Του Αντώνη Πετρόπουλου,
Η εποχή επιτάσσει την κατανάλωση των γρήγορων, μαζικών και μεταξύ άλλων πάρεργων ειδήσεων και οι απαιτήσεις για την ανταπόκριση του κοινού είναι δυσβάστακτα υψηλές. Οι πολίτες βάλλονται με απεριόριστες πληροφορίες στο αχανές τοπίο των ΜΜΕ και είναι λογικό να χάνονται μεταξύ των γραμμών της ακρίβειας, της αλήθειας, της παραπληροφόρησης, των σημαντικών και ασήμαντων γεγονότων και της προπαγάνδας. Ο συγκερασμός αυτός αποσπά την προσοχή και αποπροσανατολίζει και, συγχρόνως, δημιουργεί μία παραμορφωμένη εικόνα της πραγματικότητας.
Αναμφίλεκτα, η συντριπτική πλειονότητα των ειδήσεων αναφέρεται σε αρνητικά γεγονότα και οι μαζικές ριπές τους σχηματίζουν ένα δυσοίωνο περιβάλλον για τους ανθρώπους, που αναγκάζονται να γίνονται παθητικοί αποδέκτες, δίχως να μπορούν να παρέμβουν στην έκβαση. Η συνεχής αυτή ροή δυσάρεστων πληροφοριών καθιστά σχεδόν αδύνατη την ανάδυση της ελπίδας ή της κινητοποίησης. Ο πολίτης εκλαμβάνει την πραγματικότητα σαν μια αμετάβλητη και καταπιεστική συνθήκη, έναν κόσμο που δε μετασχηματίζεται παρά μόνο προς το χειρότερο.
Παρακολουθώντας κάποιος πιο προσεκτικά την ενημέρωση, παρατηρεί ότι, εκτός από την υπερβολικά αρνητική εικόνα της πραγματικότητας που διαμορφώνεται, ένα μεγάλο μέρος της δεν αναφέρει πραγματικά ειδήσεις. Τα ΜΜΕ δεν καλύπτουν γεγονότα. Αερολογούν με υποθετικά σενάρια και ατελείωτες ιστορίες για το μέλλον. Τα παραδείγματα είναι πολλά, όπως τι θα συμβεί εάν ένας ιός μεταλλαχθεί (όπως βιώσαμε έντονα στο πρόσφατο παρελθόν), αν γίνει πόλεμος ή αν το πρώτο κόμμα στις δημοσκοπήσεις δεν καταφέρει αυτοδυναμία στο κοινοβούλιο.
Η ρητορική των υποθέσεων αντικαθιστά τη ρεαλιστική αποτύπωση του παρόντος. Αντί να ενημερώνεται για ό,τι συμβαίνει, ο πολίτης κατακλύζεται από φόβους για όσα ίσως συμβούν. Η ενημέρωση μετατρέπεται σε άγχος. Κατορθώνεται απλώς μια άσκοπη ζοφερή προοπτική, που στη θέα της ο μέσος πολίτης ακινητεί και αδυνατεί να προετοιμαστεί ή να αλλάξει την τροπή. Στην αδολεσχία των Μέσων, οι άνθρωποι χάνουν την ευθυκρισία τους και ορρωδούν στις κινδυνολογίες και στα καταστροφικά σενάρια που προμηνύονται.
Σε αυτό το σκαιό μονόλογο, δεν υπάρχουν ειδήσεις με θετικό πρόσημο ή έστω να εμπεριέχουν, ει δυνατόν, ένα αισιόδοξο μήνυμα προκειμένου να αντισταθμίζουν μία κατάσταση που παρουσιάζεται ολικά καταδικασμένη. Ο κόσμος φυσικά δεν έχει ανάγκη από κάλπικες προσδοκίες, ούτε προτιμά να εθελοτυφλεί στα ήδη διογκωμένα προβλήματα.
Όμως η απουσία κάθε θετικής αναφοράς ενισχύει τη μονόπλευρη θεώρηση του κόσμου. Οι πράξεις αλληλεγγύης, οι τοπικές πρωτοβουλίες, οι καινοτομίες και οι προσπάθειες μεταρρύθμισης χάνονται κάτω από την υπερέκθεση της καταστροφής. Η κοινωνική πραγματικότητα δεν είναι μονόχρωμη, αλλά τα ΜΜΕ την παρουσιάζουν σαν να είναι.
Παρόλα αυτά, κάθε αποκαλυπτική εκτίμηση για το μέλλον του κόσμου και της δημόσιας ζωής αποσπά την προσοχή για την προοπτική βελτίωσης της ιδιωτικής ζωής, που στερείται εγγενούς ενθουσιασμού. «Η ανησυχία είναι οι τόκοι που πληρώνονται για ένα χρέος που ίσως να μην οφείλετε». Αποδιδόμενη η φράση στο Μαρκ Τουέιν, ισχύει για τις κοινωνικές ανησυχίες στις οποίες βυθιζόμαστε.
Ο φόβος για το αύριο γίνεται μονιμότερος από το σήμερα. Και όταν ο άνθρωπος συνηθίζει να ζει σε συνθήκες διαρκούς ανησυχίας, χάνει την ικανότητα να προσανατολίζεται στην πράξη. Η αγωνία παύει να είναι συναγερμός και γίνεται μόνιμη αδράνεια. Η ενημέρωση, στον βαθμό που διαμορφώνει την αντίληψη της πραγματικότητας, φέρει τεράστια ευθύνη. Οφείλει να διασφαλίζει όχι απλώς την ακρίβεια των δεδομένων, αλλά και τη δυνατότητα του πολίτη να κατανοεί, να κρίνει, να αναλαμβάνει ρόλο. Όχι να παραλύει. Δεν είναι αναγκαίο να ωραιοποιούμε τον κόσμο. Είναι όμως αναγκαίο να τον παρουσιάζουμε ολόκληρο με τα σκοτεινά του μέρη, αλλά και με ό,τι μπορεί να αποτελέσει αρχή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Τρομολαγνεία των ΜΜΕ, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
