Της Αλίκης Μπρίνιου,
Ένα σπρέι και λίγη έμπνευση είναι αρκετά για να δημιουργηθεί ένα κομμάτι τέχνης πάνω στο γκρίζο τσιμέντο της αστικής πόλης. Μια ιδέα, μια εικόνα και μια προσωπική έκφραση αποτελούν ένα γκράφιτι που θα «εγκλωβιστεί» πάνω σε κάποιον τοίχο. Συνήθως, μέσα από αυτή τη μορφή τέχνης αποτυπώνονται ανησυχίες, συναισθήματα και απόψεις από μια διαφορετική —ξεχωριστή— οπτική γωνία. Ποια, όμως, είναι η ιστορία πίσω από τα γκράφιτι; Πότε ένας τοίχος και αρκετό χρώμα —το οποίο είναι σχεδιασμένο πάνω του— αποτελούν μέρος της τέχνης; Βασικά, πότε ξεκίνησε η «μόδα» του γκράφιτι;
Τα γκράφιτι έχουν μια βαθιά και πολυεπίπεδη ιστορία, καθώς αποτελούν κομμάτι του πολιτισμού από την αρχαιότητα. Γυρνώντας πίσω, στη ρωμαϊκή και ελληνιστική περίοδο, συναντάμε τα «σύγχρονα» γκράφιτι ως τοιχογραφίες, οι οποίες απεικόνιζαν απλές εικόνες ή επιγραφές, συχνά σατιρικές. Έργα που έχουν διασωθεί —σχεδόν— έως την δεδομένη στιγμή είναι στην Πομπηία. Επιπλέον, στην αρχαία Αίγυπτο και στον Μινωικό πολιτισμό έχουν βρεθεί ευρήματα με χαραγμένα σύμβολα ή εικόνες που θεωρούνται ως τα πρώιμα βήματα της εξελιγμένης τέχνης που συναντάμε σήμερα.
Η τροπή των «συγχρόνων» γκράφιτι εμφανίστηκε κατά το 1970 στους δρόμους της Νέας Υόρκης, όταν ο Taki 183 άφηνε το στίγμα του, γράφοντας το όνομα του, σε όποιον «άδειο» τοίχο ή επιφάνεια συναντούσε. Αυτή η κίνηση τον κατέταξε ως τον πρώτο γνωστό “street writer”. Έτσι, κάνοντας την αρχή, τα γκράφιτι ξεκίνησαν να αποτελούν μια μορφή ταυτότητας του κάθε καλλιτέχνη μέσα στην πόλη. Ένα γνωστό χαρακτηριστικό, το οποίο ήταν —και παραμένει μέχρι σήμερα— είναι ο «κινούμενος καμβάς», οπού εμφανίζεται σε κάθε σταθμό του μετρό.
Σταδιακά, η τέχνη του γκράφιτι αναπτυσσόταν και υπήρχε εμφανής εξέλιξη. Γύρω στα ’80s με ’90s το γκράφιτι απέκτησε πιο σύνθετες μορφές. Πλέον, αποτελούταν από πιο πολύπλοκη γραμματοσειρά η οποία δεν ήταν —πάντα— ευανάγνωστη και «απαιτούσε» την ύπαρξη δεξιότητας. Επιπλέον, ήταν η πρώτη φορά που στα γκράφιτι εμφανίστηκαν χαρακτήρες, όπως κινούμενα σχέδια, πρόσωπα ή σύμβολα. Την περίοδο των ‘00s, το γκράφιτι είχε διαδοθεί παγκοσμίως.
Στην Ελλάδα, τα γκράφιτι ήρθαν περίπου από τη δεκαετία των ‘90s σε συνδυασμό με την κουλτούρα του hip-hop. Οι πόλεις που απέκτησαν πρώτες χρώμα, το οποίο «έσπασε» την αστική «ησυχία» ήταν οι πιο μεγάλες πόλεις, όπως η πρωτεύουσα και η συμπρωτεύουσα. Από τότε, σε κάθε πόλη της Ελλάδας υπήρχε το στοιχείο της τέχνης του δρόμου, όμως ύστερα από το ξέσπασμα σοβαρών κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων, όπως η οικονομική κρίση, η πόλη «χρωματίστηκε» ακόμα πιο έντονα από φωνές που δεν ακουγόταν, όταν προσπαθούσαν να μιλήσουν. Τα περισσότερα έργα αφορούσαν έκφραση προσωπικών απόψεων, κυρίως, ως προς την ανεργία, την καταστολή, την αδικία και την ελπίδα —είτε ήταν παρούσα είτε ήταν απούσα.
Μέχρι τη δεδομένη στιγμή, τα γκράφιτι αποτελούν μια μορφή δημόσιας έκφρασης και επικοινωνίας μέσα από έναν πιο καλλιτεχνικό και συνεπώς εικαστικό τρόπο. Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως η φωνή των «αόρατων», αυτών που δεν καταφέρνουν να ακουστούν, όταν λένε κάτι. Συνεπώς, τα γκράφιτι συνδέονται με μια μορφή αντίστασης και διαμαρτυρίας, όμως, δεν παύουν να μην διακατέχονται από στοιχεία ομορφιάς. Πέρα από την εμφάνιση τους, το περιεχόμενο των γκράφιτι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί όμορφο διότι ακόμα κι αν δημιουργείται από ένα άτομο, εκφράζει πολλά περισσότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Τα γκράφιτι των Εξαρχείων, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
