Του Νίκου Πέτροβα,
Victory over Japan ή V-J Day. Αυτή είναι η επίσημη ορολογία μίας ημέρας, πολύ σημαντικής για την ανθρωπότητα, κατά την οποία ολοκληρώθηκε κι επίσημα το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μετά και την ανακοίνωση της άνευ όρων παράδοσης της Ιαπωνίας. Η ημέρα αυτή δεν σήμανε απλά τη λήξη μίας παγκόσμιας σύρραξης που διήρκησε σχεδόν έξι χρόνια, αλλά και την απαρχή μίας καινούργιας εποχής, γεμάτης με γεωπολιτικές προκλήσεις.
Το Μάιο του 1945, μετά την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας, οι συμμαχικές δυνάμεις στηρίχθηκαν εξολοκλήρου στην Ιαπωνία, η οποία ήταν η μόνη χώρα από τις Δυνάμεις του Άξονα που παρέμενε ενεργή στον πόλεμο. Η Ιαπωνία, σαφώς επηρεασμένη από τον ηθικό κώδικα του Μπουσίντο που υποστήριζε πως η παράδοση αποτελεί ντροπή, συνέχιζε τις προσπάθειες αντίστασης, παρά τις καταστροφικές συνέπειες. Οι συνέπειες αυτές προέκυψαν κυρίως από τις μάχες στο Ίβο Τζίμα (Φεβρουάριος – Μάρτιος 1945) και στην Οκινάουα (Απρίλιος – Ιούνιος 1945), οι οποίες στοίχισαν στην Ιαπωνία εκατοντάδες χιλιάδες ζωές στρατιωτών, αλλά και εκατομμύρια αμάχων. Οι Η.Π.Α., θέλοντας να αποφύγουν έναν αιματηρό επίλογο σαν κι αυτόν, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν το πιο «μεγάλο» όπλο που είχε δημιουργήσει έως τότε η επιστήμη, την ατομική βόμβα.
Στις 6 Αυγούστου 1945, το αμερικανικό βομβαρδιστικό αεροσκάφος Enola Gay με οδηγό τον Τόμας Φέρερμπι, έριξε την πρώτη ατομική βόμβα στη Χιροσίμα, σκοτώνοντας ακαριαία χιλιάδες ανθρώπους. Τρεις ημέρες μετά, στις 9 Αυγούστου 1945, οι Η.Π.Α. προχώρησαν στη ρήψη και δεύτερης ατομικής βόμβας, αυτή τη φορά στο Ναγκασάκι. Αυτές οι δύο επιθέσεις μαζί με την εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης στη Μαντζουρία που βρισκόταν κάτω από ιαπωνική κατοχή, ανάγκασαν τους Ιάπωνες να συνειδητοποιήσουν πως η συνέχιση του πολέμου ήταν αδύνατη. Στο εσωτερικό της χώρας, η κυβέρνηση ήταν διχασμένη. Μία ομάδα στρατιωτικών επιθυμούσε τη συνέχιση του πολέμου ώστε να μπορέσει να διεκδικήσει πιο ευνοϊκούς όρους σε περίπτωση ειρήνης. Όμως, η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας ήταν χαοτική, καθώς η οικονομία ήταν υπό κατάρρευση, οι πόλεις είχαν καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς και ο αποκλεισμός είχε οδηγήσει σε έλλειψη βασικών αναγκών.
Η καταλυτική ημέρα ήταν στις 15 Αυγούστου 1945. Εκείνη την ημέρα ο αυτοκράτορας Χιροχίτο απηύθυνε για πρώτη φορά στην ιστορία μήνυμα προς το λαό του μέσω ραδιοφώνου, γνωστό κι ως Gyokuon-hōsō («Ραδιοφωνική Μετάδοση της Αυτοκρατορικής Φωνής»). Ο λόγος του ήταν μεστός και επίσημος και χωρίς να χρησιμοποιήσει τη λέξη «παράδοση», ανακοίνωσε στους πολίτες πως η Ιαπωνία αποδέχεται τους όρους της Διακήρυξης του Πότσδαμ, η οποία προέβλεπε την ολοκληρωτική αποστράτευση και εγκατάλειψη των κατεκτημένων εδαφών. Στο μήνυμά του, ο Χιροσίτο ανέφερε χαρακτηριστικά πως «πρέπει να υπομείνουμε το ανυπόφορο». Αυτή η παραδοχή της ήττας συγκλόνισε τον λαό της Ιαπωνίας, ενώ παράλληλα προκάλεσε ένα πρωτόγνωρο και συγκινητικό συναίσθημα, καθώς για τον κόσμο ο αυτοκράτορας θεωρούταν μία θεϊκή μορφή που δεν είχε απευθυνθεί ποτέ ξανά με τέτοια αμεσότητα στον ιαπωνικό λαό.
