Του Διογένη Ζωνίδη,
Η Ταϊλάνδη και η Καμπότζη είναι δύο γειτονικές χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, ο οποίες εδώ και έναν αιώνα αντιμετωπίζουν συνοριακές διαφωνίες και προστριβές. Η αιτία των συνοριακών διαφορών μεταξύ τους κατά κύριο λόγο οφείλεται στη χάραξη των συνόρων στις αρχές του 20ου αιώνα. Σε μια περίοδο όπου οι σημερινές χώρες Καμπότζη, Λάος και Βιετνάμ αποτελούσαν κομμάτι της Γαλλικής αποικιακής αυτοκρατορίας, γνωστό ως Γαλλική Ινδοκίνα, η Ταϊλάνδη, γνωστή τότε ως Σιαμ, κατάφερε να διατηρήσει την ανεξαρτησία της (η μόνη χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας που το πέτυχε), με τίμημα ορισμένες παραχωρήσεις εδαφών προς τις Βρετανικές και Γαλλικές αυτοκρατορίες. Συγκεκριμένα, με τις Γαλλο-Σιαμέζικες Συνθήκες του 1904 και 1907 παραχωρήθηκε στη Γαλλία η Εσωτερική Καμπότζη, και τα σύνορα καθορίστηκαν στον υδροκρίτη της οροσειράς Dângrêk, ενώ συστάθηκε μικτή επιτροπή οριοθέτησης των συνόρων το 1905. Όμως, ο χάρτης που παρήχθη από Γάλλους τοπογράφους, αποκαλούμενος χάρτης Παραρτήματος I (Annex I map), διέφερε στην πράξη από το κείμενο των συνθηκών, και τοποθετούσε ορισμένα τοπωνύμια, με κυριότερο εξ αυτών τον ιστορικό ινδουιστικό ναό Preah Vihear του 11ου αιώνα, κατά 100 χρόνια προγενέστερο του Angkor Wat.
Η Ταϊλάνδη επιχείρησε να ανακτήσει τα χαμένα της εδάφη κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, συνεργαζόμενη με την Ιαπωνία, αλλά η ήττα της τελευταίας την ανάγκασε να τα εγκαταλείψει εκ νέου. Με την απομάκρυνση των γαλλικών στρατευμάτων το 1954, μετά την ήττα τους στον πόλεμο της Ινδοκίνας, και την ανεξαρτητοποίηση της Καμπότζης (μαζί με το Βιετνάμ και το Λάος), ταϊλανδικά στρατεύματα κατέλαβαν τον ναό, με την Καμπότζη να αντιδρά προσφεύγοντας το 1959 στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το 1962, με 9 ψήφος έναντι 3, το Διεθνές Δικαστήριο απέδωσε το ναό στην Καμπότζη, βασιζόμενο κυρίως στον προαναφερθέντα χάρτη. Παρά τα εύλογα επιχειρήματα της Ταϊλάνδης πως ο χάρτης δεν είχε νομική ισχύ, καθώς δεν ήταν προϊόν της συνοριακής επιτροπής, και πως τα χαραγμένα σύνορα αντέβαιναν στο κείμενο των συνθηκών, ο αποφασιστικός λόγος για τον οποίο το Δικαστήριο αποφάσισε υπέρ της Καμπότζης ήταν το πως κατά τα 50 και πλέον χρόνια από όταν σχεδιάστηκε και δημοσιεύτηκε, η Ταϊλάνδη ουδέποτε διατύπωσε ένσταση εναντίον του χάρτη στα διάφορα διεθνή φόρουμ. Επομένως, σύμφωνα με την αρχή qui tacet consentire videtur (όποιος σιωπά θεωρείται πως συναινεί), το Δικαστήριο έκρινε πως η Ταϊλάνδη είχε αποδεχθεί τον χάρτη, και άρα αυτός αποκτούσε δεσμευτική ισχύ. Όχι δίχως διαμαρτυρία, η Ταϊλάνδη εκκένωσε το χώρο του ναού, και τις επόμενες δεκαετίες ο βίαιος εμφύλιος πόλεμος της Καμπότζης έθεσε το θέμα στο παρασκήνιο. Το 2008, η αίτηση της Καμπότζης να χαρακτηριστεί ο ναός ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, αναζωπύρωσε τη σύγκρουση σχετικά με την κυριαρχία επί του ναού, με ανταλλαγές πυρών και νεκρούς.
