Της Άννας Γκέλια,
Φέτος, στις 3 Αυγούστου, συμπληρώνονται εβδομήντα ένα χρόνια από τη στιγμή που η Γαλλία, και μαζί της ολόκληρος ο κόσμος των γραμμάτων, αποχαιρέτησε μία γυναίκα που δεν έζησε ποτέ σιωπηλά, που αρνήθηκε να δεχτεί τα όρια που έβαζαν οι άλλοι, που τόλμησε να σηκώσει το κεφάλι εκεί που όλες οι άλλες το κατέβαζαν και που κατάφερε, με τη ζωή και το έργο της, να γράψει μία ιστορία που αντηχεί ακόμα και σήμερα σαν ανάσα ελευθεριάς και θάρρους. Η Σιντονί Γκαμπριέλ Κολέτ, η συγγραφέας που δεν έμεινε ποτέ απλώς μία πένα, αλλά υπήρξε φλόγα, σάρκα, αλήθεια, μια παρουσία που έσπασε κάθε κανόνα και χάραξε μονοπάτια για όλες τις γυναίκες που ήρθαν μετά από εκείνη, έφυγε από τη ζωή το καλοκαίρι του 1954, αλλά η ψυχή της, η σπίθα της, η αγάπη της για το πάθος, για τη ζωή, για τη γυναικεία ελευθερία δεν έσβησε ποτέ.
Γεννημένη το 1873 σε μια επαρχιακή γαλλική κοινωνία, την κοινότητα Σαιν-Σωβέρ-αν-Πουιζέ (Saint-Sauveur-en-Puisaye), όπου οι γυναίκες είχαν θέση προκαθορισμένη, ρόλους ασφυκτικούς, φωνές χαμηλωμένες, η Κολέτ μεγάλωσε με το βλέμμα στραμμένο στη φύση, στο παιχνίδι, στη ζωή που κυλούσε πέρα από τους κανόνες. Όμως η πορεία της δεν ήταν ποτέ εύκολη ούτε αθώα. Έγινε γνωστή αρχικά μέσα από τα βιβλία που της επέβαλε να υπογράψει ο πρώτος της σύζυγος, ο Henry Gauthier Villars (γνωστός συγγραφικά ως «Willy»), ένας άνδρας που την καθοδήγησε στην έκδοση, αλλά την σκίασε με το όνομά του, παίρνοντας τη δική της φωνή και τυπώνοντάς τη κάτω από τη δική του. Κι όμως, αυτή η γυναίκα δεν έμεινε σκιά κανενός· πάλεψε, έσπασε τα δεσμά, απομακρύνθηκε από έναν γάμο που δεν της έδινε χώρο και άρχισε να δημιουργεί με το δικό της όνομα, με τη δική της υπόσταση, λες και ήθελε να αποδείξει σε όλους, και ίσως πρώτα στον εαυτό της, πως καμία πένα δεν μπορεί να σβήσει αν έχει μάθει να γράφει με βάση την αλήθεια.
Η ζωή της Κολέτ ήταν σκάνδαλο για τους συγχρόνους της, αλλά σκάνδαλο αναγκαίο, σκάνδαλο που ελευθέρωσε. Έζησε χωρίς να υποκρίνεται, αγάπησε χωρίς να κρύβεται, συνδέθηκε με γυναίκες όταν η κοινωνία το θεωρούσε αδιανόητο, αναζήτησε τον έρωτα εκεί που τον έβρισκε, δεν υπέταξε την καρδιά της στις συμβάσεις. Πολλοί την έκριναν, την κατέκριναν, προσπάθησαν να την περιορίσουν σε ετικέτες: «προκλητική», «αμφιλεγόμενη», «σκανδαλώδης». Μα στην πραγματικότητα ήταν απλώς ελεύθερη, και αυτή η ελευθερία της, που την έκανε να χορεύει στο Μουλέν Ρουζ, να τολμά να ανεβαίνει στη σκηνή και να απορρίπτει την υποκρισία των καθωσπρέπει σαλονιών, υπήρξε το πιο όμορφο και το πιο επαναστατικό μήνυμα που μπορούσε να αφήσει πίσω της. Δεν χόρευε για να προκαλέσει· χόρευε για να ζήσει, για να γευτεί τον αέρα που στερούσαν από τις γυναίκες της εποχής της, και κάθε της κίνηση ήταν μία δήλωση, μία νίκη απέναντι σε κάθε απαγόρευση, απέναντι σε κάθε «πρέπει» που φόρτωνε η κοινωνία στις πλάτες των γυναικών.