Η είδηση της παράδοσης της Ιαπωνίας διαδόθηκε ταχύτατα στις συμμαχικές χώρες και σε όλο τον κόσμο. Σε πολλές πόλεις της Αμερικής όπως η Νέα Υόρκη, η Ουάσινγκτον και το Σαν Φρανσίσκο, μεγάλα πλήθη ξεχύθηκαν στους δρόμους για να πανηγυρίσουν για αυτή την εξέλιξη. Οι σημαίες κυμάτιζαν, οι μπάντες έπαιζαν μουσική και άγνωστοι άνθρωποι αγκαλιάζονταν μέσα σε μία διάχυτη αίσθηση ευφορίας. Μία τέτοια στιγμή απαθανάτισε ο φωτογράφος Alfred Eisenstaedt για το περιοδικό Life, όπου δείχνει έναν αμερικανό ναύτη να φιλά αυθόρμητα μία νοσοκόμα στην Times Square. Αυτή η διάσημη φωτογραφία σύντομα αποτέλεσε το σύμβολο εκείνης της ημέρας, που αποτύπωσε με ακρίβεια το γενικότερο αίσθημα χαράς και ευτυχίας.
Στην αντίπερα όχθη, η Ιαπωνία θρηνούσε. Για τους Ιάπωνες, η V- J Day ήταν μία ημέρα πένθους και αβεβαιότητας για το αύριο. Οι πόλεις είχαν καταστραφεί, εκατομμύρια άνθρωποι παρέμεναν άστεγοι και ο αριθμός των απωλειών ήταν τεράστιος. Η παράδοση σήμαινε επίσημα το τέλος μίας μακράς περιόδου στρατιωτικής κυριαρχίας και την επιβολή της αμερικανικής κατοχής, που θα είχε διάρκεια έως το 1952.
Η 15η Αυγούστου ήταν η επίσημη ημέρα της ανακοίνωσης, αλλά η επίσημη υπογραφή της παράδοσης έγινε στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 στο κατάστρωμα του θωρηκτού USS Missouri, που είχε αγκυροβολήσει στο Τόκιο. Εκεί, εκπρόσωποι της Ιαπωνίας υπέγραψαν τα σχετικά έγγραφα της παράδοσης ενώπιων των αξιωματούχων των Συμμάχων, επιβεβαιώνοντας και τυπικά την ολοκλήρωση του πολέμου.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε το 1939 και στο πέρασμά του άφησε πίσω του περίπου 60 εκατομμύρια νεκρούς και προφανώς, αναρίθμητες υλικές καταστροφές. Η λήξη του πολέμου είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία των Ηνωμένων Εθνών, ώστε να αποφευχθούν νέες, παγκόσμιες συγκρούσεις. Βέβαια, η ειρήνη συνοδεύτηκε με την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Η.Π.Α. και Σοβιετικής Ένωσης.
Όσον αφορά την Ιαπωνία, η ήττα στον πόλεμο έφερε ριζικές αλλαγές στη χώρα. Το 1947, με τη νέα συνταγματική τάξη, καθιερώθηκε η κοινοβουλευτική δημοκρατία, περιορίστηκε ο ρόλος του αυτοκράτορα και, σύμφωνα με το άρθρο 9, απαγορεύτηκε ο πόλεμος ως μέσο επίλυσης διαφορών. Η χώρα, παρόλο που ήταν ολοσχερώς κατεστραμμένη, ξεκίνησε μία εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα η Ιαπωνία να θεωρείται πολύ σύντομα ως μία από τις πιο ισχυρές οικονομίες του πλανήτη.
Συμπερασματικά, η 15η Αυγούστου 1945 δεν θεωρείται απλά ως η ημέρα που τελείωσε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, αλλά ως η ημέρα που ο κόσμος θα μπορούσε να ονειρευτεί το αύριο χωρίς αιματοχυσίες. Η V-J Day παρέμεινε στην ιστορία ως σύμβολο ειρήνης, αλλά και ως υπενθύμιση του τραγικού απολογισμού ενός πολέμου. Σήμερα, 80 χρόνια μετά, μπορούμε να αναλογιστούμε ότι η V-J Day δεν είναι απλά μία γιορτή του τέλους, αλλά και ένα μάθημα ώστε να μην χρειαστεί ποτέ ξανά, κανείς, να «υπομείνει το ανυπόφορο».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- John W. Dower (2000), Embracing Defeat: Japan in the Wake of World War II, εκδ. WW Norton Company
- Stanley Weintraub (1995), The Last Great Victory: The End of World War II, July/August 1945, εκδ. Dutton adult
- Richard B. Frank (2001), Downfall: The End of the Imperial Japanese Empire, εκδ. Penguin books
