Της Αντωνίας Αποστόλου,
Σε ένα κόσμο όπου η πληροφορία μεταδίδεται πιο γρήγορα από ποτέ, ο πλουραλισμός της πληροφόρησης στραγγαλίζεται, με την πληθώρα των ΜΜΕ να ανήκουν πλέον σε ιδιώτες. Δεν είναι παράλογο εξάλλου, ότι τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης χαρακτηρίζονται πια ως «τέταρτη εξουσία», μιας και είναι ικανά να καταστρέφουν προσωπικότητες και να διαλύουν κυβερνήσεις.
Κι όμως, με όλον αυτόν τον όγκο πληροφοριών να μας βομβαρδίζει καθημερινά και τα ΜΜΕ να αποκτούν αμύθητη και απεριόριστη δύναμη, τι είναι αυτό που μπορεί να τα χαρακτηρίσει… κακά; Σε μια δημοκρατική κοινωνία, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν είναι απλώς εργαλείο πληροφόρησης, αλλά το θεσμικό αντίβαρο της εξουσίας. Ωστόσο, στην Ελλάδα του 2025, η σχέση των ΜΜΕ με τη δημοκρατία γίνεται ολοένα και πιο προβληματική, με την πληροφόρηση να μην είναι τόσο έμπιστη ως προς την αντικειμενικότητα. Όταν ο Τύπος σιωπά ή χειραγωγείται, ποιος είναι αυτός που μπορεί να υπερασπιστεί την αλήθεια;
Σύμφωνα με τον Δείκτη Ελευθερίας Τύπου των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα (RSF), η Ελλάδα βρίσκεται στο τέλος της μακράς λίστας των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. Η έκθεση που δημοσίευσαν για το 2025 παρουσιάζουν τα βασικά ζητήματα που μοχλεύουν αυτήν την κατάταξη.
Πρώτο και βασικότερο είναι το γεγονός ότι η χώρα καταγράφει υψηλό αριθμό στρατηγικών αγωγών φίμωσης (SLAPPs) κατά δημοσιογράφων, τόσο για υποθέσεις συκοφαντίας όσο και για παραβιάσεις GDPR. Τουλάχιστον 15 δημοσιογράφοι έχουν στοχοποιηθεί από τέτοιες αγωγές. Ακόμη δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες διαδικασίες για τη διαλεύκανση υποθέσεων δολοφονίας όπως αυτήν του Γιώργου Καραϊβάζ, υπόθεση η οποία έχει παραγκωνιστεί και ξεχαστεί.
Η διαφάνεια στη χρηματοδότηση των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων ιδιωτικοποίησης αποτελεί μία σημαντική παράμετρο. Η δέσμη ειδικών κινήτρων μέσω κρατικών διαφημίσεων χρησιμοποιήθηκε με προνομιακό τρόπο υπέρ των φιλοκυβερνητικών καναλιών, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο την πολυφωνία στον χώρο της πληροφόρησης. Η ΕΡΤ και η ΑΠΕ-ΜΠΕ υπέστηκαν σημαντικές κρατικές παρεμβάσεις, τόσο στην επιλογή των θεμάτων που επρόκειτο να θιχτούν, όσο και των προσώπων που θα παρουσίαζαν και θα σχολίαζαν τα γεγονότα και την επικαιρότητα.
Κι όμως, το θέμα για τη δημοκρατικότητα στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην Ελλάδα, ήλθε στο προσκήνιο με το σκάνδαλο των υποκλοπών. Πιο συγκεκριμένα, το ζήτημα αυτό έγινε πρωτοσέλιδο το 2022, αφότου ένας δημοσιογράφος δήλωσε ότι το τηλέφωνο του είχε μολυνθεί από spyware. Ίχνη του συγκεκριμένου spyware βρέθηκαν μετέπειτα σε εκατοντάδες τηλέφωνα. Αποκαλύφθηκε επίσης, ότι το ίδιο το spyware χρησιμοποιήθηκε για την 13 επιπλέον δημοσιογράφων κι άλλων προσώπων, συμπεριλαμβανομένων και εμφανών πολιτικών προσώπων.
Η ΕΡΤ και η ΑΠΕ-ΜΠΕ επιτείνουν τη δημοσιογραφική χειραγώγηση από την κυβέρνηση, με το έναυσμα να προέρχεται από την επιλογή των διοικήσεων τους από το Μέγαρο Μαξίμου. Έχουν γίνει, επίσης, καταγγελίες για μεροληπτική κάλυψη ζητημάτων ύψιστης σημασίας από την ΕΡΤ, όπως είναι η υπόθεση των ιδιωτικών πανεπιστημίων ή του εγκλήματος των Τεμπών. Σε συγκεκριμένη περίπτωση, προβλήθηκε άποψη υπέρ κυβερνητικής πολιτικής χωρίς να αναφέρονται οι πολιτικές συνδέσεις των συνεντευξιαζόμενων, ούτε να αναφέρεται η αντίθετη άποψη που παρουσίασε η αντιπολίτευση.
Σε έναν κόσμο που πάει μπροστά, σε μία κοινωνία που οι κυβερνώντες του επιθυμούν την σύγκλιση με την δυτικοευρωπαϊκή πολιτική, η ανεξαρτησία των ΜΜΕ βρίσκεται ακόμα σε πρωτόγονες καταστάσεις. Εγκλήματα παρουσιάζονται ως δυστυχήματα, φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης έχουν πάρει τα ηνία της πληροφόρησης και η ατιμωρησία είναι κύριο κι ευρύ χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας. Ακόμα κι αν οι αντιδράσεις περιφρονούνται, ακόμα κι αν οι αντίθετες απόψεις υποδαυλίζονται, η πολυφωνία είναι ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας, το οποίο στον τόπο μας τείνει να εξαφανιστεί…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Greece: Media Freedom in Crisis, hrw.org, διαθέσιμο εδώ
- Η ελευθερία του Τύπου καταπνίγεται στην Ελλάδα, χρειάζονται μεταρρυθμίσεις , λέει το Human Rights Watch, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