Η συγγραφική της φωνή, άλλοτε τρυφερή, άλλοτε κοφτερή, πάντα όμως αληθινή, έφερε στο φως την εσωτερική ζωή των γυναικών με τρόπο που ελάχιστοι άνδρες συγγραφείς είχαν επιχειρήσει. Μέσα από τα βιβλία της έδειξε την επιθυμία, τη λαχτάρα, τον πόνο, τη σιωπηλή καταπίεση, τη δύναμη και την ευθραυστότητα της θηλυκής ψυχής, όχι σαν αφηρημένη ιδέα, αλλά σαν σάρκα και αίμα, σαν καθημερινή εμπειρία. Γι’ αυτό οι φεμινίστριες τη λάτρεψαν, γιατί η Κολέτ δεν έγραψε θεωρίες ούτε μανιφέστα· έζησε η ίδια την επανάσταση που οι άλλες ονειρεύονταν, πλήρωσε το τίμημα της ελευθερίας, άνοιξε τον δρόμο ώστε οι γυναίκες μετά από εκείνη να μπορούν να πουν δυνατά αυτό που νιώθουν, να γράψουν χωρίς να ζητούν άδεια, να ζήσουν χωρίς να ζητούν συγγνώμη.
Ακόμα και όταν αναγνωρίστηκε επίσημα, όταν έλαβε τιμές, όταν η Γαλλία την αγκάλιασε ως μία από τις σπουδαιότερες λογοτέχνιδές της, η Κολέτ παρέμεινε η ίδια γυναίκα που ξεκίνησε, παιδί ακόμη, να ονειρεύεται κάτω από τον ήλιο της γαλλικής εξοχής. Δεν την μέθυσαν οι τίτλοι ούτε η δόξα· εκείνο που είχε αξία για εκείνη ήταν η αλήθεια της γραφής της, το να αποτυπώνει την ανθρώπινη εμπειρία, τις αποχρώσεις της αγάπης, τις πληγές της μοναξιάς, τα χρώματα της φύσης που ποτέ δεν έπαψε να αγαπά. Και όταν έφυγε από τη ζωή στις 3 Αυγούστου του 1954, στα 78 της χρόνια, δεν έφυγε απλώς μία συγγραφέας· έφυγε ένα σύμβολο αντίστασης, μια γυναίκα που, με το βλέμμα της, τη στάση και τις επιλογές της, έσπασε τις αλυσίδες που κρατούσαν φυλακισμένες τις ψυχές τόσων άλλων γυναικών.
Εβδομήντα ένα χρόνια μετά τον θάνατό της, η Γαλλία και ο κόσμος ολόκληρος δεν την ξεχνούν, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που, όσο ζουν, αλλάζουν τον κόσμο γύρω τους και, όταν φεύγουν, αφήνουν πίσω τους ένα μονοπάτι φωτισμένο που άλλοι συνεχίζουν να βαδίζουν. Η Κολέτ υπήρξε ένας τέτοιος άνθρωπος, μία γυναίκα που τόλμησε να ζήσει, να γράψει, να σκανδαλίσει, να λυτρώσει, που έδωσε μορφή στη λέξη «ελευθερία» και την έκανε δική της. Και γι’ αυτό σήμερα σκύβουμε με σεβασμό στη μνήμη της, νιώθοντας ευγνωμοσύνη, γιατί χάρη σ’ εκείνη ξέρουμε ότι η αλήθεια μιας γυναίκας, όταν ειπωθεί χωρίς φόβο, μπορεί να αλλάξει για πάντα τον κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Κολέτ», η Γαλλίδα που λάτρεψαν οι φεμινίστριες γιατί αγνόησε όλα τα ταμπού, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Colette, η συγγραφέας που σκανδάλισε τους Γάλλους, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
