Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Λίγες πόλεις έχουν συνδεθεί στην κοινή μας πείρα με την τέχνη όσο το Παρίσι. Τα μουσεία, οι λεωφόροι και το φως της πόλης έχουν εμπνεύσει γενιές καλλιτεχνών και συγγραφέων, προσφέροντας τόσο ένα όμορφο πλαίσιο για να ανθίσει η δημιουργικότητα, όσο και ένα ζωντανό αρχείο ανθρώπινης δημιουργικότητας. Από τα αριστουργήματα της Αναγέννησης του Λούβρου μέχρι τις σύγχρονες προκλήσεις του Κέντρου Πομπιντού, η πόλη είναι ένας απέραντος χάρτης της ομορφιάς του κόσμου, όπως αυτή αποτυπώνεται με κάθε τρόπο και σε κάθε μέσο. Σε ένα τέτοιο μέρος, η τέχνη είναι κάτι περισσότερο από ένα αντικείμενο θαυμασμού. Είναι ένα μέσο επικοινωνίας, ένα διαρκές έναυσμα για σκέψη, ώστε να αναλογιστούμε την ομορφιά, τον πόνο και εν τέλει, το νόημα της ζωής.
Αυτό είναι το πλαίσιο, στο οποίο ο Thomas Schlesser τοποθετεί το μυθιστόρημά του Τα μάτια της Μόνα, το οποίο κυκλοφόρησε το 2024 στην πρωτότυπη γαλλική έκδοση και πλέον προσφέρεται για το ελληνόγλωσσο κοινό από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση του Ανδρέα Παππά. Πρόκειται για έναν τρυφερό στοχασμό τόσο για την ομορφιά της τέχνης, όσο και για την ικανότητά της να συνδέει τους ανθρώπους και τις γενιές. Ο Thomas Schlesser είναι Γάλλος ιστορικός τέχνης, μυθιστοριογράφος και εκπαιδευτικός, του οποίου η καριέρα εκτείνεται στον ακαδημαϊκό χώρο και την πολιτισμική διαχείριση. Είναι διευθυντής του Ιδρύματος Hartung—Bergman στην Αντίμπ και διδάσκει ιστορία της τέχνης στην École Polytechnique στο Παρίσι. Το δεύτερο μυθιστόρημά του, Τα μάτια της Μόνα έγινε διεθνής λογοτεχνική επιτυχία, που έχει πλέον μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες και απέδωσε στον Schlesser τον τίτλο του Συγγραφέα της Χρονιάς 2025 από το Livres Hebdo.
Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι η Μόνα, της οποίας το όνομα καθόλου τυχαία δεν παραπέμπει στον γνωστό πίνακα του Λεονάρντο. Η Μόνα, ένα δεκάχρονο κορίτσι, με αρκετά ανεπτυγμένη παρατηρητικότητα και ευφυία για την ηλικία της, περνά ένα σύντομο επεισόδιο τύφλωσης. Αν και η όρασή της επιστρέφει, το γεγονός κάνει τους ιατρούς που έχουν αναλάβει τη Μόνα να συμβουλέψουν τους γονείς της ότι καλό θα ήταν να αναζητήσουν έναν παιδοψυχίατρο. Σε αυτό το σημείο, ο παππούς της Μόνα προτείνει μια ασυνήθιστη λύση. Αποφασίζει ότι κάθε Τετάρτη για ένα χρόνο, θα πηγαίνει με την εγγονή του σε ένα μουσείο στο Παρίσι, ώστε να της ξυπνήσει τη διάθεση για τις ομορφιές της τέχνης.
Έτσι και γίνεται. Κάθε επίσκεψη της Μόνα στα μουσεία του Παρισιού αφορά ένα έργο τέχνης, ενώ κατά τη διάρκεια 52 εβδομάδων, η Μόνα με τον παππού της συναντούν πίνακες και γλυπτά καλλιτεχνών που κυμαίνονται από τον Μποτιτσέλι και τον Λεονάρντο ντα Βίντσι μέχρι τη Φρίντα Κάλο. Κάθε επίσκεψη είναι ταυτόχρονα ένα μάθημα και μια συζήτηση, για την ιστορία του έργου τέχνης, το όραμα του καλλιτέχνη και τις ευρύτερες ανθρώπινες αλήθειες που είναι ενσωματωμένες στις δημιουργίες του. Μέσα από αυτές τις συναντήσεις, οι δύο πρωταγωνιστές μοιράζονται όχι μόνο τη γλώσσα της τέχνης αλλά και τις αξίες της στοχασμού, της ενσυναίσθησης και της επιμονής.
Το μυθιστόρημα ξεδιπλώνεται ως μια ακολουθία αυτών των εβδομαδιαίων συναντήσεων και έχει μια μορφή επεισοδίων. Ενώ αυτή η μορφή περιορίζει την ανάπτυξη δευτερευουσών πλοκών, επιτρέπει στον Σλέσερ να δημιουργήσει ζωντανά, καθηλωτικά πορτρέτα των ίδιων των έργων. Οι αναγνώστες καλούνται να ακολουθήσουν και οι ίδιοι την εξελισσόμενη οπτική γωνία της Μόνα, η οποία περνά από την αρχική περιέργεια σε μια βαθύτερη, πιο προσωπική εμπλοκή με τα έργα που που βλέπει. Η αφήγηση εξισορροπεί την πραγματική ιστορία της τέχνης με τη συναισθηματική αφήγηση, συνδυάζοντας την ακρίβεια και την εξειδίκευση ενός ιστορικού τέχνης με την ευαισθησία ενός μυθιστοριογράφου.
Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα θα βρει ίσως μεγαλύτερη απήχηση σε αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την τέχνη, τα μουσεία και μια πιο στοχαστική διάθεση, και όχι σε κάποιον που θα ήθελε να διαβάσει ένα βιβλίο με δράση ή καταιγιστικές ανατροπές. Προσφέρει μια προσιτή εισαγωγή σε σημαντικά έργα δυτικής τέχνης, πλαισιώνοντάς τα με μια βαθιά προσωπική αφήγηση. Πρόκειται για ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί αργά, ίσως και με μεγάλες παύσεις ανάμεσα στα κεφάλαια ή ακόμη και παράλληλα με τις επισκέψεις κάποιου σε μια γκαλερί ή ένα μουσείο. Παρόλο που δεν υπόσχεται να μας συναρπάσει με την αγωνία και τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις, το ανάγνωσμα αυτό τελικά αποζημιώνει πλήρως τον αναγνώστη με έναν πλούτο γνώσεων για την τέχνη, αλλά και μια ζεστή, ανθρώπινη φωνή.
