Της Αντωνίας Αποστόλου,
Η κατάληψη της Βαρσοβίας από τα γερμανικά στρατεύματα στις 5 Αυγούστου του 1915, αποτέλεσε ένα ζωτικό σημείο για την συνέχιση του Ά Παγκοσμίου Πολέμου στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης. Υπήρξε το αποκορύφωμα της θερινής προέλασης των Κεντρικών Δυνάμεων εναντίον της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η πτώση της πολωνικής πρωτεύουσας δεν είχε αποκλειστικά πολιτικό και στρατιωτικό αντίκτυπο. Υπήρξε η αρχή για μίας τριετούς γερμανικής κατοχής με βαριές συνέπειες για την κοινωνική κι εθνική ταυτότητα της Πολωνίας.
Στις αρχές του 1915, οι Κεντρικές Δυνάμεις, οι οποίες ήταν η Γερμανία και η Αυστροουγγαρία, πήραν την απόφαση να στρέψουν την προσοχή τους στο Ανατολικό Μέτωπο του πολέμου, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις είχαν καταφέρει να διατηρήσουν τον έλεγχο ενός μεγάλου μέρους των περιοχών της Γαλικίας και της Πολωνίας. Τον Μάιο, ξεκίνησε η γερμανοαυστροουγγρική επίθεση στην περιοχή της Γκορλίτσε – Ταρνόβ, αποφέροντας εντυπωσιακά αποτελέσματα. Μέχρι τον Ιούλιο του 1915, οι ρωσικές γραμμές είχαν καταρρεύσει και τα στρατεύματα του τσάρου υποχωρούσαν μαζικά προς τα ανατολικά.
Η Βαρσοβία, η ιστορική και πολιτιστική καρδιά της Πολωνίας, βρέθηκε στο επίκεντρο των εξελίξεων. Η στρατιωτική ηγεσία της Ρωσίας, γνωρίζοντας τον κίνδυνο της περικύκλωσης, έδωσε εντολή να εκκενωθεί εξ’ολοκλήρου η πόλη, όχι μόνο από στρατεύματα αλλά και από χιλιάδες κατοίκους, εξοπλισμό και υπηρεσίες διοίκησης. Κατά την αποχώρηση, η καταστροφή πολλών γεφυρών και υποδομών, προκάλεσε έντονο χάος και βύθισε την πόλη σε ένα διαρκές αίσθημα φόβου.
Στις 5 Αυγούστου 1915, οι πρώτες γερμανικές μονάδες εισήλθαν στη Βαρσοβία χωρίς να υπάρξει, στην πραγματικότητα, κάποια ουσιαστική αντίσταση από την αντίπαλη πλευρά. Παρά την έλλειψη μαχών μέσα στην πόλη, η είσοδος των Γερμανών πραγματοποιήθηκε μέσα σε ένα κλίμα έντασης. Η υποδοχή από τον πολωνικό πληθυσμό ήταν μεικτή: από συγκρατημένη ουδετερότητα έως συγκρατημένη ελπίδα για αλλαγή, καθώς η ρωσική κυριαρχία είχε ταυτιστεί με πολιτικές καταστολής και βίαιη αφομοίωση.
Οι Γερμανοί καθιέρωσαν άμεσα στρατιωτική διοίκηση στην κατεχόμενη Βαρσοβία, η οποία εντάχθηκε στο Γενικό Κυβερνείο της Βαρσοβίας (General Gouvernement Warschau). Αν και στην αρχή υπήρξαν περιορισμένες προσπάθειες ανοχής προς τους Πολωνούς, γρήγορα φάνηκε ότι ο βασικός στόχος της κατοχής ήταν η εκμετάλλευση των πόρων αλλά και η ενίσχυση της γερμανικής πολεμικής προσπάθειας.
Η γερμανική κατοχή της Βαρσοβίας διήρκεσε μέχρι τον Νοέμβριο του 1918 και χαρακτηρίστηκε από αυστηρό καθεστώς λογοκρισίας, περιορισμού πολιτικών ελευθεριών και οικονομικής αποστράγγισης. Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να υποστούν βαριά φορολογία, επιστράτευση εργατικών χεριών και συστηματική επιτήρηση. Ταυτόχρονα, οι Γερμανοί επιχείρησαν να προσεταιριστούν τμήματα της πολωνικής ελίτ, υποσχόμενοι μελλοντική αυτονομία, κυρίως μέσα από τη λεγόμενη «Πράξη της 5ης Νοεμβρίου 1916», που ανακοίνωνε την ίδρυση ενός πολωνικού βασιλείου υπό γερμανική και αυστροουγγρική επιρροή.
Η πτώση της Βαρσοβίας σηματοδότησε το τέλος της ρωσικής κυριαρχίας στην Κεντρική Πολωνία, η οποία είχε ξεκινήσει ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα. Παράλληλα, το γεγονός επιβεβαίωσε τη μετατόπιση της στρατιωτικής ισορροπίας υπέρ των Κεντρικών Δυνάμεων στο Ανατολικό Μέτωπο. Η τριετής κατοχή άσκησε βαθιά επιρροή στη συλλογική συνείδηση του πολωνικού λαού και καλλιέργησε το κατάλληλο έδαφος για την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Πολωνίας, λίγα χρόνια μετέπειτα, το 1918.
Η κατάληψη της Βαρσοβίας το 1915 δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική επιτυχία του στρατοπέδου των Κεντρικών Δυνάμεων. Ήταν μια ιστορική καμπή που σηματοδοτούσε το τέλος των αυτοκρατοριών και την αρχή μιας νέας πολιτικής τάξης στην Κεντρική Ευρώπη, μία νέα αρχή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ferguson Niall (2008), Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος – Στρατιωτική, διπλωματική οικονομική και κοινωνική ιστορία 1914-1918, εκδ. Ιωλκός
- Prit Buttar (2017), Germany Ascendant: The Eastern Front 1915, εκδ. Osprey Publishing
-
The Germans captured Warsaw from the Russians August 08 1915, cheshireroll.co.uk, διαθέσιμο εδώ
