Της Ελένης Κοκαβέση,
Συναισθηματική χειραγώγηση ονομάζεται η κατάσταση στην οποία ένας άνθρωπος έχει την ικανότητα να επηρεάζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά άλλων ανθρώπων με σκοπό την ικανοποίηση προσωπικού συμφέροντος. Η συναισθηματική χειραγώγηση πραγματοποιείται κυρίως από άτομα του στενού κύκλου του ατόμου. Μπορεί να είναι μέλος της οικογένειας σου, ο άνθρωπος που έχεις επιλέξει να συνάψεις προσωπική σχέση, μέλη του συγγενικού σου περιβάλλοντος, κοντινοί σου φίλοι. Εν ολίγοις άτομα τα οποία έχεις στην ζωή σου, τους βλέπεις καθημερινά.
Η συναισθηματική χειραγώγηση αποτελεί είδος κακοποίησης, όταν μάλιστα συνοδεύεται και από ψυχολογική ή σωματική κακοποίηση. Πολλά θύματα κακοποίησης έχουν καταγγείλει πως έχουν υποστεί συναισθηματική χειραγώγηση από τον κακοποιητή τους. Βέβαια, δεν είναι απαραίτητο το πρόσωπο που έχει υποστεί συναισθηματική κακοποίηση να έχει βιώσει και άλλες μορφές κακοποίησης για να διαπιστώσουμε το πόσο επιβλαβές είναι για ένα άτομο να βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση.
Πώς, όμως, ασκείται η συναισθηματική κακοποίηση; Η διαπίστωση ότι βιώνουμε μία τέτοια κατάσταση είναι δύσκολη τις περισσότερες φορές. Ακριβώς γιατί συνήθως τη βιώνουμε από άτομα που έχουμε επιλέξει να βρίσκονται στη ζωή μας και που θεωρούμε πως η παρουσία τους είναι ευεργετική για την ψυχολογία μας. Ένας άλλος λόγος είναι γιατί η χειραγώγηση που κάποιος μας ασκεί μπορεί να πραγματοποιείται με υποχθόνιο τρόπο που δε γίνεται εύκολα αντιληπτός, αλλά και επειδή κάποιες φορές ασκείται με ωραίο τρόπο, χωρίς δηλαδή να μας δημιουργείται κάποιο αρνητικό συναίσθημα.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Με τον όρο χειραγώγηση εννοούμε την επίδραση που ασκεί κάποιος άνθρωπος στη λογική μας. Αυτός που χειραγωγεί ένα άτομο, τον ελέγχει, ώστε να σκέφτεται και να συμπεριφέρεται με τον τρόπο που θέλει. Έτσι, τον ελέγχει απόλυτα και μπορεί να ωθήσει το πρόσωπο αυτό να κάνει ό,τι θέλει, ώστε να ικανοποιεί τα δικά του συμφέροντα. Συναισθηματική γίνεται η κακοποίηση όταν εκτός από τη λογική του ατόμου, ελέγχονται και τα συναισθήματά του. Συνήθως συμβαίνει όταν το πρόσωπο αυτό έχει αναπτύξει κάποια αισθήματα για αυτόν τον άνθρωπο και έτσι βρίσκεται στην ευάλωτη θέση να ακολουθεί τις εντολές του, γιατί έτσι θεωρεί ότι ευχαριστεί αυτό το άτομο.
‘Όπως καταλαβαίνουμε, είναι πιο πιθανό να δεχτούμε συναισθηματική χειραγώγηση από τους κοντινούς μας ανθρώπους, αυτούς που έχουμε κάποια συναισθήματα και θέλουμε πάντα να είναι ευχαριστημένοι. Γιατί γι’ αυτούς τους ανθρώπους είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε τα πάντα για να τους έχουμε στη ζωή μας. Θέλουμε πάντα να είναι χαρούμενοι και ευχαριστημένοι και για αυτό είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε τα πάντα για αυτούς. Όμως, δυστυχώς οι άνθρωποι αυτοί που δε διστάζουμε να κάνουμε τόσες θυσίες για αυτούς, δεν είναι πάντα αντάξιοι αυτών που προσφέρουμε. Πέραν του ότι αρχίζουν να μην ικανοποιούνται με αυτά που τους προσφέρουμε και θέλουν όλο και πιο πολλά, πολλές φορές ακριβώς επειδή αντιλαμβάνονται το πόσο ευάλωτοι είμαστε απέναντι τους, βρίσκουν την ευκαιρία να μας χειριστούν, ώστε να ικανοποιήσουν τους σκοπούς τους.
