Του Κωνσταντίνου Μανιάτη,
Η Σκύλλα και η Χάρυβδη ήταν δύο μυθικά τέρατα της ελληνικής μυθολογίας, τα οποία αποτελούσαν τον τρόμο των ναυτικών. Γεωγραφικά, τοποθετούνται στο στενό την Μεσσήνης στην Ιταλία, στο σημείο, δηλαδή, μεταξύ της Σικελίας και της ιταλικής χερσονήσου. Τα ορμητικά νερά της περιοχής μπορούν ανά διαστήματα να δημιουργήσουν δίνες, όχι όμως αρκετά μεγάλες για να προκαλέσουν ζημιές στα καράβια που περνάνε από εκεί. Για τον λόγο αυτόν οι αρχαίοι Έλληνες τοποθέτησαν εκεί τα δύο αυτά τέρατα της θάλασσας.
Στην μια πλευρά του στενού βρισκόταν η Σκύλλα, ένα τέρας με δώδεκα πόδια και έξι κεφάλια, τα οποία στεκόταν πάνω σε μεγάλους φιδίσιους λαιμούς. Κάθε κεφάλι είχε τρεις σειρές από κοφτερά δόντια και στην μέση της είχε κεφάλια σκυλιών. Με τα έξι κεφάλια της κατασπάραζε τους ναυτικούς που τολμούσαν να διασχίσουν το στενό και πλησίαζαν τον βράχο που ζούσε. Στην άλλη πλευρά του στενού, κάτω από μια συκιά βρισκόταν η Χάρυβδη, ένα τέρας που ρουφούσε και έφτυνε το νερό της θάλασσας τρεις φορές την μέρα, προκαλώντας ισχυρές δίνες. Λέγεται ότι τα δύο τέρατα βρίσκονταν τόσο κοντά ώστε αν προσπαθούσε κάποιος να αποφύγει την Χάρυβδη θα περνούσε δίπλα από την Σκύλλα και το αντίστροφο. Έτσι γεννήθηκε η παροιμία: «ανάμεσα στην Σκύλλα και την Χάρυβδη», η οποία σημαίνει ότι κάποιος βρίσκεται ανάμεσα σε δύο πολύ δύσκολες επιλογές.
Το στενό στο οποίο κατοικούσαν τα δύο τέρατα αυτά εμφανίζεται αρκετές φορές στην ελληνική μυθολογία. Οι πρώτοι ήρωες που πέρασαν από εκεί ήταν οι Αργοναύτες. Όμως, οι ήρωες αυτοί πέρασαν ανάμεσα από τα τέρατα με ευκολία, καθώς ο Ιάσωνας ήταν προστατευμένος από τις θεές Ήρα και Αθηνά. Όταν λοιπόν έφτασαν στο σημείο αυτό, η Ήρα ζήτησε από την Θέτιδα και τις υπόλοιπες Νηρηίδες να εξασφαλίσουν το πέρασμα των Αργοναυτών από το στενό. Μετά τους Αργοναύτες πέρασε από το στενό ο, κάποιες φορές Αργοναύτης, Ηρακλής, με τα βόδια που πήρε από τον Γηρυόνη. Όταν έφτασε στο σημείο αυτό, η Σκύλλα πήρε τα βόδια του. Ο Ηρακλής τότε την κυνήγησε και την σκότωσε. Όμως, ο πατέρας της, ο Φόρκυς, την ανέστησε, ώστε να συνεχίσει να τρομοκρατεί τους ναυτικούς. Ο τελευταίος Έλληνας ήρωας που πέρασε από το στενό ήταν ο Οδυσσέας, στο ταξίδι της επιστροφής από την Τροία στην Ιθάκη. Όταν έφτασε στο στενό, έχοντας ως βοήθεια μόνο τις συμβουλές της Κίρκης, πέρασε το στενό από την πλευρά της Σκύλλας, θυσιάζοντας έξι συντρόφους του στην πορεία. Αργότερα, αφού ο Δίας κατέστρεψε το καράβι του, οι άνεμοι τον έφεραν στην Χάρυβδη όπου για να σωθεί κρατήθηκε από την συκιά μέχρι η Χάρυβδη να φτύσει τα απομεινάρια του καραβιού του.
