Του Φίλιππου Ατζέμογλου,
Τα τσιμπήματα των κουνουπιών είναι τα κνησμώδη εξογκώματα που σχηματίζονται στο δέρμα αφού τα κουνούπια τραφούν με το αίμα. Τα εξογκώματα αυτά συνήθως υποχωρούν χωρίς θεραπεία μέσα σε λίγες ημέρες. Ορισμένα, όμως, τσιμπήματα κουνουπιών μπορεί να πρηστούν πολύ, να πονέσουν και να φλεγμονήσουν. Αυτός ο τύπος αντίδρασης, που μερικές φορές ονομάζεται σύνδρομο skeeter, είναι πιο συχνός στα παιδιά. Εκτός αυτού, ορισμένα τσιμπήματα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες, εάν τα ευθυνόμενα κουνούπια μεταφέρουν ιούς ή παράσιτα. Για παράδειγμα, τα μολυσμένα κουνούπια μπορούν να μεταδώσουν τον ιό του Δυτικού Νείλου, τον ιό Ζίκα και τους ιούς που προκαλούν ελονοσία, κίτρινο πυρετό και ορισμένους τύπους εγκεφαλικών λοιμώξεων.
Τι είναι, όμως, αυτό που ελκύει ένα κουνούπι σε κάποιον; Το «με τσιμπάνε πάντα εμένα», που συχνά ακούγεται, δεν είναι τυχαίο ούτε μαγικό, αλλά αποτέλεσμα βιολογίας, χημείας και οικολογίας του κουνουπιού.
Αρχικά, τα κουνούπια ελκύονται από το διοξείδιο του άνθρακα το οποίο όλοι εκπνέουν φυσιολογικά. Οι άνθρωποι με υψηλότερο μεταβολικό ρυθμό (π.χ. παιδιά, εγκυμονούσες, αθλητές μετά την άσκηση) εκπνέουν περισσότερο CO2, άρα γίνονται και πιο «ανιχνεύσιμοι». Εκτός αυτού, τα κουνούπια έχουν θερμοαισθητήρες που εντοπίζουν θερμές περιοχές στο περιβάλλον. Έτσι, αυξημένη θερμοκρασία δέρματος (π.χ. μετά από σωματική δραστηριότητα, πυρετό ή κατανάλωση αλκοόλ) τα προσελκύει. Ακόμη, τα βακτήρια στο δέρμα μας και ο ιδρώτας παράγουν πτητικές οργανικές ενώσεις που καθορίζουν το άρωμα μας στα μάτια του κουνουπιού. Βέβαια, τα κουνούπια ελκύονται και από άλλους εξωτερικούς παράγοντες, όπως, για παράδειγμα, η ένδυση.
Το ίδιο το τσίμπημα του κουνουπιού αποτελεί ένα σύνθετο βιολογικό γεγονός που περιλαμβάνει μηχανικό τραυματισμό του δέρματος, χημική αλληλεπίδραση μέσω του σάλιου του εντόμου και ανοσολογική απόκριση του ξενιστή. Το θηλυκό κουνούπι, το οποίο χρειάζεται την πρωτεΐνη του αίματος για την ωρίμανση των ωαρίων του, χρησιμοποιεί το προβοσκίδιό του για να διαπεράσει την επιδερμίδα και να εντοπίσει μικρά τριχοειδή αγγεία. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, εγχέει σάλιο πλούσιο σε βιοδραστικές ουσίες, όπως αντιπηκτικά ένζυμα που αναστέλλουν την πήξη του αίματος, αγγειοδιασταλτικούς παράγοντες που αυξάνουν τη ροή του αίματος στην περιοχή, καθώς και ανοσοτροποποιητικές πρωτεΐνες που μειώνουν την άμεση ενεργοποίηση της άμυνας του οργανισμού, ώστε να διευκολυνθεί η αιμοληψία.
Οι πρωτεΐνες του σάλιου λειτουργούν ως αλλεργιογόνα, προκαλώντας σχεδόν άμεσα την απελευθέρωση ισταμίνης από τα σιτευτικά κύτταρα του δέρματος. Η ισταμίνη οδηγεί σε τοπική αγγειοδιαστολή και αυξημένη διαπερατότητα των τριχοειδών, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ερυθήματος, οιδήματος και κνησμού. Σε διάστημα ωρών έως ημερών, μπορεί να εμφανιστεί και καθυστερημένη ανοσολογική αντίδραση που περιλαμβάνει ενεργοποίηση Τ-λεμφοκυττάρων, παραγωγή κυτταροκινών και διήθηση της περιοχής από ηωσινόφιλα και μακροφάγα, οδηγώντας στον σχηματισμό χαρακτηριστικής βλατίδας. Σε άτομα με αυξημένη ευαισθησία μπορεί να αναπτυχθεί έντονη τοπική φλεγμονή, γνωστή ως “Skeeter syndrome”, η οποία ενίοτε συνοδεύεται και από ήπια συστηματικά συμπτώματα.
Όσον αφορά στον εντοπισμό του τσιμπήματος, τα τσιμπήματα των κουνουπιών συμβαίνουν συχνά σε μέρη του σώματος που δεν καλύπτονται από ρούχα. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ένα κνησμώδες, φλεγμονώδες εξόγκωμα, που σχηματίζεται λίγα λεπτά μετά το τσίμπημα, ένα επώδυνο σημείο που μοιάζει με κυψέλη και σχηματίζεται μέσα σε 24 ώρες μετά το τσίμπημα αλλά και μικρές φουσκάλες. Μια σοβαρή αντίδραση στα τσιμπήματα κουνουπιών μπορεί να προκαλέσει ακόμη πρήξιμο γύρω από τα μάτια. Σε γενικές γραμμές, τα παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν σοβαρή αντίδραση από ό,τι οι ενήλικες.
Τα κουνούπια μπορούν να μεταφέρουν ακόμη ιούς που προκαλούν ορισμένες ασθένειες, όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου και οι ιοί που προκαλούν ελονοσία, κίτρινο πυρετό και δάγκειο πυρετό. Το κουνούπι προσλαμβάνει έναν ιό ή ένα παράσιτο τσιμπώντας ένα μολυσμένο άτομο ή ζώο. Στη συνέχεια, το κουνούπι μπορεί να μεταφέρει αυτόν τον ιό ή το παράσιτο, μέσω του σάλιου του. Ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο δάγκειος πυρετός και ορισμένοι τύποι εγκεφαλίτιδας εμφανίζονται κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Άλλες ασθένειες, όπως η ελονοσία και ο κίτρινος πυρετός, είναι πολύ πιο συχνές στις τροπικές περιοχές του κόσμου.
Στα περισσότερα τσιμπήματα κουνουπιών, η φαγούρα σταματάει και το τσίμπημα επουλώνεται μόνο του σε λίγες ημέρες. Για γρήγορη ανακούφιση, μπορεί κάποιος να εφαρμόσει τις εξής συμβουλές:
- Εφαρμογή λοσιόν ή αντισταμινικής κρέμας τρεις φορές την ημέρα μέχρι να εξαφανιστεί η φαγούρα.
- Τρίψιμο με ένα παγάκι
- Εφαρμογή πίεσης
- Αντιισταμινικά per os
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The anatomy of a Mosquito Bite: When mosquitos attack, Mosquito Shield, διαθέσιμο εδώ
- Host Inflammatory Response to Mosquito Bites Enhances the Severity of Arbovirus Infection, Immunity, διαθέσιμο εδώ
- Mosquito bites, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
