Του Σταύρου Πραβή,
Η Βουλγαρία σε αδιέξοδο
Κατά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, και την επισύναψη ποικίλων συνθηκών στην Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισίου, ο κόσμος διείρχετο εις μιαν ροή πολλαπλών αναταραχών και κρίσεων, στη δίνη του Μεσοπολέμου. Ειδικότερα, το κράτος των Βουλγάρων, είχε υποστεί σοβαρή εδαφική, οικονομική, και στρατιωτική ζημιά δια της Συνθήκης του Νεϊγύ (1919). Η δυτική Θράκη παραχωρήθηκε στην Ελλάδα και έτσι για την πληγείσα χώρα χάθηκε η πολυπόθητη πρόσβαση στο Αιγαίο Πέλαγος, μερικές λωρίδες γης στα νοτιοδυτικά της κατώτερης Στρούμιτσας έλαβε επίσης και το κράτος των Σέρβων. Το κύριο πλήγμα υπήρξε σαφώς το πρώτο.
Για πολλά χρόνια, ήδη από την ανεξαρτησία της Βουλγαρίας, υπήρχε σοβαρό ζήτημα σλαβικών μειονοτήτων, γεγονός το οποίο έμελλε να προκαλέσει περαιτέρω αναταράξεις καθώς εντασσόταν αναπόφευκτα στο ζήτημα του Μακεδονικού. Το τελευταίο μάλιστα, έσπευσαν να εκμεταλλευτούν και ένοπλες ομάδες κομιτατζήδων της ΕΜΕΟ, της Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης. Ο ρόλος της οργάνωσης με την πάροδο των χρόνων, θα μπορούσε κανείς να πει πως είχε εκφυλιστεί, από το φέρον όργανο της εθνικής σύστασης και εξάπλωσης των Βουλγάρων στα απόνερα μιας παραστρατιωτικής «μη νόμιμης ομάδας» που υποτίθεται πως δεν αποτελούσε πλέον, το κύριο στρατιωτικό όργανο της Βουλγαρίας, το 1924-25.
Για πολλά χρόνια, λοιπόν, τα εκτελεστικά όργανα της οργάνωσης, παραβίαζαν συχνά τα ελληνο-βουλγαρικά σύνορα με ενέργειες που παρέπεμπαν στην μεγάλη θέληση των Βουλγάρων για αυτονόμηση της Μακεδονίας, και την εκπλήρωση του ονείρου του Συμφώνου του Αγίου Στεφάνου, εκείνου της Μεγάλης Βουλγαρίας. Γεωπολιτικά και φαινομενικά, υπήρξε μια αναθεωρητική δύναμη των Βερσαλλιών, ούσα μια από τους απογοητευμένους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μερικώς αποστρατιωτικοποιημένη και σε διπλωματικό αδιέξοδο, ενώ απέναντι της είχε την, αντίθετα με εκείνη, συντηρητική στο διπλωματικό status quo, Ελλάδα.
Η Ελλάδα σε αναταραχή
Η Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα, συμμετείχε σε πολλές διενέξεις και συρράξεις που την επέκτειναν μεν στους Βαλκανικούς Πολέμους, στους οποίους στάθηκε νικηφόρα κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μετέπειτα της Βουλγαρίας, έναντι της τελευταίας επέκτεινε τα σύνορά της και στον Μεγάλο Πόλεμο, από την οποία απέκτησε και την προαναφερθείσα περιοχή της Δυτικής Θράκης, όμως η «σιδηρά» δεκαετία που πέρασε, προκάλεσε μια συνεχή και δυσμενή αναταραχή και αστάθεια τόσο στρατιωτικά (ο ελληνικός στρατός πολεμούσε για δέκα χρόνια έχοντας στη συνέχεια μεγάλη έλλειψη προμηθειών) όσο και οικονομικά.
Μάλιστα, η θλιβερή αποτυχία της Μικρασιατικής Καταστροφής, τάραξε για τα καλά το πολιτικό σχήμα της Ελλάδας, σπείροντας την αστάθεια και θέτοντας ταφόπλακα στο όνειρο της Μεγάλης Ιδέας, που για τόσα χρόνια υπήρξε ο κύριος πυλώνας και τα μάτια της πολιτικής κατεύθυνσης. Έχοντας αυτό κατά νου, μπορεί να φανταστεί κανείς τα μαζικά προσφυγικά κύματα του αλύτρωτου ελληνισμού, που χτύπησαν την χώρα. Μάλιστα, οι διώξεις των Ελλήνων είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1914, και έγιναν πιο έντονες την επόμενη δεκαετία, φτάνοντας περίπου το ένα εκατομμύριο.