Πώς όμως μπορεί να μας χειριστεί κάποιος σε μία σχέση; Η χειριστικότητα έχει πολλές εκφάνσεις. Μπορεί να γίνει με αρνητικό τρόπο, προσβάλλοντας και υποτιμώντας τον άλλον, συγκρίνοντας τις ικανότητες άλλων, δημιουργώντας του με αυτόν τον τρόπο συμπλέγματα κατωτερότητας, τοποθετώντας αυτό το άτομο στη θέση να αποδείξει τον εαυτό του, να αποδείξει ότι δεν ισχύει αυτό που πιστεύει ο άλλος κάνοντάς τον έτσι να εκτελέσει αυτό που θέλουμε. Μπορεί να γίνει και με θετικό τρόπο, χωρίς να προσβάλλουμε τον άλλον αλλά παρουσιάζοντας του μία εναλλακτική που είναι η πιο ενδεδειγμένη για εμάς, ωθώντας τον έτσι να το εφαρμόσει.
Ο πιο συχνός τρόπος χειραγώγησης που μπορεί να γίνει σε μία σχέση είναι κάνοντας επίκληση στα συναισθήματα του άλλου ατόμου. Αυτό συμβαίνει όταν παρουσιάζεται μία κατάσταση ως πολύ σημαντική για αυτόν, κάτι που πρέπει να εκτελέσουμε, επειδή με αυτόν τον τρόπο θα ευχαριστήσουμε το άτομο που έχουμε συναισθήματα, τοποθετώντας δηλαδή το θύμα της χειραγώγησης στη διαδικασία να αποδείξει ότι έχει συναισθήματα και μόνο όταν κάνει αυτό που τον ευχαριστεί μπορεί να αποδείξει την αγάπη του. Έτσι εγκλωβίζονται τα θύματα της συναισθηματικής χειραγώγησης σε καταπιεστικές σχέσεις όπου πρέπει μονίμως να πράττουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να ικανοποιήσουν το άλλο άτομο και να το έχουν στην ζωή τους.
Πώς μπορεί κάποιος να προστατευτεί από την συναισθηματική χειραγώγηση, δεδομένου ότι μπορεί να συμβεί ανά πάσα ώρα και στιγμή από τους δικούς μας ανθρώπους αλλά και από τρίτους; Μήπως πρέπει να γίνουμε πιο αναίσθητοι και πιο εγκρατείς στα συναισθήματα μας; Η λύση δεν είναι οι άνθρωποι να μην αναπτύσσουν συναισθήματα για άλλους ανθρώπους ή να μην εκφράζονται συναισθηματικά όταν νιώθουν κάτι για κάποιον. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνουμε σκληροί ή άδειοι συναισθηματικά και να ζούμε με την ανησυχία πως μπορεί να μας χειρίζονται οι δικοί μας άνθρωποι.
Αυτό που πρέπει να κάνουμε για να αναπτύσσουμε πάντα υγιείς σχέσεις με τους γύρω μας, είναι να οριοθετούμε κάποια όρια, τα οποία δεν πρέπει κάποιος να τα περνάει. Πρέπει να μην εξαϋλωνόμαστε σε μία σχέση και να σκεφτόμαστε και τις δικές μας ανάγκες. Η ατομικότητα μας και οι ανάγκες μας δεν πρέπει να παραμερίζονται για να κρατάμε τους ανθρώπους κοντά μας, ώστε να μην είμαστε μόνοι μας.
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι άνθρωποι που μας αγαπούν και θέλουν πάντα το καλό μας, δεν μας αναγκάζουν ποτέ να κάνουμε πράγματα που δεν θέλουμε ή να εγκαταλείπουμε βασικές ανάγκες στη ζωή μας. Αν οι δικοί μας άνθρωποι μας κάνουν να μην αγαπάμε τον εαυτό μας, εγκλωβίζοντας μας σε καταπιεστικές και χειριστικές σχέσεις, τότε δεν υπήρξαν ποτέ πραγματικά κοντά μας και πρέπει να τους αποβάλλουμε από τη ζωή μας!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τεχνικές συναισθηματικής χειραγώγησης από τις οποίες πρέπει να προστατεύεστε στις σχέσεις, hiwellapp.com, διαθέσιμο εδώ
- Συναισθηματική Χειραγώγηση (gaslighting), synesthimata.gr, διαθέσιμο εδώ
