Της Μελίνας Μυλωνογιάννη,
Tα τελευταίας γενιάς drones (UAVs) έχουν μετατρέψει σε μεγάλο βαθμό την πολεμική στρατηγική. Πλέον επιτελούν αποστολές αναγνώρισης και ταυτόχρονα χρησιμοποιούνται από τις στρατιωτικές δυνάμεις ως όπλα υψηλής ακρίβειας και μίνι-εκτελεστικές πλατφόρμες. Στο Ιράκ και στη Γάζα, οι τεχνολογικές αυτές λύσεις χρησιμοποιούνται, τόσο από κρατικούς, όσο και από μη κρατικούς φορείς, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ισορροπία δυνάμεων, τη στρατηγική πολέμου και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ειδικότερα, στο Ιράκ, η αμερικανική στρατιωτική χρήση drones ξεκίνησε τη δεκαετία του 2000 με τα MQ1 Predator και τα RQ7 Shadow, κυρίως για επιτήρηση. Μέχρι το 2009, είχαν εμφανιστεί και οι πρώτες «συνεργιστικές» επιθέσεις με τη χρήση ρουκετών Hellfire. Στην επιχείρηση “Iraqi Freedom”, τα Predator και Reaper συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό σε εκατοντάδες επιθέσεις, ενώ το RQ7 Shadow είχε τελέσει δεκάδες χιλιάδες πτήσεις για την υποστήριξη επίγειων δυνάμεων. Λίγο αργότερα, μη κρατικοί φορείς όπως η ISIS και μαχητικές ιρακινές ομάδες ανέπτυξαν αυτοσχέδια UAVs και ένοπλα drones εμπορικής βάσης, ενσωματώνοντας σε αυτά εκρηκτικές ικανότητες και τεχνικές swarm attacks. Αναφέρεται χαρακτηριστικά σε μελέτες ότι οι ιρακινές δυνάμεις χρησιμοποίησαν drones ως όπλα πολέμου, δημιουργώντας κατ’ αυτό τον τρόπο ένα νέο πρότυπο ανταγωνιστικής επίθεσης. Πρόσφατα μάλιστα επανήλθε η απειλή αμερικανικών βάσεων με πέντε επιθέσεις που πραγματοποιήθηκαν σε αμερικανικές βάσεις το 2025 και οι οποίες αναχαιτίστηκαν επιτυχώς, τις οποίες κατά πάσα πιθανότητα είχαν πυροδοτήσει ιρακινές στρατιωτικές δυνάμεις.
Στη σύγκρουση στη Γάζα, η χρήση drones είναι πλέον καθολική και πολυδιάστατη. Επιχειρησιακές αναφορές αποδεικνύουν ότι το Ισραήλ έχει χρησιμοποιήσει εμπορικά drones του οίκου DJI για επιτήρηση και για να τελέσει επιθέσεις σε νοσοκομεία και καταφύγια, ενώ έχουν λάβει χώρα πολλά περιστατικά κατά των αμάχων που είχαν στόχο να τους εκφοβίσουν και να τους εξαναγκάσουν να εκκενώσουν την περιοχή. Τα drones χρησιμοποιούνται επίσης στο πλαίσιο της ίδιας σύγκρουσης με στόχο την επιτήρηση των πολιτών, την πρόκληση εκκενώσεων ώστε οι Παλαιστίνιοι να αποφύγουν την επιστροφή στα σπίτια τους. Παράλληλα, χρονογραφημένες αναλύσεις αναδεικνύουν ότι μέσω της χρήσης AI συστημάτων (Lavender, Gospel) από τις IDF έχουν τη δυνατότητα να συλλέξουν δεδομένα, και ταυτόχρονα να μειώσουν τον αριθμό των αμάχων. Οι επιστήμονες παρόλα αυτά αμφισβητούν τη διαφάνεια και την απόδοση των τεχνολογιών αυτών, τόσο σχετικά με την επίτευξη των στρατιωτικών στόχων, όσο και στη συμβολή τους στη συρρίκνωση του άμαχου πληθυσμού.
Έρευνα που διεξήγαγε το Doha Institute επιβεβαίωσε ότι η στρατηγική χρήση drones στην τρέχουσα κρίση επιβάλλει την ταυτόχρονη αξιολόγηση τύπων (εμπορικά, Ένοπλα, AI υποστηριζόμενα), λειτουργιών και στρατηγικών σκοπών. Παράλληλα, οι αυξανόμενες αναφορές για πλήγματα σε συμμετέχοντες σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως το drone strike σε γραφεία Médecins du Monde που επέφερε το θάνατο 8 ατόμων, εγείρουν ερωτήματα διεθνούς δικαίου.
Συμπερασματικά, τα drones έχουν διαμορφώσει τον σύγχρονο πόλεμο σε ένα περιβάλλον όπου οι δυνάμεις ελέγχου και επίθεσης γίνονται πιο φτηνοί, ευέλικτοι και τεχνολογικά υποστηριζόμενοι. Στο Ιράκ, κυρίως στην ιδεολογία της σύγκρουσης με μη κρατικούς φορείς, και στη Γάζα, με προηγμένη χρήση εμπορικών drones και AI από το Ισραήλ, τα αποτελέσματα είναι δραματικά: από στρατιωτική υπεροχή μέχρι σοβαρές καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι πολιτικές, νομικοί και θεσμικοί φορείς πρέπει να επανεξετάσουν, τόσο τη νομοθεσία, όσο και τα διεθνή πρότυπα για τον έλεγχο και την υπευθυνότητα της χρήσης drones.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Israel retrofitting DJI commercial drones to bomb and surveil Gaza, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Israel killing Gaza civilians with commercial drones, probe finds, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- “Like a Video Game”: How Israel deploys grenadefiring drones. Democracy, Democracy Now, διαθέσιμο εδώ
- Remote warfare: Evaluating the combat effectiveness of drones in the Gaza war, Doha Institute, διαθέσιμο εδώ
- Between terror strikes and targeted killings: Military drones as the weapons of choice in Iraq, Paris Peace Research Institute (PAX), διαθέσιμο εδώ
- Assembling Israeli drone warfare, Sage Journals, διαθέσιμο εδώ
- Drone technology is transforming warfare in real time, CIGI Online, διαθέσιμο εδώ
- U.S. drone warfare and civilian casualties, Rutgers Eagleton Political Journal, διαθέσιμο εδώ
- Air superiority under 2,000 feet: Lessons from drone warfare in Iraq, Web of War on the Rocks, διαθέσιμο εδώ
- U.S. forces in Iraq intercept five attack drones, The Wall Street Journal, διαθέσιμο εδώ
- Future weapons – Battlefield AI, United Kingdom Ministry of Defence and academic press interview. Tech Tonic Podcast (Financial Times).
