Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η περίοδος της Αναγέννησης έχει μείνει στη συλλογική μνήμη ως μια χρυσή εποχή καλλιτεχνικής άνθησης, ιδιαίτερα στην Ιταλία, όπου αναδείχθηκαν σημαντικά ονόματα, όπως ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ντονατέλο, ο Μπερνίνι και πολλοί άλλοι. Παρόλα αυτά, δεν έλειπε και η γυναικεία παρουσία σε σημαντικούς τομείς της τέχνης (είδαμε σε προηγούμενα άρθρα για τη συμβολή των γυναικών στη ζωγραφική και την κλασική μουσική), αν και οι γυναίκες αποκλείονταν κατά βάση από τον καλλιτεχνικό χώρο, υπήρχαν, ωστόσο, αυτές που αψήφησαν τους κοινωνικούς κανόνες, σπάζοντας τα στερεότυπα και άφησαν το στίγμα τους στην τέχνη.
Έτσι, λοιπόν, και στον χώρο της γλυπτικής έχουμε την παρουσία γυναικών που αν και λίγες σμίλεψαν με το καλέμι τους την πέτρα, το μάρμαρο και —θα μπορούσαμε να πούμε— ολόκληρη την κοινωνία της Αναγέννησης. Η γλυπτική ήταν —και είναι ακόμα— ένας τομέας που απαιτούσε όχι μόνο τεχνικές δεξιότητες αλλά και πρόσβαση σε εργαστήρια, εργαλεία και παραγγελίες — ευκαιρίες που σε μεγάλο βαθμό στερούνταν στις γυναίκες.
Μία από τις πιο αξιοσημείωτες προσωπικότητες είναι η Properzia de’ Rossi (1490-1530), μια γλύπτρια από τη Μπολόνια, η οποία παραμένει μια από τις λίγες καταγεγραμμένες γυναίκες γλύπτριες της Αναγέννησης. Είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια —πράγμα σπάνιο για τα δεδομένα της εποχής— και γρήγορα άρχισε να αποκτά φήμη, ενώ έκανε τα πρώτα καλλιτεχνικά της βήματα όταν άρχισε να σμιλεύει περίπλοκες σκηνές σε κουκούτσια από ροδάκινα, επιδεικνύοντας όχι μόνο την τεχνική της αρτιότητα αλλά και ένα ευφάνταστο μυαλό. Το γνωστότερο τέτοιο δείγμα της τέχνης της de’ Rossi είναι το “Grassi Family Coat of Arms”, ένα ασημένια φιλιγκράν στο οποίο έχουν τοποθετηθεί 11 κουκούτσια πάνω στα οποία έχουν χαραχθεί με επιμέλεια αγιολογικές και όχι μόνο μορφές. Το γνωστότερο, ίσως, έργο της πάνω σε μάρμαρο είναι «Ο Ιωσήφ και η σύζυγος του Πετεφρή», που δημιουργήθηκε για τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Πετρονίου στη Μπολόνια, όπου αφηγείται μια σκηνή από το βιβλίο της Γένεσης της Παλαιάς Διαθήκης κατά την οποία ο σκλάβος τότε Ιωσήφ έφυγε τρέχοντας, καθώς η γυναίκα του Πετεφρή προσπαθεί να τον παρασύρει ερωτικά.
Έπειτα, μια λιγότερο γνωστή, αλλά σημαντική προσωπικότητα είναι η Ισπανίδα Luisa Roldán (1652-1706), που είναι επίσης γνωστή ως La Roldana. Έμαθε την τέχνη στο εργαστήριο του πατέρα της και τελικά, έγινε η πρώτη γυναίκα που διορίστηκε γλύπτρια της αυλής του βασιλιά Καρόλου Β’ της Ισπανίας. Εργάστηκε κυρίως με το ξύλο και την τερακότα, δημιουργώντας έργα με έντονο το συναίσθημα και τον ρεαλισμό, συνδυάζοντας τον αναγεννησιακό νατουραλισμό με το πρώιμο μπαρόκ. Ένα από τα γνωστότερα έργα της είναι «Ο Ενταφιασμός του Χριστού», μια έντονα συναισθηματικά φορτισμένη σκηνή κατά την οποία το άψυχο σώμα του θεανθρώπου τοποθετείται στο μνήμα από έξι περίλυπες μορφές. Η καλλιτέχνης έχει επιλέξει έντονα χρώματα για να περιβάλλει τα ενδύματα των μορφών αυτών πλην του Ιησού, ο οποίος έχει λευκό χιτώνα, αλλά στο σώμα του είναι εμφανή με κόκκινο χρώμα τα σημάδια που είχε από τη σταύρωση.
Οι γυναίκες αυτές μπορεί να μην έχουν σήμερα τη θέση που τους αξίζει στο πάνθεον των μεγάλων καλλιτεχνών, ωστόσο το έργο τους μένει αιώνιος μάρτυρας του ταλέντου τους και δείχνει πως όσα εμπόδια κι αν υπάρχουν δύσκολα μπορούν να καταβάλουν το πάθος που κρύβει ο άνθρωπος μέσα του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Only Woman in the Renaissance’s Most Famous Record of Art History, artsy.net, Διαθέσιμο εδώ
- Luisa Roldán, getty.edu, Διαθέσιμο εδώ
- The Arts of Golden Age Spain and the Hispanic World, elartebarroco.org, Διαθέσιμο εδώ
