Της Αλίκης Μπρίνιου,
Στο άκουσμα των κινουμένων σχεδίων οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται παιδικές ταινίες που απασχολούν το ανήλικο κοινό. Παρόλα αυτά, τα δεδομένα έχουν τροποποιηθεί, εφόσον πλέον συναντάμε animated ταινίες που απασχολούν πιο σοβαρά και «βαθιά» ζητήματα, που πιθανότατα, ένα παιδί βλέποντας τα δεν θα καταφέρει να τα κατανοήσει ή πολλές φορές δεν χρειάζεται να «εκτεθεί» σε αυτά. Μια οπτική δημιουργία σε μορφή κινουμένων σχεδίων δεν δηλώνει απευθείας πως κατατάσσεται μόνο στην παιδική κατηγορία και αυτό μας το αποδεικνύουν οι παρακάτω ταινίες και σειρές.
“Coraline” (2009)
Η ταινία διαδραματίζεται γύρω από τη ζωή της Coraline Jones. Μετακομίζοντας με τους γονείς της σε ένα παλιό σπίτι, η Coraline αντιλαμβάνεται ασυνήθιστες καταστάσεις. Μια ημέρα, έχοντας έντονα την αίσθηση της παραμέλησης εφόσον οι γονείς της εργαζόταν αρκετά, ώστε να μην έχουν χρόνο για την ίδια, στην προσπάθεια της να κάνει κάτι δημιουργικό που θα μείωνε τη βαρεμάρα της, ξεκίνησε την εξερεύνηση του καινούργιου της σπιτιού. Έτσι, βρήκε μια μικροσκοπική, κρυφή πόρτα. Ακολουθώντας την μεταφέρθηκε σε έναν παράλληλο κόσμο —που έμοιαζε πολύ με τον δικό της— όμως έδειχνε πιο «ζωντανός». Εκεί, υπήρχαν οι «άλλοι γονείς» οι οποίοι έδειχναν μεγαλύτερο ενδιαφέρον προς την Caroline. Η μόνη διαφορά με τους πραγματικούς γονείς; Οι «άλλοι γονείς» αντί για μάτια είχαν κουμπιά. Σύντομα, η Caroline συνειδητοποιεί πως αυτός ο κόσμος είναι επικίνδυνος και προσπαθεί να ξεφύγει, ώστε να σώσει τους πραγματικούς γονείς της, καθώς και να αντιμετωπίσει τους φόβους της μοναξιάς της.
Η ταινία “Coraline”, παρόλο που είναι animated, απευθύνεται περισσότερο στο ενήλικο κοινό. Ακόμα κι αν έχει «παιδικά» στοιχεία, όπως τη φαντασία ή το γεγονός ότι έχει χαρακτηριστεί “family friendly” σε αρκετές χώρες παρατηρούνται χαρακτηρίστηκα που πιθανότατα απευθύνονται σε μεγαλύτερο ηλικιακά κοινό.
Αρχικά, η θεματολογία προσδίδει μια «σκοτεινή» αίσθηση εφόσον αναφέρεται σε ψυχολογική απομόνωση, γονική αδιαφορία και ανάγκη για αγάπη. Η Caroline ψάχνοντας κάποιον να νοιαστεί για αυτή και να την αγαπήσει καταλήγει στους «άλλους γονείς» με αποτέλεσμα να «εγκλωβίζεται» και να απειλείται η ζωή της. Η ταινία αποτυπώνει μια αίσθηση τρόμου ενώ πολλοί ενήλικες αντιλαμβάνονται διάφορες αλληγορίες όπως την κακοποίηση, τη συναισθηματική παραμέληση και τις ψευδαισθήσεις ασφάλειας. Ένα παιδί παρακολουθώντας την “Caroline” θα νιώσει την περιπέτεια και ίσως τον τρόμο. Ένας ενήλικας παρακολουθώντας την “Caroline” θα νιώσει τη μοναξιά, τη χειραγώγηση και της δυσκολία της πραγματικής αγάπης.
“Frankenweenie” (2012)
Το “Frankenweenie” βασίζεται στη σχέση ενός μικρού αγοριού, του Victor, με τον καλύτερό του φίλο, τον σκύλο του, τον Sparky. Όταν ο Sparky ξαφνικά μπλέκεται σε ένα ατύχημα που του κοστίζει την ίδια του τη ζωή, ο Victor καταρρέει. Μη μπορώντας να αποδεχτεί την απώλεια κάνει τα πάντα για να επαναφέρει πίσω στη ζωή τον Sparky. Παραδόξως, η ιδέα του λειτουργεί, εφόσον ο Sparky επιστρέφει, αυτή τη φορά όμως ο Victor προσπαθεί να κρατήσει την ύπαρξη του κρυφή. Δίχως να το καταφέρει, τα υπόλοιπα παιδιά μαθαίνουν το «κόλπο» του με αποτέλεσμα να πειραματιστούν, δημιουργώντας μόνο καταστροφές. Ο Victor συνεργάζεται με τον Sparky όχι μόνο για να διορθώσει την κατάσταση και να σώσει την κοινότητα, όμως και για να δείξει ότι η αγάπη για κάποιον δεν σημαίνει να τον κρατάς «ζωντανό» με κάθε κόστος. Κάποιος πεθαίνει πραγματικά μόνο όταν διαγράφεται από την μνήμη.
