Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Η Κίνα ξεκίνησε πρόσφατα την κατασκευή του μεγαλύτερου υδροηλεκτρικού φράγματος στον κόσμο στον ποταμό Yarlung Tsangpo, στο θιβετιανό οροπέδιο. Το έργο, γνωστό ως Motuo Hydropower Station, σχεδιάζεται να ξεπεράσει ακόμη και το διάσημο φράγμα των Τριών Φαραγγιών (Three Gorges Dam) ως προς την παραγωγική του ικανότητα και θεωρείται από το Πεκίνο ως «το έργο του αιώνα». Το κόστος της επένδυσης εκτιμάται στα 1,2 τρισεκατομμύρια γιουάν, (περίπου 151 δισεκατομμύρια ευρώ), και στόχος είναι η παραγωγή 300 δισεκατομμυρίων κιλοβατώρων ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, η οποία δυνητικά ισοδυναμεί με την κάλυψη ενεργειακών αναγκών μίας μεγάλης, ανεπτυγμένης χώρας. Το φράγμα θα αποτελείται από πέντε σταθμούς παραγωγής ενέργειας σε μια ζώνη 50 χιλιομέτρων, όπου το ποτάμι κατεβαίνει απότομα κατά 2.000 μέτρα γύρω από το σημείο του Great Bend. Η τοποθεσία του έργου σε ένα τέτοιο γεωγραφικό σημείο προσφέρει εξαιρετικά υψηλή υδροηλεκτρική δύναμη, καθιστώντας την περιοχή στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή αξιοποίηση των υδάτινων πόρων.
Είναι φυσικά αυτονόητο ότι για την Κίνα το έργο αντιπροσωπεύει μια σημαντικότατη πηγή καθαρής ενέργειας, δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και τόνωσης της οικονομίας. Επίσης αυτονόητο είναι ότι οι γείτονές της, κυρίως η Ινδία και το Μπανγκλαντές, δεν βλέπουν με την ίδια οπτική την κατασκευή του έργου. Αντιθέτως, εκφράζουν τις σοβαρές ανησυχίες και φόβους τους, λόγω των πιθανών περιβαλλοντικών, πολιτικών και οικονομικών καταστροφών που ενδέχεται να επέλθουν. Κι’ αυτό γιατί, ο ποταμός Yarlung Tsangpo, ο οποίος μόλις περάσει τα σύνορα της Κίνας, ονομάζεται Siang στην Ινδία και τελικά γίνεται ο Brahmaputra και διατρέχει την Ινδία και το Μπανγκλαντές, προσφέρει νερό για πόση, άρδευση και υδροηλεκτρική ενέργεια σε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Pema Khandu, πρωθυπουργό του ινδικού κρατιδίου Arunachal Pradesh, το έργο αποτελεί απειλή για τις τοπικές κοινωνίες, ιδιαίτερα για φυλές όπως οι Adi, καθώς κινδυνεύουν από αιφνίδιες απελευθερώσεις νερού ή ξαφνική μείωση της ροής.
Πάντως, και για την ίδια την χώρα οι κίνδυνοι δεν είναι αμελητέοι. Η περιοχή όπου κατασκευάζεται το φράγμα είναι εξαιρετικά σεισμογενής, με συχνές κατολισθήσεις και πλημμύρες. Ο σεισμός στο Θιβέτ στις αρχές του 2025, με δεκάδες θύματα μάλιστα, αναζωπύρωσε τις αμφιβολίες και τους φόβους για την ασφάλεια του φράγματος, φέρνοντας στο προσκήνιο τη σεισμική ευπάθεια της περιοχής και τους πιθανούς κινδύνους μιας τέτοιας κατασκευής σε ασταθές γεωλογικό περιβάλλον. Παράλληλα, η μαζική κατασκευή φραγμάτων στο Θιβέτ έχει οδηγήσει σε πλήθος διαμαρτυριών από κατοίκους και μοναχούς, των οποίων η ομαλή διαβίωση διαταράσσεται.
Πέρα όμως από τις περιβαλλοντικής φύσεως ανησυχίες, ενισχύονται οι υποψίες ότι το έργο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως γεωπολιτικό εργαλείο λόγω έλλειψης τεχνικών λεπτομερειών από το Πεκίνο. Το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών δηλώνει πως το έργο θα λειτουργεί χωρίς μεγάλη αποθήκευση νερού, περιορίζοντας έτσι τις επιπτώσεις. Όμως οι γείτονες της Κίνας δεν πείθονται εύκολα και διατηρούν τις έντονες αμφιβολίες τους.Αυτό είναι λογικό αν σκεφτεί κανείς ότι η Κίνα έχει ήδη κατασκευάσει 11 μεγάλα φράγματα στον ποταμό Mekong χωρίς προηγούμενη διακρατική συνεννόηση. Εξάλλου, η Κίνα δεν είναι μέλος καμίας δεσμευτικής διεθνούς συμφωνίας για διαχείριση διασυνοριακών υδάτων, ενώ σε προηγούμενες εντάσεις με την Ινδία διέκοψε τη ροή υδάτων, επιβαρύνοντας τις σχέσεις των δύο χωρών .
Σε απάντηση, η Ινδία σχεδιάζει δικά της φράγματα στον ποταμό Siang, με ένα από αυτά να προβλέπεται ότι θα έχει ισχύ 11,5 GW, καθιστώντας το το μεγαλύτερο στην ιστορία της χώρας. Ταυτόχρονα, η Ινδία έχει ζητήσει από την Κίνα περισσότερη διαφάνεια και συμμετοχή σε διακρατικές διαβουλεύσεις θεωρώντας τις ήδη υπάρχουσες ανεπαρκείς. Το Μπανγκλαντές από την πλευρά του έστειλε επίσημη επιστολή στην Κίνα, ζητώντας περισσότερα δεδομένα και εγγυήσεις, καθώς η χώρα είναι εξαιρετικά ευάλωτη σε αλλαγές στη ροή του Brahmaputra, με μεγάλες αγροτικές περιοχές να εξαρτώνται από την κανονική ροή του νερού.
Φαίνεται λοιπόν ότι το φράγμα δεν αποτελεί απλώς μία κατασκευή, μία επένδυση της Κίνας, αλλά πρόκειται για μία κίνηση με ευρύτερες πολιτικές και περιβαλλοντικές συνέπειες σε εθνικό και διακρατικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, δεν θα είναι περίεργο εάν δούμε αυτό το τεχνικό επίτευγμα να δρα καταλυτικάστην δημιουργία νέας έντασης μεταξύ Κίνας και των γειτόνων της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Should India worry about China’s massive dam, DW.com, διαθέσιμο εδώ
- ‘Dam for a dam’: India, China edge towards a Himalayan water war,
AlJazeera, διαθέσιμο εδώ - China begins building worlds largest dam, fuelling fears in India, BBC, διαθέσιμο εδώ
