Του Γιώργου Κωνσταντινίδη,
Η παράδοση της Τσεχοσλοβακίας και το τέλος του κατευνασμού
Την κρίση που επικρατούσε στο εσωτερικό της Τσεχοσλοβακίας, την επέτεινε το «Πατριωτικό Μέτωπο» του Κόνραντ Χενλάιν — που εκπροσωπούσε τους 3.000.000 Γερμανούς Σουδήτες (ένα κόμμα με ναζιστικές τάσεις), το οποίο προέβαλλε αιτήματα αυτονομίας, αιτήματα δηλαδή που απειλούσαν την ίδια την εδαφική υπόσταση της Πράγας. Μετά τη «Κρίση του Μαΐου» (May Crisis), όπου ήταν περίοδος διπλωματικής έντασης, μπροστά στον κίνδυνο γερμανικής επίθεσης στην Τσεχοσλοβακία, οι δυτικές δυνάμεις, ενώ δημοσίως διατράνωναν πως δεν θα έμεναν αμέτοχες σε περίπτωση μιας τέτοιας ενέργειας, παρασκηνιακά πίεζαν την Τσεχοσλοβακία να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του Χίτλερ (στο πλαίσιο του κατευνασμού).
Πράγματι, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1938, πραγματοποιήθηκε διπλωματική συνάντηση στο Μπερχτεσγκάντεν μεταξύ του Τσάμπερλεϊν και του Χίτλερ, όπου ο Βρετανός Πρωθυπουργός δεχόταν την παραχώρηση, της Σουδητίας στη Γερμανία. Μέχρι τις 21 Σεπτεμβρίου, η Πράγα είχε απρόθυμα υποκύψει στις απαιτήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων. Εντούτοις, στις 22 Σεπτεμβρίου στο Γκόντεσμπεργκ, ο Χίτλερ προέβαλλε νέες διεκδικήσεις και απαιτούσε πως έπρεπε να ικανοποιηθούν επίσης άμεσα οι εδαφικές βλέψεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας στη Τσεχοσλοβακία, να ικανοποιηθεί το σλοβακικό αίτημα για αυτονομία αλλά και το ότι η υποτιθέμενη γερμανική επίθεση έπρεπε να γίνει έως και τη 1η Οκτωβρίου. Βέβαια, χωρίς να έχουν καταλάβει ακόμα τους σκοπούς του Χίτλερ, η Βρετανική κυβέρνηση, κυρίως υπό τον Λόρδο Χάλιφαξ, αρνήθηκε να δεχτεί το τελεσίγραφο του Χίτλερ και έτσι, απρόθυμα, οι Αγγλογάλλοι ξεκίνησαν επιστράτευση.
Ακολουθήσε έτσι το ίδιο και η Γερμανία και η ΕΣΣΔ, η οποία ήταν η μόνη που εγγυήθηκε ότι θα συμπαρασταθεί στην Τσεχοσλοβακία (λόγω της συμμαχίας του 1935), αλλά κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό, λόγω των πρόσφατων εκκαθαρίσεων στο σοβιετικό στρατό, ο οποίος δεν ήταν πλήρως έτοιμος για πόλεμο. Ο πόλεμος βέβαια, αποφεύχθηκε, με τη συμβολή του Μουσολίνι, με συζητήσεις για συνδιάσκεψη στη Γερμανία, στις 27 Σεπτεμβρίου. Ο Χίτλερ δέχθηκε αυτές τις προτάσεις, καθώς δεν ήταν σίγουρος αν όντως οι δυτικές δημοκρατίες θα έμεναν αδρανείς στις απαιτήσεις του, καθώς επίσης υπήρχε και απροθυμία στα ανώτερα κλιμάκια του στρατού για πόλεμο.
Ακολουθήσε η Συνδιάσκεψη και το Σύμφωνο του Μονάχου στις 29-30 Σεπτεμβρίου, όπου συμμετείχε, η Γαλλία υπό τον Νταλαντιέ, η Βρετανία υπό τον Τσάμπερλεϊν, η Γερμανία υπό τον Χίτλερ και η Ιταλία υπό τον Μουσολίνι και βέβαια μαζί με τους αντίστοιχους υπουργούς εξωτερικών, που συνυπέγραψαν το σύμφωνο. Εκεί παραδόθηκε επισήμως η Σουδητία στη Γερμανία, οι ουγγρικές και οι πολωνικές (το Τέσεν) διεκδικήσεις θα διευθετούνταν σε αργότερο διάστημα, και επίσης η Τσεχοσλοβακία πλέον θα είχε ένα ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης, με αυτονομίες διοικήσεις, στη Βοημία-Μοραβία, Σλοβακία και Ρουθηνία. «Ειρήνη για την εποχή μας», αλλά όχι για πολύ. Περισσότερο μια παράταση.
Στις 15-16 Μαρτίου τον επόμενο χρόνο, εμφανίστηκαν οι πραγματικές προθέσεις του Γερμανού δικτάτορα. Η Γερμανία εισέβαλε σε ό,τι είχε απομείνει από τη Τσεχοσλοβακία, καταλαμβάνοντας τη Βοημία και τη Μοραβία και ανακηρύχθηκε γερμανικό προτεκτοράτο. Η Ουγγαρία επίσης προσάρτησε την Ρουθηνία. Οι δυτικές δημοκρατίες, έχοντας αντιληφθεί πλέον ότι ο Χίτλερ στοχεύει και σε μη γερμανικούς πληθυσμούς, ωθήθηκαν να εγγυηθούν την ανεξαρτησία της Πολωνίας, στην οποία ο Χίτλερ πλέον είχε στρέψει το βλέμμα του.
Με την εγκατάλειψη της πολιτικής του κατευνασμού, μετατοπίστηκε η στάση των δυτικών δημοκρατιών προς τον Χίτλερ, γεγονός που, τον Σεπτέμβριο του 1939, θα κατέληγε σε έναν δεύτερο ολοκληρωτικό παγκόσμιο πόλεμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Taylor, A. J. P. (1961), The Origins of the Second World War, Λονδίνο: εκδ. Hamish Hamilton
- Bell P.M.H. (2002), Τα αίτια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, Αθήνα: εκδ. Πατάκη
- Clark Christopher (2014), Οι υπνοβάτες: Πώς η Ευρώπη πήγε στον πόλεμο το 1914, Αθήνα: εκδ. Αλεξάνδρεια
- Khersaw Ian (2016), Στην Κόλαση των Δυο Πολέμων, Ευρώπη 1914 – 1949, Αθήνα: εκδ. Αλεξάνδρεια
