Της Σταυρούλας Κυριάκου,
Τι είναι το ωτικό βαροτραύμα;
Το βαροτραύμα του ωτός είναι ένας τραυματισμός ιστού στο αυτί που οφείλεται σε ανεπαρκή εξίσωση πίεσης μεταξύ των γεμάτων με αέρα χώρων του σώματος και του εξωτερικού περιβάλλοντος. Η δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας και το βαροτράυμα του μέσου ωτός παραμένουν η πιο συχνή επιπλοκή της κατάδυσης και της κλινικής θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο ακόμη και σήμερα.
Ανατομία-Φυσιολογία ωτός
Το αυτί του ανθρώπου υποδιαιρείται σε 3 μέρη: έξω, μέσο και έσω ους. Περιέχει 2 αισθητήρια όργανα με διαφορετικές λειτουργίες, τα οποία σχηματίζουν ένα ανατομικό σύμπλεγμα, το έσω ους. Αυτά είναι: ο κοχλίας, το όργανο της ακοής, και το σφαιρικό, το ελλειπτικό κυστίδιο και οι ημικύκλιοι σωλήνες που αποτελούν το όργανο της ισορροπίας και καταγράφουν τη θέση του σώματος, και ιδιαίτερα της κεφαλής στον χώρο. Το έξω ους αποτελείται από το πτερύγιο και τον έξω ακουστικό πόρο, ενώ το μέσο ους από την τυμπανική κοιλότητα και την ακουστική σάλπιγγα.
Το πτερύγιο του αυτιού έχει χόνδρινο υπόστρωμα από ελαστικό χόνδρο. Ο έξω ακουστικός πόρος είναι η συνέχεια της χόνδρινης κατάδυσης του πτερυγίου και καταλήγει στον τυμπανικό υμένα. Το τύμπανο καλύπτεται εξωτερικά από την επιδερμίδα του έξω ακουστικού πόρου και εσωτερικά από τον βλεννογόνο της τυμπανικής κοιλότητας.
Μέσα στην τυμπανική κοιλότητα υπάρχουν τα τρία ακουστικά οστάρια, τα οποία μαζί με τον τυμπανικό υμένα, αποτελούν τη συσκευή αγωγής του ήχου. Τα ακουστικά οστάρια είναι: η σφύρα, ο άκμονας και ο αναβολέας.
Τα οστάρια μεταβιβάζουν τις παλμικές κινήσεις του τυμπανικού υμένα που παράγονται από τα ηχητικά κύματα, και η βάση του αναβολέα μεταδίδει τα κύματα στο υγρό του έσω ωτός (έξω λέμφος). Οι δονήσεις των ηχητικών κυμάτων, οι οποίες μεταβιβάζονται στην έξω λέμφο, διαμέσου του τυμπάνου, των ακουστικών οσταρίων και της ωοειδούς θυρίδας, προκαλούν κινήσεις στην έσω λέμφο. Από την κίνηση του υγρού προκαλούνται παλμικές δονήσεις της βασικής μεμβράνης.
Στη βασική μεμβράνη προσφύονται οι στερεοκροσσοί του οργάνου του Corti. Καθώς η βασική μεμβράνη μετατοπίζεται από τα κύματα πίεσης που δέχεται, τα τριχοφόρα κύτταρα μετατοπίζονται σε σχέση προς τη καλυπτήρια μεμβράνη. Μόλις οι κροσσοί καμφθούν, ανοίγουν δίαυλοι ιόντων, κυρίως καλίου και ασβεστίου, στην πλασματική μεμβράνη του κυττάρου, με αποτέλεσμα είσοδο ιόντων καλίου-ασβεστίου στο τριχοφόρο κύτταρο και μεταβολή του δυναμικού του αισθητήρα. Το δυναμικό του αισθητήρα είναι διφασικό: η κίνηση προς τον υψηλότερο στερεοκροσσό εκπολώνει το κύτταρο, ενώ η κίνηση προς την αντίθετη κατεύθυνση οδηγεί σε υπερπόλωση.
Τα τριχοφόρα κύτταρα συνάπτονται με αισθητικούς νευρώνες, των οποίων οι νευράξονες σχηματίζουν το κοχλιακό νεύρο. Το κοχλιακό νεύρο καταλήγει στον κοχλιακό πυρήνα και από εκεί στο έσω γονατώδες σώμα και, τελικά, στον πρωτοταγή ακουστικό φλοιό.
Γιατί μου συμβαίνει αυτό;
Η ευσταχιανή σάλπιγγα αποτελεί τη σύνδεση μεταξύ του μέσου αυτιού και του ρινοφάρυγγα. Μέσω αυτού του σωλήνα επιτυγχάνεται η εξισορρόπηση της πίεσης του ωτός με αυτή της ατμόσφαιρας. Μερικές φορές, ωστόσο, ο σωλήνας αυτός αποφράσσεται, οπότε και στο μέσο ους αναπτύσσεται αρνητική πίεση, η οποία οδηγεί στη συγκέντρωση υγρού.
Μερικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωρινά βουλωμένο αυτί κατά την κατάδυση, την οδήγηση σε ένα βουνό ή την πτήση με αεροπλάνο, καθώς η απόφραξη των αυτιών μπορεί να επιτευχθεί με μια απότομη αλλαγή της πίεσης.
Η ευσταχιανή σάλπιγγα και το τύμπανο, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, συμβάλλουν στην εξισορρόπηση της πίεσης του αέρα μεταξύ του μέσου ωτός και του εξωτερικού περιβάλλοντος. Ωστόσο, κατά την αλλαγή του υψομέτρου ή κατά την απότομη κατάδυση, δεν είναι δυνατόν να εξισορροπηθεί πάντα η πίεση σωστά, με αποτέλεσμα να προκαλείται αίσθημα πληρότητας.
Πώς μπορώ να το αντιμετωπίσω;
Στις αλλαγές υψομέτρου ή στα αεροπορικά ταξίδια το μάσημα μίας τσίχλας ή το χασμουρητό μπορούν να ανοίξουν την ευσταχιανή σάλπιγγα, οπότε και να έχουμε εξίσωση του αέρα. Επίσης, εκπνοή με κλειστή μύτη και στόμα θα βοηθήσει στο άνοιγμα της ευσταχιανής σάλπιγγας. Προληπτικά, είναι χρήσιμο να αξιοποιηθούν αποσυμφορητικά σπρέυ ή αντιισταμινικά σκευάσματα πριν από μία πτήση ή μία κατάδυση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ear Barotrauma, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Neuroanatomy, Auditory Pathway, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Atlas of Human Anatomy, Werner Platzer, Broken Hill Publishers LTD, 4η Έκδοση