Η ταινία “Frankenweenie” απευθύνεται κυρίως σε ενήλικο κοινό λόγω διαφόρων χαρακτηριστικών. Αρχικά, η θεματική της, βασιζόμενη στην απώλεια και τον θάνατο γίνεται διαφορετικά αντιληπτή από ένα παιδί και διαφορετικά από έναν ενήλικα. Το παιδί θα ενθουσιαστεί με το σκυλάκι που επανέρχεται στη ζωή, ενώ ο ενήλικας θα αισθανθεί τη θλίψη, την άρνηση, το πένθος. Η ταινία θέτει ερωτήματα που χρειάζονται βαθιά σκέψη και ένα παιδί πιθανότατα δεν θα μπορέσει να αντιληφθεί. «Πότε ξεπερνάμε μια απώλεια;», «είναι σωστό να προσπαθούμε να επαναφέρουμε το παρελθόν;», «πως νιώθουμε όταν κάτι τελειώνει τόσο απότομα;».
Επιπλέον, η αισθητική και το στυλ έχουν σημαντικό ρόλο. Η ταινία αποτελείται από ασπρόμαυρα χρώματα που θυμίζουν παλιό κινηματογράφο, κάτι που δύσκολα «αγγίζει» ένα παιδί χωρίς κινηματογραφική εμπειρία. Ο Tim Burton για ακόμα μια φορά αποδεικνύει πως δημιουργεί ταινίες για παιδιά που έχουν νιώσει μοναξιά κι αυτά συχνά είναι.. ενήλικες.
“Bojack Horseman” (2014-2020)
Ο Bojack Horseman είναι ένα ανθρωπόμορφο άλογο — ηθοποιός που είχε γίνει διάσημος τη δεκαετία του ’90 μέσα από την επιτυχημένη οικογενειακή sitcom σειρά “Horsin’Around”. Πλέον, ζει στο Hollywood και έχοντας χάσει τη δόξα του προσπαθεί να ξαναχτίσει την καριέρα και τη ζωή του, ενώ ταυτόχρονα έρχεται αντιμέτωπος με βαθιά προσωπικά προβλήματα, όπως ο αλκοολισμός, η κατάθλιψη, οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και οι τοξικές σχέσεις.
Η σειρά απευθύνεται κυρίως στο ενήλικο κοινό λόγω της θεματολογίας της και των ζητημάτων που θίγει. Αναφερόμενη σε θέματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, οι εθισμοί και τα εσωτερικά τραύματα, προβάλει καταστάσεις και βιώματα που ένα παιδί δεν θα καταφέρει να κατανοήσει, καθώς χρειάζεται να υπάρχει συναισθηματική ωριμότητα, ώστε να γίνουν αντιληπτά. Παράλληλα, η σειρά περιβάλλεται από τη σάτιρα της σύγχρονης κοινωνίας. Παρουσιάζεται έντονα το “cancel culture” ενώ εμφανίζονται στοιχεία κριτικής για το Hollywood, τη βιομηχανία της διασημότητας και τις κοινωνικές επιφανειακές σχέσεις.
Ως προς τον ίδιο τον πρωταγωνιστή, τον Bojack, τον βλέπουμε ως αντί—ήρωα. Κάνει συνεχώς λάθη και πληγώνει τους γύρω του, όπως και τον ίδιο του τον εαυτό. Η σειρά εξετάζει ηθικά διλήμματα, ψυχολογικές αποχρώσεις και θέτει ερωτήματα όπως «μπορεί κάποιος να αλλάξει πραγματικά;», «τι σημαίνει πράγματι η συγχώρεση;», «μας καθορίζουν οι πράξεις ή οι προθέσεις μας;».
Συνεπώς, η σειρά “Bojack Horseman” αδιαμφισβήτητα απευθύνεται στο ενήλικο κοινό που μέσα από τα βιώματα του μπορεί να αντιληφθεί και —πολλές φορές— να ταυτιστεί με το σενάριο και με θέματα που θίγονται σε αυτό.
Το animated μέσα από τις προαναφερόμενες ταινίες, όμως και από πολλές άλλες που υπάρχουν, αποδεικνύει πως επειδή κάτι είναι σε μορφή κινουμένου σχεδίου δεν δηλώνει αυτόματα πως είναι προορισμένο για το παιδικό κοινό. Εξάλλου, κατά βάθος σχεδόν όλες οι ταινίες και οι σειρές αποκαλύπτουν «κρυφά» νοήματα, τα οποία γίνονται αντιληπτά σε μεγαλύτερα ηλικιακά στάδια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Coraline (2009), imdb.com, διαθέσιμο εδώ
- Frankieweenie (2012), imdb.com, διαθέσιμο εδώ
- Bojack Horseman (2014—2020), imdb.com, διαθέσιμο εδώ
