Της Χριστίνας Σεφθελή,
Στο έργο του Πλάτωνα Συμπόσιο, παρουσιάζεται η φιλία του Αλκιβιάδη με τον Σωκράτη. Φαίνεται ολοκάθαρα ότι αγαπούσαν και θαύμαζαν ο ένας τον άλλο. Μόλις ο Αλκιβιάδης έκανε την είσοδό του στο συμπόσιο, έκατσε δίπλα στον οικοδεσπότη. Αμέσως, κατάλαβε ότι δίπλα του καθόταν ο Σωκράτης, αφού αντάλλαξε ερωτικά πειράγματα μαζί του, μπήκε και αυτός στην συζήτηση που είχαν οι συμπότες του και ξεκίνησε να εγκωμιάζει και αυτός τον Σωκράτη. Ο Σωκράτης σύμφωνα με τον Αλκιβιάδη, τον ενέπνεε και τον συγκινούσε. Παράλληλα, ο Αλκιβιάδης παρουσιάζει τον Σωκράτη σαν τα αγαλματίδια των Σιληνών. Όπως, ο Σιληνός με τον αυλό του, έτσι και ο Σωκράτης με τα λόγια του ευχαριστεί εκείνους που τον ακούν. Τέλος, ο Σωκράτης διαθέτει μία πολύτιμη σοφία και για αυτό τον λόγο παρομοιάζεται με τα αγάλματα των Σιληνών.
«Δε γνωρίζει αυτό τον άνθρωπο· αλλά εγώ θα τον αποκαλύψω, μια κι έκανα την αρχή. Δηλαδή βλέπετε ότι ο Σωκράτης νιώθει έρωτα για τους ωραίους και διαρκώς τους τριγυρίζει και σαστίζει μπροστά τους· κι απ᾽ την άλλη αγνοεί τα πάντα και δεν ξέρει τίποτε — δε φαίνεται τούτο το φέρσιμό του να σιληνοφέρνει; Και με το παραπάνω! Γιατί αυτό είναι το εξωτερικό περίβλημά του, όπως του αγάλματος του Σιληνού. Στο εσωτερικό του όμως, αν τον ανοίξουμε, πόσο πλούτο σωφροσύνης πιστεύετε, φίλοι συμπότες, ότι έχει συσσωρεύσει; Πιστέψτε με, δε δίνει καμιά σημασία στο αν κάποιος είναι ωραίος, αλλά αδιαφορεί γι᾽ αυτό σε τέτοιο βαθμό, που κανένας δε θα το πίστευε· το ίδιο, κι αν κάποιος είναι πλούσιος ή αν έχει κάποιο άλλο χάρισμα, απ᾽ αυτά για τα οποία ο κοσμάκης καλοτυχίζει· γιατί θεωρεί ότι όλ᾽ αυτά τα προσόντα δεν αξίζουν τίποτε κι ότι εμείς είμαστε ένα τίποτε —ναι, σας λέω!— και περνά όλη τη ζωή του προσποιούμενος τον ανήξερο και περιπαίζοντας τον κόσμο. Δε γνωρίζω όμως αν κανείς έχει δει τα αγάλματα που κρύβει μέσα του, όταν ανοιχτεί, στις ώρες που σοβαρεύεται· αλλά εγώ τ᾽ αντίκρισα κάποτε, πάει καιρός, και μου φάνταξαν τόσο θεϊκά και μαλαματένια και πεντάμορφα και εντυπωσιακά, ώστε κοντολογίς να νιώθω καθήκον να εκτελώ κάθε εντολή του Σωκράτη», Συμπόσιον (216d-217a).
Νεότητα
Ο Αλκιβιάδης δεν υπήρξε γέρος. Πέθανε περίπου πενήντα χρονών. Πρέπει να γεννήθηκε μεταξύ 452-450 π.Χ. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, μόλις είχε φύγει από την προστασία του Περικλή. Είχε το σπίτι του και τους δούλους του. Όταν του το επέτρεψε η ηλικία του ανέλαβε και πολιτικές ευθύνες. Στο έργο του Πλάτωνα Συμπόσιο, το οποίο αναφέρεται γύρω στο 416 π.Χ. πρέπει να ήταν γύρω στα τριάντα πέντε χρονών, βέβαια ο χαρακτήρας του παρουσιάζεται σαν ενός εφήβου. Έτσι ο Αλκιβιάδης ενσάρκωνε πάντα την νεότητα.
Τα σκάνδαλα του Αλκιβιάδη
Ο Αλκιβιάδης είχε έμφυτη την θρασύτητα και την αλαζονεία, αυτό συχνά τον ωθούσε σε σκάνδαλα. Ο Αλκιβιάδης ήταν ένα άτομο με πολλά χαρίσματα, αλλά η θρασύτητα και η σιγουριά για τον εαυτό του τον οδηγούσαν σε υπερβολές. Ο Κορνήλιος Νέπος τον περιγράφει ως αμετροεπή, ακόλαστο, φιλήδονο και άσωτο. Από μικρή ηλικία, ο Αλκιβιάδης εκδήλωνε θρασύτητα. Ένα περιστατικό τον δείχνει να ξαπλώνει μπροστά σε άμαξα για να σταματήσει το παιχνίδι του. Αυτό το περιστατικό τονίζει την ετοιμότητα και το κουράγιο του. Σε ένα άλλο περιστατικό, κατά τη διάρκεια ενός αγώνα πάλης, δάγκωσε τον αντίπαλό του και όταν εκείνος παραπονέθηκε, απάντησε με υπεροψία: «Κάνεις λάθος, εγώ δαγκώνω όπως τα λιοντάρια!».