Η χώρα ήταν φανερό ότι βυθιζόταν σε πολιτικό χάος, έπειτα από πολλαπλά εθνικά κινήματα και εγκαθιδρύσεις στρατιωτικών καθεστώτων (ήδη από το 1922), ο Γεώργιος Β’ και η βασιλική οικογένεια αναχώρησαν από την Ελλάδα. Έτσι, αναδείχθηκε στην εξουσία ο Θεόδωρος Πάγκαλος, με το πραξικόπημα της 24ης Ιουνίου το 1925. Την ίδια εποχή τέθηκε επικεφαλής μιας ομάδας του στρατού και του ναυτικού που είχε ως στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης. Απείλησε τα κεντρικά κυβερνητικά κτίρια και ανάγκασε τον Πρόεδρο Δημοκρατίας να τον διορίσει πρωθυπουργό. Επέβαλλε στρατιωτικό καθεστώς στην χώρα και με την άφιξή του, ανέστειλε την ισχύ του Συντάγματος, και «εισήγαγε μια σειρά δρακόντειων μέτρων». Κατήργησε την ελευθερία του Τύπου, και πήρε πολλαπλά μέτρα με στόχο την διατήρηση της «δημόσιας τάξης».
Το παράδοξο του Μεσοπολέμου
Η εποχή του Μεσοπολέμου υπήρξε σαφώς, μια εποχή, αμφιλεγόμενη. Αν θέλετε, μια υποτιθέμενη «ειρηνευτική» εποχή με διφορούμενη λαϊκή φήμη, καθώς κατά την διάρκειά της ο κόσμος ζούσε στην γρήγορη άνοδο των άκρων, του φασισμού, του ναζισμού, και του κομμουνισμού. Είναι η εποχή κατά την οποία η τόσο ελπιδοφόρα για τον κόσμο κοινοβουλευτική δημοκρατία του κλασσικού φιλελευθερισμού τυπικά (στην ζωή του λαού), έμοιαζε να έχει «αποτύχει».
Τα οικονομικά μεγέθη του συστήματος αυτού, η οικονομική του σημασία, οδήγησαν σε έναν Μεγάλο Πόλεμο δίχως προηγούμενο, που κόστισε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων (15-20 εκατομμύρια περίπου). Φανταστείτε λοιπόν, τι είδους όψη, μπορεί να έχει ένας άνθρωπος για αυτό το πολίτευμα, σε προαναφερθείσες χώρες, που έζησαν τους Βαλκανικούς πολέμους, τον Πρώτο Παγκόσμιο, ή και μια Μικρασιατική Εκστρατεία.
Χώρες που έζησαν επαναστάσεις και έντονες πολιτικές ανορθώσεις (Κίνημα στο Γουδί 1909), έναν μεγάλο Εθνικό Διχασμό, ή που προσφάτως, ιστορικά, είχαν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους από μεγάλες αυτοκρατορίες (1908, Βουλγαρία). Η σκέψη του καθενός θα πήγαινε στα άκρα, και την εποχή αυτή η Ευρώπη «έβραζε μέσα σε κρίσεις», παρά τις προσπάθειες αμοιβαίας καλής θέλησης και εγκαθίδρυσης της ειρήνης.
Υπήρξαν κρίσεις, όπως εκείνης της Κέρκυρας το 1923, η συνεχή ιταλική παρουσία στην Αλβανία για μια δεκαετία έως και την προσάρτησή της στην Ιταλία, ο Πολωνο-σοβιετικός πόλεμος από το 1919 μέχρι το 1921, συγκρούσεις μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας, Τσεχοσλοβακίας και Ουγγαρίας, η Ελληνο-βουλγαρική κρίση του 25’, είναι από αυτές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Eric Hobsbawm (2010), Η Εποχή των Άκρων: Ο σύντομος εικοστός αιώνας 1914-1991, εκδ. Θεμέλιο
- Ian Kershaw (2016), Στην Κόλαση των Δύο Πολέμων Ευρώπη 1914-1949, εκδ. Αλεξάνδρεια
- P.M.H Bell (2012), Τα αίτια του Δευτέρου Παγκοσμίου στην Ευρώπη, εκδ. Πατάκη
- Thomas W. Gallant (2017), Νεότερη Ελλάδα Από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας μέχρι τις μέρες μας, εκδ. Πεδίο
- Σπ. Γ. Πλουμίδης (2006), Η Ελληνοβουλγαρική κρίση του 1924-1925 Ο πόλεμος της ζωοκλοπής, εκδ. Γόρδιος
- Σ. Σφέτας, (2011), Εισαγωγή στη Βαλκανική Ιστορία: Από το Μεσοπόλεμο στη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, Θεσσαλονίκη, εκδ. Βάνιας