Οι μύθοι γέννησης των τεράτων αυτών εμφανίζουν αρκετά κοινά σημεία αν και είναι εντελώς διαφορετικοί. Μεγαλύτερη αναφέρεται ότι είναι η Χάρυβδη. Ο πιο συχνός μύθος γέννησης της την βλέπει ως κόρη του Πόντου και της Γαίας. Σε κάποιες, όμως, περιπτώσεις ως πατέρας της αναφέρεται ο Ποσειδώνας. Η Χάρυβδη έχει θεωρηθεί και ως μικρότερη θεότητα, αλλά ο πιο συνηθισμένος χαρακτηρισμός της είναι η προσωποποίηση των δεινών. Παράλληλα, υπάρχουν και εκδοχές του μύθου που λένε ότι η Χάρυβδη ήταν θεά που μεταμορφώθηκε σε τέρας από τον Δία. Στην μια εκδοχή μεταμορφώνεται σε τέρας όταν έκλεψε κάποια βόδια από τον Ηρακλή, ενώ η άλλη δείχνει την μεταμόρφωση της ως πράξη εκδίκησης όταν η θεά μεγάλωσε το βασίλειο του Ποσειδώνα, πλημμυρίζοντας ένα κομμάτι της στεριάς.
Η Σκύλλα έχει επίσης αρκετές εκδοχές του μύθου γέννησης της. Σε μια εκδοχή είναι η κόρη του Φόρκυ και την Χάρυβδης, η πιο συνηθισμένη εκδοχή την θέλει κόρη του Φόρκυ και της Κητούς. Αν ισχύει η δεύτερη εκδοχή, αυτό κάνει την Σκύλλα αδερφή των γοργόνων. Όμως, όπως και με την Χάρυβδη, υπάρχουν και κάποιες εκδοχές που δείχνουν την Σκύλλα ως μια νύμφη που μεταμορφώθηκε σε τέρας μετά από πράξεις ζήλιας. Και στις δύο εκδοχές του μύθου η Σκύλλα μεταμορφώνεται σε τέρας μετά από την δηλητηρίαση του νερού στο οποίο λουζόταν.
Στην μια εκδοχή, η νύμφη δηλητηριάζεται από την γυναίκα του Ποσειδώνα, την Αμφιτρίτη, όταν αυτή ζήλεψε το γεγονός ότι η νύμφη τραβούσε την προσοχή του άντρα της. Η πιο γνωστή εκδοχή, όμως, είναι αυτή στην οποία η νύμφη μεταμορφώνεται από την Κίρκη. Στην εκδοχή αυτή αναφέρεται ότι μια θεότητα της θάλασσας, ο Γλαύκος, ήταν ερωτευμένος με την Σκύλλα και ζήτησε την βοήθεια της Κίρκης για να του φτιάξει ένα φίλτρο, το οποίο θα έκανε την Σκύλλα να τον ερωτευτεί. Αυτό που δεν ήξερε ο Γλαύκος ήταν ότι η Κίρκη ήταν ερωτευμένη μαζί του και δεν ήθελε να τον βοηθήσει στον έρωτα του με την Σκύλλα. Έτσι όταν ήρθε η ώρα, η Κίρκη δεν του έδωσε ένα φίλτρο αγάπης αλλά μια κατάρα που μεταμόρφωσε την κάποτε όμορφη νύμφη σε τέρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Odyssey, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Scylla and Charybdis in Greek mythology, greeklegendsandmyths.com, διαθέσιμο εδώ
- Scylla and Charybdis, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Scylla and Charybdis: The Monsters Who Guarded Sicily, worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ
