Της Άννας Ηλίου,
Η ιδέα ότι η διατροφή επηρεάζει όχι μόνο τον ύπνο αλλά και το περιεχόμενο των ονείρων μάς συντροφεύει εδώ και αιώνες. Στην προφορική παράδοση πολλών γενεών, οι άνθρωποι συχνά κατηγορούσαν τα πικάντικα ή λιπαρά γεύματα για τους εφιάλτες τους. Ωστόσο, μέχρι πρότινος η επιστήμη είχε ερευνήσει ελάχιστα αυτό το φαινόμενο.
Μια πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ ρίχνει νέα φώτα στο θέμα: με τη συμμετοχή 1.082 φοιτητών εξετάστηκε το αν και πώς η διατροφή σχετίζεται με τον ύπνο και τα όνειρα, αναλύοντας παραμέτρους όπως η ποιότητα ύπνου, οι διατροφικές συνήθειες, οι τροφικές ευαισθησίες και η συχνότητα εφιαλτών.
Τρεις υποθέσεις, ένας στόχος
Οι ερευνητές ξεκίνησαν από ένα βασικό ερώτημα: γιατί κάποιοι άνθρωποι νιώθουν ότι το φαγητό επηρεάζει τα όνειρά τους; Για να το απαντήσουν, διατύπωσαν τρία εναλλακτικά σενάρια:
- Άμεση επίδραση συγκεκριμένων τροφών: ορισμένα τρόφιμα επιδρούν απευθείας στο περιεχόμενο των ονείρων.
- Έμμεση επίδραση μέσω πεπτικής δυσφορίας: σωματικές ενοχλήσεις όπως το φούσκωμα ή ο πόνος προκαλούν διαταραχές ύπνου και εφιάλτες.
- Επίδραση στην ποιότητα ύπνου: ο τρόπος και ο χρόνος λήψης τροφής επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου και αυτή, με τη σειρά της, επηρεάζει τα όνειρα.
Τι έδειξαν τα δεδομένα;
Η πλειονότητα των συμμετεχόντων δεν ανέφερε άμεση σύνδεση μεταξύ διατροφής και ονείρων· μόνο το 5,5% δήλωσε ότι η τροφή αλλάζει το περιεχόμενο των ονείρων του, και σε αυτήν την ομάδα οι εφιάλτες ήταν πιο συχνοί.
Παράλληλα, πάνω από το 40% υποστήριξε ότι η διατροφή επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου τους, είτε θετικά είτε αρνητικά. Συγκεκριμένα, τα γλυκά και τα γαλακτοκομικά αναφέρθηκαν συχνότερα ως «ένοχοι» για παράξενα ή αρνητικά όνειρα, ενώ τα φρούτα, τα λαχανικά και τα αφεψήματα βοτάνων συνδέθηκαν με πιο ήρεμες και θετικές εμπειρίες.
Η περίπτωση της λακτόζης: τυρί και εφιάλτες
Ένα από τα πιο αποκαλυπτικά ευρήματα της μελέτης αφορά τη δυσανεξία στη λακτόζη. Οι συμμετέχοντες που ανέφεραν την εν λόγω δυσανεξία είχαν υψηλότερες τιμές στον Δείκτη Διαταραχής Εφιαλτών, ένα σύνθετο εργαλείο που μετρά τη συχνότητα, τη διάρκεια, την ένταση και τις συνέπειες των εφιαλτών στην καθημερινή ζωή. Με άλλα λόγια, δεν θυμούνταν απλώς περισσότερους εφιάλτες — οι εφιάλτες τους ήταν πιο σοβαροί, πιο συχνοί και πιο ενοχλητικοί.
Η στατιστική ανάλυση αποκάλυψε ότι ο ρόλος της δυσανεξίας στη λακτόζη δεν είναι απλώς συμπτωματικός. Οι ερευνητές εντόπισαν έναν ξεκάθαρο μηχανισμό: τα γαστρεντερικά συμπτώματα που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου —όπως φούσκωμα, κράμπες ή ναυτία— φαίνεται να εντείνουν το αρνητικό συναισθηματικό φορτίο των ονείρων. Με άλλα λόγια, η σωματική δυσφορία «εισβάλλει» στο περιεχόμενο του ονείρου και το μετατρέπει σε εφιάλτη.
Όχι μόνο τι τρώμε, αλλά και πότε
Εξίσου σημαντική ήταν η επίδραση του χρονισμού των γευμάτων. Η μελέτη διαπίστωσε ότι άτομα που έτρωγαν αργά το βράδυ ή χωρίς πραγματική πείνα, εμφάνιζαν χαμηλότερη ποιότητα ύπνου, περισσότερους εφιάλτες και πιο αρνητικά φορτισμένα όνειρα. Αντίθετα, οι συμμετέχοντες που ακολουθούσαν ενσυνείδητες διατροφικές συμπεριφορές (όπως το να τρώνε βάσει σωματικών αναγκών, να αποφεύγουν την υπερφαγία ή το βραδινό «τσιμπολόγημα») παρουσίαζαν καλύτερη ανάμνηση ονείρων και πιο θετικό περιεχόμενο σε αυτά.
Η αλληλεπίδραση μεταξύ διατροφής και ύπνου μοιάζει να είναι κυκλική: η κακή διατροφή διαταράσσει τον ύπνο, και η διαταραχή του ύπνου, με τη σειρά της, ενισχύει τα εφιαλτικά ή αρνητικά όνειρα.
Το έντερο και ο εγκέφαλος σε… διάλογο
Οι ερευνητές υποθέτουν ότι η εξήγηση μπορεί να βρίσκεται και σε έναν λιγότερο γνωστό μηχανισμό: τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου (gut-brain axis)· πρόκειται για ένα δίκτυο επικοινωνίας μεταξύ του πεπτικού και του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ). Το έντερο, μέσω νεύρων, ορμονών και της μικροβιακής του χλωρίδας, στέλνει σήματα προς το ΚΝΣ που μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεση, τον ύπνο και —όπως δείχνει η έρευνα— πιθανόν και τα όνειρα. Όταν το πεπτικό μας σύστημα είναι σε δυσφορία, δεν επηρεάζεται μόνο η εγρήγορση, αλλά και το υποσυνείδητο περιβάλλον μέσα στο οποίο «γεννιούνται» οι ονειρικές εμπειρίες.
Τι σημαίνουν όλα αυτά στην πράξη;
Η ιδέα ότι το φαγητό μπορεί να «γράφει σενάρια» στα όνειρά μας ίσως να μην είναι απλώς ένας παλιός μύθος. Αν και η συγκεκριμένη μελέτη δεν αποδεικνύει αιτιότητα, οι ενδείξεις κατευθύνουν προς μια υπαρκτή σύνδεση: οι τροφές που καταναλώνουμε και ο τρόπος που τις μεταβολίζουμε μπορούν να επηρεάσουν όχι μόνο την ποιότητα του ύπνου, αλλά και τις ιστορίες που παίζει το μυαλό μας τη νύχτα. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα βρεθούμε αντιμέτωποι με έναν ανεξήγητο εφιάλτη, ίσως αξίζει να αναρωτηθούμε: «Τι έφαγα πριν κοιμηθώ;».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- More dreams of the rarebit fiend: food sensitivity and dietary correlates of sleep and dreaming, Frontiers in Psychology, διαθέσιμο εδώ
