Της Νικολίνας Κουλούρη,
Υπάρχουν κάποιες φράσεις που μπορεί να συναντήσεις μια φορά τυχαία στα κοινωνικά δίκτυα, σε μια εφημερίδα ή σε ένα βιβλίο και συνήθως τις αφήνεις να περάσουν απαρατήρητες, αλλά ύστερα από χρόνια τις συναντάς βιωματικά πια και όχι ως ένα απλό ρητό. Χωρίς, λοιπόν, να καταλάβεις το πώς και το γιατί, νιώθεις ότι σου μιλάνε αλλιώς, γιατί έζησες και άλλαξες και αυτό σε οδήγησε στο να σκεφτείς λίγο βαθύτερα. Η φράση του Όσκαρ Ουάιλντ που λέει «οι γέροι πιστεύουν τα πάντα, οι μεσήλικες υποψιάζονται τα πάντα, οι νέοι ξέρουν τα πάντα» είναι από αυτές που στην αρχή ίσως να περνούν αδιάφορες, σχεδόν σαν φράση που κατηγοριοποιεί τις ηλικιακές ομάδες σε συσχέτιση με αντιλήψεις, όμως όσο τη σκέφτεσαι τόσο περισσότερο, συνειδητοποιείς ότι περιγράφει κάτι πολύ ουσιαστικό για την ανθρώπινη εμπειρία, αν και είναι δύσκολο να το αντιληφθείς εκ πρώτης αναγνώσεως.
Αν κοιτάξει κανείς τη ζωή γύρω του είτε μέσα από την προσωπική του διαδρομή είτε παρατηρώντας τους άλλους, δε δυσκολεύεται να διαπιστώσει πως πράγματι η αντίληψή μας για τον κόσμο μεταβάλλεται με τον χρόνο όχι απαραίτητα επειδή αλλάζουν τα γεγονότα ή οι συνθήκες, αλλά γιατί μετατοπίζεται η θέση μας μέσα στο σύνολο, αλλάζει η οπτική γωνία από την οποία κοιτάμε την πραγματικότητα. Δεν είμαστε για πάντα μικροί, έχουμε μια σταθερή πορεία η οποία αναπόφευκτα μας οδηγεί στο ίδιο τέλος.
Αλλά όταν είμαστε νέοι, υπάρχει αυτή η ενστικτώδης βεβαιότητα πως όλα είναι κατανοητά, πως ο κόσμος εξηγείται με λογική χωρίς περίπλοκες διαδικασίες ή διαφωνίες. Το αθώο παιδικό μυαλό δεν επιτρέπει μία ζωή με δισταγμούς. Αυτή λοιπόν η περίοδος της ζωής μπορεί να χαρακτηριστεί σαν καύσιμο, που δίνει την ώθηση στο ανθρώπινο είδος να τολμήσει πέρα από τις δυνατότητες του και να αφήσει τον αυθορμητισμό του ελεύθερο.
Όσο όμως περνούν τα χρόνια, και συσσωρεύονται εμπειρίες ανάμεικτες, άλλες χαρακτηρίζονται από χαρά άλλες από λύπη, άλλες είναι αποτυχίες, απώλειες και επανεκκινήσεις σε όλα τα επίπεδα, κάτι μέσα σου αρχίζει να αλλάζει. Δε σταματάς να πιστεύεις στο να κάνεις τα αδύνατα δυνατά αλλά παύεις να το κάνεις με φανατισμό και με το ίδιο πάθος που είχες όταν ήσουν νέος. Η βεβαιότητα υποχωρεί μπροστά στην πολυπλοκότητα, η απλότητα των παιδικών ή νεανικών χρόνων αντικαθίσταται από μια μόνιμη εγρήγορση και προσαρμογή στα δεδομένα. Η φάση όπου είσαι μεσήλικας είναι ένα σταυροδρόμι, γιατί ενώ έχεις ήδη ζήσει αρκετά ώστε να έχεις μία εικόνα, γνωρίζεις πια ότι αυτή η εικόνα δεν είναι ολόκληρη, γιατί οι προκλήσεις δε σταματούν και μπορεί να έχεις να αντιμετωπίσεις άλλα τόσα και περισσότερα έως τον θάνατο σου. Αυτή η αμφιβολία δεν είναι αδυναμία, αλλά προκύπτει ως το κόστος της επίγνωσης του κόσμου που βρίσκεσαι.
Το τελευταίο στάδιο που ο Ουάιλντ περιγράφει ως την φάση που «οι γέροι πιστεύουν τα πάντα», μοιάζει με μομφή σαν να λέει ότι οι ηλικιωμένοι είναι αφελείς ή εύπιστοι. Όμως τελικά ενδέχεται να περιγράφει ένα είδος εσωτερικής και ψυχικής κόπωσης που έρχεται μετά από το πέρασμα του μεγαλύτερου μέρους της ζωής. Κουρασμένος ή κουρασμένη πια από την ανάγκη να έχεις πάντα άποψη και πάντα απάντηση, αφήνεσαι λιγάκι, παύεις να επιδιώκεις να διορθώσεις τα αδιόρθωτα. Αποδέχεσαι πως δε μπορείς να αλλάξεις τα πάντα και ίσως τελικά να μη χρειάζεται με βάση όσα έχω πει έως τώρα.
Τα τελευταία χρόνια όλα τα παραπάνω, τα έχουμε δει να συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, για παράδειγμα, οι νεότεροι άνθρωποι αντέδρασαν με θυμό, με την πεποίθηση πως όλα είναι υπερβολικά ή πως οι μεγαλύτεροι υπακούουν παθητικά κάποιον ανώτερό τους. Οι άνθρωποι της «μέσης ζώνης» αντίθετα, ήταν συνήθως οι πιο ανήσυχοι όχι γιατί δεν καταλάβαιναν την κατάσταση, αλλά γιατί ένιωθαν ακάλυπτοι ανάμεσα σε ευθύνες, παιδιά, δουλειές, υποχρεώσεις. Ο εγκλεισμός προκάλεσε οικονομική δυσπραγία, αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις αλλά κυρίως άγχος για τους ίδιους και τις οικογένειες τους. Τέλος, οι ηλικιωμένοι αποδέχτηκαν τα περιοριστικά μέτρα χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις, έδειξαν ψυχραιμία και υπάκουσαν σιωπηλά. Ίσως επειδή έχουν ζήσει δύσκολες καταστάσεις όπως πόλεμο, φτώχεια, αρρώστιες και πάνω από όλα πείνα.
Αυτό που αποτυπώνει ο Ουάιλντ τελικά, δεν είναι τρεις διαφορετικές κατηγορίες ανθρώπων, αλλά η φυσική εναλλαγή και εξέλιξη των ανθρώπων μέσα στην διάρκεια της ζωής. Ο καθένας μας έχει υπάρξει βέβαιος, ύστερα κάπως επιφυλακτικός και κάποτε κουρασμένος αλλά ήσυχος, συμφιλιωμένος με την κατάσταση. Αν μπορούσαμε να το δούμε αυτό όχι σαν ευκαιρία να επιβάλλουμε τη δική μας οπτική, αλλά σαν ένα είδος συνέχειας, τότε ίσως να χτίζαμε γέφυρες ανάμεσα στις ηλικίες και όχι στρατόπεδα. Μόνο έτσι θα φτάναμε πιο κοντά στον εαυτό μας και φυσικά πιο κοντά στον συνάνθρωπο που βρίσκεται δίπλα μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
