Του Παναγιώτη Σταματάκου,
Με τη Συνθήκη της 7ης Μαΐου 1832 (Πρωτόκολλο του Λονδίνου), το στέμμα της Ελλάδας προσφέρθηκε στον τότε 15χρονο Πρίγκιπα Όθωνα του βαυαρικού οίκου των Βίττελσμπαχ. Ο νεαρός πρίγκιπας, που είχε ανατραφεί σε περιβάλλον αυστηρής μοναρχικής παράδοσης, αφίχθη στο Ναύπλιο στις 25 Ιανουαρίου 1833, φέροντας μαζί του την ελπίδα για μια νέα εποχή, αλλά και τις βαριές σκιές της ξενικής επιρροής. Με την ίδια συνθήκη, ορίστηκε ως πολίτευμα η απόλυτη μοναρχία υπό τον τίτλο «Βασίλειον της Ελλάδος» και οι Μεγάλες Δυνάμεις χορήγησαν δάνειο 20 εκατομμυρίων φράγκων, ως πρώτη δόση από το συνολικό ποσό των 60 εκατομμυρίων που είχαν δεσμευτεί να καταβάλουν.
Η τριμελής αυτή επιτροπή αποτελούνταν από τον Κόμη Ιωσήφ Λουδοβίκο Άρμανσπεργκ, ο οποίος ήταν ο Πρόεδρος της αντιβασιλείας, τον Γεώργιο Λουδοβίκο φον Μάουερ, ο οποίος επέβλεπε τη Δημόσια Εκπαίδευση, τα Εκκλησιαστικά και τη Δικαιοσύνη και τον Υποστράτηγο Κάρολο Γουλιέλμο Έιντεκ, ο οποίος είχε αναλάβει τα Στρατιωτικά και τα Ναυτικά του Κράτους. Ως πάρεδρα –επικουρικά μέλη διορίστηκαν ο Κάρολος φον Άμπελ επί των οικονομικών και Ιωάννης Βαπτιστής Γκράινερ επί της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Τον Ιούλιο του 1834, Ο Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας τοποθέτησε στη θέση του Μάουρερ του Άμπελ τους Έγκιντ φον Κόμπελ και Κάρλ Γκράινερ αντίστοιχα.
Η Αντιβασιλεία, με την αυταρχική και συγκεντρωτική της νοοτροπία, έθεσε ως στόχο να οργανώσει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος βάσει των ευρωπαϊκών προτύπων. Το τρίπτυχο της πολιτικής της ήταν: Εθνική ανεξαρτησία, βασιλική απολυταρχία και συγκεντρωτική διοίκηση. Η διοικητική οργάνωση αποτέλεσε έναν από τους πρώτους τομείς δράσης. Το 1833, καθιερώθηκε η διαίρεση της χώρας σε δήμους, επαρχίες και νομούς, με διορισμένους δημάρχους και συμβούλια περιορισμένης αυτονομίας, η οποία στην πράξη ελέγχονταν από την κεντρική κυβέρνηση (Βασιλικό Διάταγμα της 25ης Απριλίου του 1833 «Περί της αρμοδιότητας των νομαρχών και περί της κατά τας νομαρχίας υπηρεσίας»).
Όσον αφορά τον τομέα της δικαιοσύνης, θεσπίστηκε ένα νέο δικαστικό σύστημα κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Τον Απρίλιο του 1834 τέθηκε σε ισχύ ο νέος Ποινικός Κώδικας του Μαουερ, ο οποίος στηρίχθηκε στην βαυαρική νομοθεσία με επιρροές από την Γαλλική Επανάσταση. Τον ίδιο χρόνο, δημοσιεύθηκε και ο νέος Οργανισμός των Δικαστηρίων και Συμβολαιογραφείων και οι Κώδικες Ποινικής και Πολιτικής Δικονομίας. Έτσι, συστάθηκε σε κάθε νομό και ένα Πρωτοδικείο. Επίσης, στη Σύρο, στην Πάτρα και στο Ναύπλιο συστήθηκαν τρία Εμποροδικεία, τα οποία αργότερα καταργήθηκαν, διότι τα Πρωτοδικεία έγιναν αρμόδια για τις εμπορικές υποθέσεις. Επίσης, συστάθηκαν δύο Εφετεία, ένα στην Αθήνα και ένα στην Τρίπολη που μετατέθηκε κατόπιν στο Ναύπλιο. Επιπλέον, ιδρύθηκε ο Άρειος Πάγος, ο οποίος λειτούργησε για πρώτη φορά το 1835 με πρώτο πρόεδρο τον Χριστόδουλο Κλωνάρη. Με τον ίδιο νόμο, εδραιώθηκε το Ελεγκτικό Συνέδριο και άρχισε, επίσης, να αναγνωρίζεται ως θεσμός της Πολιτείας το δικηγορικό λειτούργημα που είχε περιληφθεί στις διατάξεις του Οργανισμού των Δικαστηρίων και της Πολιτικής Δικονομίας.
