Της Στέλλας Πετρακάκη,
Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ δεν πέρασε απαρατήρητη μόνο λόγω των διεθνών ισορροπιών, αλλά και εξαιτίας της ηχηρής παρέμβασης του νέου πρωθυπουργού του Βελγίου, Bart De Wever. Ο ηγέτης της φλαμανδικής δεξιάς έριξε ευθείες βολές κατά της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας για την «παραγκώνιση» του Ουκρανού προέδρου Volodymyr Zelensky, σε μια κρίσιμη συγκυρία για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη δυτική ενότητα.
Ο De Wever, μόλις λίγες ημέρες αφότου ανέλαβε την πρωθυπουργία, χαρακτήρισε τη στάση του ΝΑΤΟ και κυρίως των ΗΠΑ «επαίσχυντη», καθώς όπως είπε, μια χώρα που μάχεται για την επιβίωσή της εγκαταλείπεται ηθικά και πολιτικά. Ο Ουκρανός πρόεδρος δεν προσκλήθηκε επίσημα, ενώ η συμμετοχή του περιορίστηκε σε ένα δείπνο και μια σύντομη κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Donald Trump, γεγονός που ερμηνεύθηκε ως υποβάθμιση της σημασίας του πολέμου στην Ανατολική Ευρώπη.
Ο Βέλγος πρωθυπουργός δεν μάσησε τα λόγια του: «Μια χώρα που αιμορραγεί, αγνοείται. Αυτό είναι ανησυχητικό». Κάλεσε δε την Ευρωπαϊκή Ένωση να βγει από τη σκιά των ΗΠΑ και να αναλάβει ηγετικό ρόλο, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο. Έκανε έκκληση για εμβάθυνση της συνεργασίας και, έμμεσα, για συγκρότηση ενός «πυρήνα πρόθυμων κρατών» που θα παρακάμψουν την ουγγρική και σλοβακική αντίσταση στη στήριξη του Κιέβου.
Η στάση των ΗΠΑ προκαλεί έντονη ανησυχία. Παρά την τεράστια στρατιωτική και οικονομική στήριξη που έχουν προσφέρει στην Ουκρανία από το 2022, τα σημάδια κόπωσης είναι πλέον εμφανή. Η πολιτική ατζέντα στις Ηνωμένες Πολιτείες μετατοπίζεται, καθώς το εσωτερικό πολιτικό τοπίο κυριαρχείται από τις επικείμενες προεδρικές εκλογές και τον ανερχόμενο απομονωτισμό.
Η υποδοχή του Zelensky από τον Donald Trump αντί του σημερινού προέδρου Biden ενισχύει τη φημολογία ότι οι ΗΠΑ «ζυγίζουν» την απόστασή τους από το ουκρανικό μέτωπο, αναμένοντας την εξέλιξη των αμερικανικών εκλογών. Ο Trump είχε στο παρελθόν εκφράσει αμφιβολίες για τη χρησιμότητα της συνέχισης του πολέμου και έχει ζητήσει διαπραγματεύσεις – ακόμη και με κόστος για το Κίεβο.
Αυτές οι εξελίξεις καθιστούν ακόμη πιο επείγουσα τη δημιουργία μιας σταθερής ευρωπαϊκής γραμμής άμυνας και στήριξης. Ο De Wever παρουσιάζεται ως εκφραστής μιας νέας γενιάς ηγετών στην ΕΕ, που δεν διστάζουν να ασκήσουν κριτική στις ΗΠΑ, ζητώντας ουσιαστικά έναν πιο αυτοδύναμο γεωστρατηγικό ρόλο για την Ένωση.
Εάν λάβει κανείς υπόψη τις τρέχουσες τάσεις, διαμορφώνονται τρία κυρίαρχα σενάρια για την εξέλιξη της κατάστασης. Αρχικά, όσον αφορά την «Συμμαχία των Προθύμων», αν η Ουγγαρία και ενδεχομένως άλλες χώρες συνεχίσουν να μπλοκάρουν αποφάσεις εντός της ΕΕ, είναι πιθανό να συγκροτηθεί μια άτυπη συμμαχία 6–10 κρατών που θα αναλάβουν από κοινού χρηματοδότηση και εξοπλιστική υποστήριξη προς την Ουκρανία. Ήδη η Γαλλία, η Πολωνία και η Γερμανία εμφανίζονται έτοιμες να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Ύστερα, αναφορικά με την «Αποδέσμευση των ΗΠΑ», αν οι ΗΠΑ αποσυρθούν σταδιακά, είτε λόγω πολιτικής αλλαγής είτε λόγω κόπωσης της κοινής γνώμης, η ΕΕ θα χρειαστεί να επενδύσει μαζικά στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Άμυνας και να στηρίξει την Ουκρανία χωρίς την ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Αυτό ενέχει ρίσκο, αλλά ίσως αποτελέσει καταλύτη για μια νέα κοινή ευρωπαϊκή πολιτική άμυνας. Τέλος, με την «Παράταση και Στασιμότητα», ο πόλεμος μπορεί να εισέλθει σε μια φάση παρατεταμένης στασιμότητας, με χαμηλής έντασης συγκρούσεις και φθορά, χωρίς καθοριστικές νίκες. Σε αυτή την περίπτωση, η δυτική στήριξη θα κριθεί στην αντοχή και την υπομονή των κοινωνιών. Η «κόπωση των συμμάχων» μπορεί να παίξει κρίσιμο ρόλο.
Η παρέμβαση του De Wever δεν είναι μεμονωμένη. Είναι ενδεικτική της επερχόμενης μεταβολής στο ευρωπαϊκό αφήγημα. Η Ουκρανία δεν μπορεί πλέον να θεωρείται «υπόθεση του ΝΑΤΟ», αλλά ζήτημα που αγγίζει την ίδια την ασφάλεια της Ευρώπης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- PM criticises NATO for sidelining Zelensky, urging stronger EU support for Ukraine, Belga, διαθέσιμο εδώ
