Του Ελευθέριου Χονδρού,
Οι τελευταίες νύχτες στη Σερβία είναι γεμάτες ένταση, φόβο και οργή. Από το Βελιγράδι μέχρι τη Νόβι Σαντ και από το Νις μέχρι το Πάντσεβο, οι δρόμοι γεμίζουν με διαδηλωτές που, εδώ και μήνες, ζητούν λογοδοσία και αλλαγή. Αυτό που ξεκίνησε ως ένα φοιτητικό κίνημα μετά από μια τραγωδία στον σιδηροδρομικό σταθμό της Νόβι Σαντ, έχει μετατραπεί σε μια πανεθνική έκφραση δυσαρέσκειας, απέναντι σε μια εξουσία, που πολλοί θεωρούν ότι έχει απομακρυνθεί από τις ανάγκες των πολιτών.
Οι εικόνες των τελευταίων ημερών δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας: πολιτικοί αντίπαλοι, δημοσιογράφοι και απλοί πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι με παρακρατικούς, υποστηρικτές του κυβερνώντος Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος, που δρουν συχνά με την ανοχή — αν όχι την υποστήριξη — της αστυνομίας. Ξύλο, πυροτεχνήματα, δακρυγόνα και σπασμένα παράθυρα συνθέτουν ένα τοπίο, που θυμίζει περισσότερο εμπόλεμη ζώνη παρά ειρηνική διαμαρτυρία.
Στο κέντρο του Βελιγραδίου, στην οδό Κνέζα Μιλόσα, οι συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και υποστηρικτών του SNS πήραν βίαιη τροπή. Δημοσιογράφοι κατήγγειλαν ότι στοχοποιήθηκαν εσκεμμένα, καθώς βρίσκονταν ανάμεσα στους δύο «κύκλους» προστασίας του κυβερνώντος κόμματος: των αστυνομικών και των ιδιωτών που εμφανίζονται ως πολιτικοί υπερασπιστές, αλλά φέρονται σαν οργανωμένες ομάδες κρούσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η παρουσία των δημοσιογράφων δε λειτούργησε ως αποτρεπτικός παράγοντας, αλλά αντιθέτως προκάλεσε επιθέσεις εναντίον τους.
Η εικόνα επαναλήφθηκε και στη Νόβι Σαντ, όπου τρία γραφεία του SNS καταστράφηκαν από το πλήθος. Όπως έγινε γνωστό, τα κτίρια ήταν άδεια και χωρίς φρουρά — μια ασυνήθιστη λεπτομέρεια, αν λάβει κανείς υπόψη την αστυνόμευση των τελευταίων ημερών. Η καταστροφή δε δικαιολογείται, αλλά εντάσσεται σε ένα γενικότερο ξέσπασμα που δύσκολα μπορεί πια να περιοριστεί.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η απάντηση της πολιτείας ήταν σκληρή. Δακρυγόνα, θωρακισμένα οχήματα, μαζικές επεμβάσεις και συλλήψεις δεκάδων ανθρώπων έχουν δημιουργήσει κλίμα ασφυκτικό. Στο Νέο Βελιγράδι, οι διαδηλωτές κυνηγήθηκαν για ώρες, ενώ βουλευτής της αντιπολίτευσης, ο Πέντζα Μίτροβιτς, δέχτηκε επίθεση από μασκοφόρους, τους οποίους περιέγραψε ως «απολύτως ανεξέλεγκτους». Οι μαρτυρίες του — ένας πολιτικός που τρέχει για να σωθεί μέσα στον πανικό — μεταφέρουν το προσωπικό δράμα μιας πολιτικής κρίσης που έχει ξεπεράσει τα όρια.
Η κατάσταση δεν περιορίζεται στην πρωτεύουσα. Από το Βάλιεβο μέχρι τη Νις, περιστατικά βίας έχουν καταγραφεί και οι εικόνες δείχνουν την αστυνομία να χρησιμοποιεί βία ακόμα και όταν δεν υπάρχει άμεση απειλή. Οι κοινωνικές εντάσεις ξεχειλίζουν, και αυτό που βλέπει κανείς είναι μια χώρα που αναζητά επειγόντως διέξοδο — πολιτική, θεσμική, ανθρώπινη.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοεί τέτοιες εξελίξεις. Όταν μια υποψήφια προς ένταξη χώρα εμφανίζει τέτοια επίπεδα βίας, καταστολής και φίμωσης της δημοσιογραφίας, το μήνυμα που στέλνεται δεν αφορά μόνο τις Βρυξέλλες. Αφορά κάθε πολίτη που πιστεύει στη δύναμη του διαλόγου και στη δημοκρατία. Η πολιτική ευθύνη δεν περιορίζεται στην ηγεσία του Βελιγραδίου. Είναι και ζήτημα ευρωπαϊκής πολιτικής συνέπειας.
Και το πιο σημαντικό: δεν πρόκειται για αφηρημένους αριθμούς ή στατιστικές. Πίσω από τις μάσκες και τα δακρυγόνα βρίσκονται νέοι άνθρωποι που φοβούνται για το μέλλον τους, ηλικιωμένοι που θυμούνται άλλες σκοτεινές εποχές, οικογένειες που διχάζονται και κοινωνίες που ριζοσπαστικοποιούνται. Αυτή είναι η Σερβία του 2025 — μια χώρα στην κόψη του ξυραφιού, όπου κάθε νύχτα μπορεί να είναι καθοριστική.
Αν κάτι διδάσκει η ιστορία της περιοχής, είναι ότι οι κοινωνικές εντάσεις που δεν βρίσκουν δημοκρατική διέξοδο τείνουν να παίρνουν ανεξέλεγκτες μορφές. Οι διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν από μια τραγωδία μπορεί να εξελιχθούν σε κάτι πολύ πιο επικίνδυνο αν δεν υπάρξει πολιτική βούληση για αλλαγή πορείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Serbia Clashes Escalate as Ruling Party Loyalists and Police Battle Protesters, Balkan Insight, διαθέσιμο εδώ