Στον στρατό, η Αντιβασιλεία δυσπιστούσε απέναντι στους αγωνιστές της Επανάστασης και γι’ αυτό προχώρησε στη διάλυση των άτακτων σωμάτων και στην οργάνωση τακτικού στρατού υπό τη διοίκηση Βαυαρών αξιωματικών και με την παρουσία του βαυαρικού εκστρατευτικού σώματος. Αυτό οδήγησε σε έντονες αντιδράσεις, με χαρακτηριστική την εξέγερση της Μάνης το 1834, όταν οι προσπάθειες κατεδάφισης των παραδοσιακών πύργων προκάλεσαν αιματηρές συγκρούσεις. Χαρακτηριστική ήταν και η ίδρυση της Ελληνικής Χωροφυλακής το 1833, η οποία εξ αρχής ονομαζόταν Βασιλικό Σώμα Χωροφυλακής και λειτούργησε μέχρι το 1984, όταν συγχωνεύτηκε με την Αστυνομία των πόλεων σε ένα ενιαίο σώμα υπό την ονομασία «ΕΛ.ΑΣ».
Στον εκκλησιαστικό τομέα, η πιο ριζοσπαστική κίνηση ήταν η ανακήρυξη της Ελληνικής Εκκλησίας ως αυτοκέφαλης το 1833, χωρίς την έγκριση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η απόφαση αυτή, που υπαγορεύτηκε από την ανάγκη ανεξαρτησίας του κράτους από την Κωνσταντινούπολη, δημιούργησε σοβαρές εντάσεις στον κλήρο και το ποίμνιο, ιδίως επειδή ο βασιλιάς ήταν καθολικός. Κατά την περίοδο της Αντιβασιλείας του Όθωνα, πολλά μοναστήρια με λιγότερους από έξι μοναχούς έκλεισαν και οι ελλαδικές επισκοπές περιορίστηκαν σε δέκα (Βασιλικό Διάταγμα της 25ης Σεπτεμβρίου 1833). Επίσης, απαγορεύτηκαν οι δωρεές προς τα γυναικεία μοναστήρια και μεγάλο μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας απαλλοτριώθηκε για τα κρατικά ταμεία. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις προκάλεσαν ένα κύμα μίσους προς την Αντιβασιλεία, ιδιαίτερη λόγω της βίαιης συμπεριφοράς και των λεηλασιών που επακολούθησαν εκ μέρους των υπηρετούντων προς τις βασιλικές διαταγές.
Κατά την περίοδο της Αντιβασιλείας (1833-1835), πραγματοποιήθηκε μια σημαντική αναδιοργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα, με στόχο την καθολική και υποχρεωτική εκπαίδευση. Καθιέρωσε τετραετές δημοτικό, τριετές ελληνικό σχολείο, τετραετές γυμνάσιο και πανεπιστήμιο τριών έως τεσσάρων ετών. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν ήταν δωρεάν, οι γονείς πλήρωναν δίδακτρα και βιβλία, ενώ η διδασκαλία γινόταν στην αρχαία ελληνική, διαιωνίζοντας το γλωσσικό χάσμα. Η μέθοδος παρέμενε αλληλοδιδακτική και η πειθαρχία αυστηρή, με σωματικές ποινές. Το 1834, ιδρύθηκε Διδασκαλείο για την εκπαίδευση δασκάλων, όμως πολλοί στην ύπαιθρο παρέμεναν ημιμαθείς. Οι ανισότητες μεταξύ πόλεων και απομακρυσμένων περιοχών ήταν έντονες, λόγω οικονομικών και οργανωτικών διαφορών των δήμων.
Συν τοις άλλοις, η μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα το 1834, υπήρξε τόσο συμβολική όσο και πρακτική. Η Αθήνα, τότε μικρή και ερειπωμένη, μετατράπηκε σε κέντρο του νέου κράτους, με σχέδια νεοκλασικών κτιρίων, παλατιών και δημόσιων χώρων, πάντα κατά τα βαυαρικά πρότυπα. Η Αντιβασιλεία έθεσε αναμφίβολα τα θεμέλια ενός συγκροτημένου κράτους, αφού δημιούργησε θεσμούς, εδραίωσε τη διοικητική ενότητα, θέσπισε ενιαίους νόμους και οργάνωσε στρατό και δημόσιες υπηρεσίες. Ωστόσο, η αποξένωσή της από την ελληνική κοινωνία, η περιφρόνηση προς τις τοπικές δομές και η σκληρή φορολογία κλόνισαν την εμπιστοσύνη του λαού. Η βαυαρική αυταρχικότητα, ξένη προς τις παραδόσεις και τις ανάγκες του τόπου, οδήγησε σε αυξανόμενη δυσαρέσκεια, η οποία θα τροφοδοτούσε τις πολιτικές κρίσεις που ακολούθησαν.
ENΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η περίοδος της απόλυτης Μοναρχίας (1833-1843), syntagmawatch.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Αντιβασιλεία του Όθωνα και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, proinoslogos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ιστορική αναδρομή, efeteioathinon.gr, διαθέσιμο εδώ
- Με την έλευση του Όθωνα η εκπαίδευση έγινε και πάλι αντικείμενο μέριμνας, midepth.gr, διαθέσιμο εδώ
- On This Day in 1834 Athens Became the Greek Capital, greece-is.com, διαθέσιμο εδώ