Ο πιο πρόσφατος γύρος αψιμαχιών είχε την πρώτη του σπίθα στις 28 Μαΐου, στα σύνορα ανάμεσα στην Καμποτζιανή επαρχία Preah Vihear και στην Ταϊλανδική επαρχία Ubon Ratchathani, όταν μία ανταλλαγή πυρών μεταξύ στρατευμάτων αμφότερων χωρών οδήγησε στο θάνατο ενός Καμποτζιανού στρατιώτη. Όπως δήλωσε το υπουργείο άμυνας της Καμπότζης, Ταϊλανδοί στρατιώτες άνοιξαν πυρ σε βάση τους, ενώ ο Ταϊλανδικός στρατός ισχυρίστηκε πως ενώ διαπραγματεύονταν την απομάκρυνση των Καμποτζιανών από την αμφισβητούμενη θέση δέχτηκαν πυρά και αναγκάστηκαν να απαντήσουν, σε μία ανταλλαγή που διήρκεσε μόλις 10 λεπτά. Τις επόμενες μέρες, οι προσπάθειες για αποκλιμάκωση δεν ευοδώθηκαν, τουναντίον μάλιστα. Συγκεκριμένα, σε μια τηλεφωνική συνομιλία της 15 Ιουνίου μεταξύ της πρωθυπουργού της Ταϊλάνδης Paetongtarn Shinawatra και του ισχυρού Καμποτζιανού πολιτικού, πρώην πρωθυπουργού, και πατέρα του νυν πρωθυπουργού, Hun Sen που διέρρευσε, η Shinawatra φέρεται να προσπαθεί να πείσει τον Sen πως η κυβέρνησή της επιθυμεί ειρηνική επίλυση στην κρίση και πως αντιμετωπίζει εσωτερική πίεση, ενώ τον κάλεσε να μην ακούσει τις όποιες φωνές κλιμάκωσης από μεριάς της Ταϊλάνδης, και συγκεκριμένα των ενόπλων δυνάμεων. Αυτή η διαρροή είχε καταστροφικά αποτελέσματα, καθώς στις 18 Ιουνίου αποχώρησε από την κυβέρνηση συνασπισμού το δεύτερο ισχυρότερο κόμμα της, το συντηρητικό Bhumjaithai, κατηγορώντας την πρωθυπουργό πως έθιξε την ακεραιότητα, κυριαρχία και τις ένοπλες δυνάμεις της Ταϊλάνδης, και αφήνοντας μια ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία στο κυβερνητικό σχήμα. Επίσης, 36 συγκλητικοί κατέθεσαν αίτηση στο συνταγματικό δικαστήριο, κατηγορώντας την πρωθυπουργό για ανειλικρίνεια και παράβαση ηθικών αξιών, με το δικαστήριο να την παύει από τα καθήκοντά της από την 1η Ιουλίου.
Ενόσω δεν επετεύχθη αποκλιμάκωση της κρίσης με διπλωματικά μέσα, περαιτέρω κλιμάκωση υπήρξε μετά τον τραυματισμό 3 Ταϊλανδών στρατιωτών από νάρκη κατά τη διάρκεια περιπολίας στις 16 Ιουλίου, με την Ταϊλάνδη να κατηγορεί την Καμπότζη για ναρκοθέτηση αμφισβητούμενων εδαφών, αναφέροντας πως εντοπίστηκαν νάρκες ρωσικής κατασκευής τις οποίες δεν διαθέτει η Ταϊλάνδη, και την Καμπότζη να αρνείται κατηγορηματικά, προσθέτοντας πως παραμένει δεσμευμένη στη Συνθήκη της Οττάβα, που απαγορεύει τις νάρκες κατά προσωπικού. Η Ταϊλάνδη αντέδρασε ανακαλώντας τον πρέσβη της από την Καμπότζη, και απελαύνοντας τον πρέσβη της Καμπότζης στις 23 Ιουλίου, και στις 24 Ιουλίου σημειώθηκαν οι πρώτες ανταλλαγές πυροβολικού, με αμφότερες πλευρές να κατηγόρουν η μία την άλλη για την πρώτη βολή. Με πάνω από 10 νεκρούς αμάχους σε 3 επαρχίες της, η Ταϊλάνδη κλιμάκωσε την απάντησή τους χρησιμοποιώντας μαχητικά F-16 για να πλήξει στρατιωτικούς στόχους στην Καμπότζη, κατηγορώντας την για αλόγιστη χρήση βαρέων πυρομαχικών εκτός των ζωνών σύγκρουσης, ενώ η Καμπότζη, καλώντας σε συνάντηση το συμβούλιο ασφαλείας του ΟΗΕ, έκανε λόγο για προσχεδιασμένη και απρόκλητη Ταϊλανδική επιθετικότητα. Την επομένη συνεχίστηκαν οι ισχυρές ανταλλαγές πυροβολικού, με πάνω από εκατό χιλιάδες ανθρώπους, σε αμφότερες πλευρές των συνόρων να αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Μετά από μερικές μέρες συνεχιζόμενων