Η ευφυΐα του συνδυαζόταν με την πλήρη έλλειψη ντροπής και σεβασμού. Λόγω της καταγωγής, του πλούτου και της ομορφιάς του, έπαψε να υπολογίζει τους άλλους. Αυτό φάνηκε στους τρόπους του, όπως τα μακριά πορφυρά ενδύματα και η καθιέρωση νέου σχήματος στα σανδάλια που ονομάστηκαν «Αλκιβιάδες». Παράλληλα διέθετε και επιδεικτική υπεροψία. Ένα ανέκδοτο του Πλουτάρχου αναφέρει ότι ο Αλκιβιάδης, χαστούκισε έναν δάσκαλο που δεν είχε Όμηρο και έναν χορηγό. Κράτησε επίσης έναν ζωγράφο περιορισμένο μέχρι να τελειώσει τη δουλειά του. Ήταν τόσο αυθάδης που λέγεται πως θα έκανε κριτική ακόμη και στους δώδεκα θεούς. Ένα περιστατικό, αν και αμφίβολο, αναφέρει ότι κατέστρεψε κατηγορητήριο εις βάρος προστατευόμενου του, δείχνοντας την πεποίθησή του ότι μπορούσε να κάνει ό,τι ήθελε.
Πλούτος και διαφθορά του Αλκιβιάδη
Ο Αλκιβιάδης ήταν πλούσιος και σπάταλος, αγαπώντας τη δημοσιότητα. Σε μια συνέλευση, προσέφερε μια σημαντική δωρεά και άφησε να ξεφύγει ένα ορτύκι που έκρυβε στο ιμάτιό του, προκαλώντας ενθουσιασμό. Σχετικά με τους λογαριασμούς του Περικλή, ο Αλκιβιάδης πρότεινε στον κηδεμόνα του να βρει τρόπο να μην αποδώσει λογαριασμό, δείχνοντας την ευχέρειά του σε διπλωματικά ψεύδη ή οικονομικά τεχνάσματα. Το πιο γνωστό σκάνδαλο αφορά τον σκύλο του με την κομμένη ουρά. Ο Αλκιβιάδης το έκανε επίτηδες για να κάνει τους Αθηναίους να μιλούν γι’ αυτό και να μην ασχολούνται με κάτι πιο σοβαρό εναντίον του. Αυτό δείχνει ότι χρησιμοποιούσε το σκάνδαλο ως «προπέτασμα καπνού» για να καλύψει άλλες πτυχές της συμπεριφοράς του. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Αλκιβιάδης συχνά δεχόταν χρήματα ανέντιμα και τα ξόδευε σε πολυτελή και ακόλαστη ζωή. Το πάθος του για την πολυτέλεια τον οδήγησε να επιδιώκει τη δόξα μέσω των αθλητικών επιτυχιών, διατηρώντας σταύλο με άλογα για αρματοδρομίες.
Ερωτικές σχέσεις του Αλκιβιάδη
Η ομορφιά του Αλκιβιάδη τον παρέσυρε σε πολλά σκάνδαλα με γυναίκες και άνδρες. Ο γάμος του με τη σοβαρή και συνετή κόρη κάποιου πλούσιου έγινε σκάνδαλο. Πριν τον γάμο, χαστούκισε τον μέλλοντα πεθερό του, απαιτούσε περισσότερα χρήματα από την προίκα και είχε πολλές ερωμένες. Η σύζυγός του τον εγκατέλειψε, αλλά κατά την ημέρα της εκδίκασης του διαζυγίου, ο Αλκιβιάδης την άρπαξε και την πήγε στο σπίτι του δια της βίας. Μετά την κατάληψη της Μήλου, πήρε μία από τις σκλαβωμένες γυναίκες για σύντροφο και ανέθρεψε το παιδί τους. Κατά την εξορία του στη Σπάρτη, εκμεταλλεύτηκε την απουσία του βασιλιά και γοήτευσε τη σύζυγό του, αποκτώντας ένα παιδί μαζί της. Αυτό το γεγονός οδήγησε στη διακοπή των σχέσεων του με τη Σπάρτη και στην προσέγγισή του με την Περσία, επηρεάζοντας την έκβαση του πολέμου. Ο Αλκιβιάδης δολοφονήθηκε στη Φρυγία, όπου βρισκόταν με μια εταίρα, την Τιμάνδρα. Ένας μύθος λέει ότι οι δολοφόνοι δεν ήταν πολιτικοί αντίπαλοι, αλλά αδέλφια μιας γυναίκας που είχε διαφθείρει.
Ο Πλούταρχος τον παρουσιάζει ως σκληρό και θρασύτατο στις ερωτικές του σχέσεις, όπως το περιστατικό με τον Άνυτο, όπου πήρε τα μισά χρυσά και αργυρά σκεύη από το δείπνο του ερωτευμένου Άνυτου. Παρόλο που δεν έδινε χρήματα, ήταν γενναιόδωρος με πονηρό τρόπο. Ένας μέτοικος του πρόσφερε όλα του τα χρήματα, και ο Αλκιβιάδης τον βοήθησε να γίνει πλουσιότερος μέσω μιας δημοπρασίας. Δεν φοβόταν το σκάνδαλο στις ερωτικές του σχέσεις. Αναφέρεται ότι ως παιδί βρέθηκε στο σπίτι του Δημοκράτη, ενός από τους εραστές του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Romilly, J. D. (2007), Αλκιβιάδης, (μτφ. Αθανασίου Μπάμπης, επμ. Πάγκαλου-Ζερβού Θεώνη), εκδ. Άστυ
- J. P. Rhodes (2021), Μικρή Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, εκδ. Πατάκης
- Αλκιβιάδης. Ο χαρισματικός Αθηναίος, που συμμάχησε με τους Σπαρτιάτες και τους Πέρσες. Τα σκάνδαλα και οι ερωτικές του ακρότητες, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
