις πρώτες έγχρωμες ταινίες και έφερε το βραβείο στα χέρια του Walt Disney. Σύντομα, χάρη στην τεχνολογία του Technicolor, η οποία μπορεί να αποτυπώνει χρώματα σε τρεις δεσμίδες φιλμ, αρχίζουν οι πρώτες έγχρωμες ταινίες να εμφανίζονται στο προσκήνιο με πιο σημαντική τον Μάγο του Οζ, του 1937. Από τότε όλο και περισσότερες ταινίες σιγά- σιγά προσπαθούσαν να έχουν χρώμα. Η μετάβαση από ασπρόμαυρο σε εντελώς έγχρωμο κινηματογράφο θα ολοκληρωθεί τη δεκαετία του 50 και του 60 και θα δημιουργήσει τις ταινίες όπως τις ξέρουμε σήμερα. Πλέον ελάχιστες ταινίες επιλέγουν το ασπρόμαυρο, και αυτό μάλιστα για σκηνοθετικούς λόγους, όπως το Lighthouse και το Schindler΄s List.
Όλες αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις έδωσαν στον κινηματογράφο τη σημερινή του μορφή και άλλαξαν για πάντα την έβδομη τέχνη. Θα ήταν πολύ δύσκολο να δει κάποιος νέος σήμερα μία βουβή ταινία του 1925 και να διασκεδάσει, εφόσον έχει μεγαλώσει σε μία εποχή όπου όλα τα μέσα συνοδεύονται με ήχο και χρώμα. Δεν πρέπει παρόλα αυτά να θεωρεί κανείς δεδομένες αυτές τις τεχνολογικές επιτυχίες οι οποίες στα πρώτα τους δειλά βήματα αντιμετώπισαν μεγάλη απαξίωση και έχθρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Μετάβαση, micro—kosmos.uoa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Magic through the screen vol. 2, debop.gr, διαθέσιμο εδώ