συγκρούσεων, την πρόταση του πρωθυπουργού της Μαλαισίας για κατάπαυση του πυρός ενίσχυσε η οικονομική πίεση του Αμερικανού προέδρου, που έκανε σαφές πως δεν θα συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις για τους δασμούς αν δεν παύσουν οι εχθροπραξίες. Αυτό το οικονομικό δέλεαρ αποδείχθηκε επαρκές να πείσει τους αντιπάλους, και κυρίως την Ταϊλάνδη που επέμενε σε διμερείς διαπραγματεύσεις, χωρίς ανάμειξη τρίτων. Τα μεσάνυχτα της 28 Ιουλίου τέθηκε σε ισχύ η άνευ όρων κατάπαυση του πυρός που συμφωνήθηκε σε Μαλαισιανό έδαφος, και στις 7 Αυγούστου συμφωνήθηκε στην Kuala Lumpur να επιτραπεί σε παρατηρητές της ASEAN να επιθεωρήσουν τα αμφισβητούμενα εδάφη, με σκοπό να μην επανεκκινήσουν οι εχθροπραξίες.
Η αναζωπύρωση της συνοριακής διαφωνίας μεταξύ Ταϊλάνδης και Καμπότζης μας επιτρέπει να εξάγουμε ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Κατά κύριο λόγο το πόσο εύκολο είναι να αναφλεγεί ένα ασταθές σύνορο, μία συνθήκη που επικρατεί σε πολλά σημεία του πλανήτη, και σε δεύτερο χρόνο το πόσο ραγδαία μπορεί να είναι η κλιμάκωση, με την κάθε πλευρά να νιώθει την ανάγκη να απαντήσει με ισχυρότερα μέσα, για να αποδείξει την ισχύ της. Επίσης, η πολιτική κρίση στην οποία περιήλθε η Ταϊλάνδη καταδεικνύει το πόσο δύσκολο είναι να ακολουθήσει μια κυβέρνηση προσεκτική και ψύχραιμη εξωτερική πολιτική, χωρίς να απωλέσει σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο, ενώ μια πιο επιθετική και απρόσεκτα ριψοκίνδυνη μπορεί να αποδειχθεί πολύ πιο πρόσφορη πολιτικά, παρά τον κίνδυνο θερμού επεισοδίου. Τέλος, και ιδιαίτερα σημαντικό συμπέρασμα σχετικά με την συνεχιζόμενη αμερικανο-κινεζική εμπορική και όχι μόνο διένεξη, η αποφασιστική συμβολή των ΗΠΑ στην επίλυση της κρίσης αποδεικνύει πως, παρά την αυξανόμενη ισχύ της Κίνας στον εμπορικό τομέα, η ΗΠΑ διατηρούν αδιαμφισβήτητη οικονομική επιρροή ως ο μεγαλύτερος εισαγωγέας του πλανήτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Q+A: Preah Vihear Temple and Thai-Cambodian Tensions, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Cambodia Says Soldier Killed in Brief Border Skirmish with Thai Troops, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Leaked call between Thai PM and Cambodia “strongman” stokes fresh tensions, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Thai PM under mounting pressure as ruling coalition hangs by a thread, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Blow for Thailand’s government as court suspends PM from duty, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Landmine dispute escalates tensions between Thailand and Cambodia, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Thailand recalls ambassador to Cambodia amid border tensions, ruling party says, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Thai fighter jet bombs Cambodian targets as border battle escalates, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Thailand-Cambodia border clashes – as they happened, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Thai and Cambodian leaders hold ceasefire talks in Malaysia, AP News, διαθέσιμο εδώ
- Cambodia and Thailand agree to ASEAN observers to ensure ceasefire holds, Reuters, διαθέσιμο εδώ
