Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η Πολωνία βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο των πολιτικών και γεωστρατηγικών εξελίξεων στην Ευρώπη, με την ορκωμοσία του Καρόλ Ναβρότσκι στην προεδρία να σηματοδοτεί μια ιστορική στροφή προς τον εθνολαϊκισμό και την επαναχάραξη της πορείας της χώρας τόσο σε εσωτερικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ο Ναβρότσκι, εθνικιστής ιστορικός με δηλωμένες συμπάθειες προς το κίνημα MAGA του Ντόναλντ Τραμπ, διαδέχεται τον Αντρέι Ντούντα και αναλαμβάνει τα ηνία ενός κράτους διχασμένου, σε περίοδο έντονης ιδεολογικής σύγκρουσης.
Με την υποστήριξη του υπερσυντηρητικού κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS), ο Ναβρότσκι κατάφερε να υπερκεράσει τον κεντρώο αντίπαλό του, Δήμαρχο Βαρσοβίας Ραφαέλ Τσάσκοφσκι, σε μια αναμέτρηση που απέδειξε πως η κοινωνική δυναμική της Πολωνίας παραμένει βαθιά επηρεασμένη από τις εθνικιστικές και θρησκευτικές ρίζες της. Η νίκη του ήρθε ως καίριο πλήγμα για τον φιλοευρωπαίο πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος, παρά τις προσπάθειες εκδημοκρατισμού και ευρωπαϊκής προσέγγισης που ξεκίνησε το 2023, βλέπει πλέον την κυβερνητική του ατζέντα να απειλείται από ένα επικείμενο θεσμικό μπλοκάρισμα.
Ο νέος πρόεδρος δε δίστασε να διακηρύξει από την πρώτη στιγμή την πρόθεσή του να λειτουργήσει όχι ως διακοσμητικός θεσμικός παράγοντας, αλλά ως ενεργός θεματοφύλακας της «παραδοσιακής Πολωνίας». Η επιδίωξή του για χρήση του προεδρικού βέτο με στόχο να ακυρώσει νομοθεσίες της κυβέρνησης, όπως εκείνες που αφορούν την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, τις μειονότητες και τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις, δείχνει τη διάθεση σύγκρουσης με τον κυβερνητικό μηχανισμό. Ήδη ο Τουσκ δήλωσε πως «θα τα καταφέρουμε» ακόμη και με τον τέταρτο πρόεδρο στην πρωθυπουργική του θητεία, μια έμμεση παραδοχή των δυσκολιών που θα ακολουθήσουν.
Η εκλογή Ναβρότσκι, πέρα από την εγχώρια δυναμική, έχει έντονο ευρωπαϊκό απόηχο. Η Πολωνία είναι το μεγαλύτερο κράτος της ανατολικής Ευρώπης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελεί στρατηγικό κόμβο τόσο για την ενέργεια, όσο και για την άμυνα. Η απόσταση που επιλέγει ο νέος πρόεδρος από την ευρωπαϊκή πολιτική ενοποίηση προκαλεί ανησυχία στις Βρυξέλλες, ενώ οι δηλώσεις του κατά της ενδεχόμενης ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ αποτελούν ευθεία πρόκληση για τη συλλογική στρατηγική της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι η εκλογή του χαιρετίστηκε αμέσως από ηγέτες του εθνολαϊκιστικού άξονα της Ευρώπης – τον Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία, την Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία και τον Ρόμπερτ Φίκο στη Σλοβακία. Οι ίδιοι εκφράζουν παρόμοιες θέσεις περί «κυρίαρχης εθνικής πολιτικής», εναντίωσης στη μεταναστευτική πολιτική των Βρυξελλών και αμφισβήτησης της δικαστικής εποπτείας της ΕΕ επί των κρατών-μελών. Ο Ναβρότσκι φαίνεται να εντάσσεται πλήρως σε αυτή τη νέα εθνικιστική συνθήκη, προσπαθώντας να προωθήσει το δικό του όραμα για μια «χριστιανική Πολωνία χωρίς εξαρτήσεις από ξένα κέντρα εξουσίας».
Το πιο ανησυχητικό για την ΕΕ είναι πως ο νέος πρόεδρος θέτει επί τάπητος ακόμη και το ενδεχόμενο συνταγματικής αναθεώρησης έως το 2030, με στόχο, όπως δήλωσε, να «επανεγγράψει τα θεμέλια του κράτους». Η ρητορική του ακουμπά σαφώς πάνω σε μια λογική «αντιστάσεως» κατά των υποτιθέμενων φιλελεύθερων παρεκκλίσεων του κράτους δικαίου, διαμορφώνοντας ένα σκηνικό όπου η Πολωνία μετατρέπεται σταδιακά σε ένα ιδιότυπο συντηρητικό οχυρό εντός της ευρωπαϊκής κοινότητας.
Στον τομέα της άμυνας, παρά τη σύγκλιση με την κυβέρνηση Τουσκ σε ζητήματα στρατιωτικής ενίσχυσης και συνεργασίας εντός του ΝΑΤΟ, ο Ναβρότσκι είναι ένθερμος υποστηρικτής της διατήρησης ισχυρών διμερών σχέσεων με τις ΗΠΑ, σε αντίθεση με τις θέσεις του πρωθυπουργού υπέρ μιας ισχυρότερης ευρωπαϊκής άμυνας εντός της ΕΕ. Αυτή η απόκλιση προμηνύει μελλοντικές εντάσεις στον σχεδιασμό της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, καθώς η Βαρσοβία κινδυνεύει να καταστεί ο «Δούρειος Ίππος» της Ουάσιγκτον στην ΕΕ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Nationalist Nawrocki to be sworn in as Polish president, in blow for Tusk, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
- Poland’s new president is positioned to make history – or rewrite it, washingtonpost.com, διαθέσιμο εδώ
- La UE insta a Polonia a continuar sus reformas democráticas pese a la victoria del ultra Nawrocki, elpais.com, διαθέσιμο εδώ
- Poland’s new president spells trouble for Tusk’s pro-EU agenda, politico.eu, διαθέσιμο εδώ
- Poland’s new president could become a major European ally for Trump, atlanticcouncil.org, διαθέσιμο εδώ
