Της Έλενας Αυτζίδου,
Σε έναν κόσμο όπου οι πολιτικές ισορροπίες μετατοπίζονται επικίνδυνα και η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων δεν είναι πλέον εξαίρεση αλλά τάση, η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα δοκιμάζονται. Πιο επίκαιρος από ποτέ, ο George Orwell μοιάζει να μας μιλά μέσα από τα έργα του, προειδοποιώντας για την εξουσία που καταστέλλει και την αλήθεια που παραποιείται.
Με αφορμή την επέτειο της γέννησής του, αφιερώνουμε λίγες στιγμές στον συγγραφέα που σημάδεψε ανεξίτηλα την πολιτική σκέψη και τη λογοτεχνία του 20ού αιώνα. Έναν άνθρωπο που δεν έγραψε απλώς ιστορίες, αλλά μας προσέφερε εργαλεία κατανόησης ενός κόσμου που, δυστυχώς, τον επιβεβαιώνει μέχρι σήμερα.
Αρχικά, άξιο αναφοράς είναι πως George Orwell δεν είναι το πραγματικό όνομα του συγγραφέα, αλλά πρόκειται για ψευδώνυμο που προέρχεται από τον ποταμό Orwell, ο οποίος ρέει σε μία παραδοσιακή περιοχή της ανατολικής Αγγλίας. Γεννημένος Eric Arthur Blair, ο Orwell πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην Ινδία λόγω του επαγγέλματος των γονιών του. Ο πατέρας του ήταν Άγγλος και εργαζόταν σε ινδική κοινωνική υπηρεσία, ενώ η μητέρα του, γαλλικής καταγωγής, ήταν κόρη εμπόρου με έδρα τη Μυανμάρ. Μετά την επιστροφή του στην πατρίδα του πατέρα του, στάλθηκε από τους γονείς του σε προπαρασκευαστικό σχολείο, στο οποίο ξεχώρισε ανάμεσα στους άλλους μαθητές λόγω της ευφυΐας του, αλλά και του εκκεντρικού του χαρακτήρα. Αφού κατάφερε να κερδίσει υποτροφίες σε δύο από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Αγγλίας, εκείνα του Wellington και του Eton, παρακολούθησε μαθήματα στο πρώτο, πριν τελικά μεταφερθεί στο δεύτερο για την ολοκλήρωση των σπουδών του.
Μετά την περάτωσή τους αποφάσισε να μην συνεχίσει την ενασχόληση με τον ακαδημαϊκό χώρο, γυρίζοντας στην Ινδία, όπου εργάστηκε στην Ινδική Αυτοκρατορική Αστυνομία. Συνειδητοποιώντας την καταπίεση που υφίσταντο οι Βιρμανοί από τις ιμπεριαλιστικές πρακτικές της Αγγλίας και μη μπορώντας να αγνοήσει την κλίση του προς τη συγγραφή, παραιτήθηκε από το πόστο του στην αστυνομία της Ινδίας και υιοθέτησε έναν λιτό τρόπο ζωής στο Λονδίνο και το Παρίσι, στην προσπάθειά του να εξιλεωθεί από τις κοινωνικές νόρμες που τον εμπόδισαν στο παρελθόν να αναπτύξει σχέσεις με τους Βιρμανούς.
Η συναναστροφή του με ανθρώπους των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων και οι εμπειρίες που απέκτησε αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τα πρώτα του λογοτεχνικά έργα. Η απέχθεια του Orwell για τον ιμπεριαλισμό, η οποία αποτυπώνεται και στα έργα του, τον οδήγησε όχι μόνο να αποκηρύξει τον τρόπο ζωής της μπουρζουαζίας, αλλά ταυτόχρονα να αλλάξει την πολιτική του τοποθέτηση, προσδιορίζοντας πλέον τον εαυτό του ως υποστηρικτή του αναρχισμού. Αργότερα τάχθηκε περισσότερο προς την πλευρά του σοσιαλισμού, ενώ, λόγω των φιλελεύθερων πεποιθήσεών του, απέφυγε να προσχωρήσει στον κομμουνισμό.
Το 1936, με την άνοδο της δικτατορίας του Φράνκο στην Ισπανία, ο συγγραφέας ταξίδεψε εκεί ώστε να πολεμήσει στο πλευρό των δημοκρατικών. Αναγκάστηκε, ωστόσο, να αναχωρήσει γρήγορα από τη χώρα το 1937, όταν απειλήθηκε η ζωή του από σοβιετικούς κομμουνιστές, υπέρμαχους του Φράνκο. Αυτό το γεγονός ήταν και η αιτία που τον οδήγησε να ταχθεί ενάντια στον Στάλιν για την υπόλοιπη ζωή του.
Στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου απορρίφθηκε από τον στρατό και στράφηκε προς την Ινδία, όπου δούλεψε στην τοπική υπηρεσία του BBC. Το 1943 παραιτήθηκε από την υπηρεσία και έγινε εκδότης της αριστερής εφημερίδας Tribune, φιλικής προς το Εργατικό Κόμμα, ασκώντας σφοδρή κριτική στον πατριωτισμό και τον αποκεντρωμένο σοσιαλισμό.
Το 1945 δημοσιεύτηκε ένα από τα διασημότερα βιβλία του, με τίτλο Η Φάρμα των Ζώων, μία αλληγορία εμπνευσμένη από τη Ρωσική Επανάσταση και τη μετατροπή του κομμουνισμού σε ολοκληρωτικό καθεστώς υπό την ηγεσία της χώρας από τον Στάλιν. Το βιβλίο αποτελείται μόνο από 100 σελίδες, χωρίς όμως αυτό να στέκεται ως τροχοπέδη στη μεταφορά των βαρύγδουπων μηνυμάτων που θέλει να περάσει ο συγγραφέας στους αναγνώστες του. Μόλις λίγα χρόνια αργότερα, το 1949, δημοσιεύεται το βιβλίο 1984, που αποσπά την ίδια, αν όχι και περισσότερη, προσοχή από τους αναγνώστες. Αυτή τη φορά, στο έργο έχει ήδη εγκαθιδρυθεί το ολοκληρωτικό καθεστώς του «Μεγάλου Αδελφού» και λειτουργεί ως μία προειδοποίηση για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στον ναζισμό και τον σταλινισμό. Η προπαγάνδα και η έλλειψη ελεύθερης βούλησης διαδραματίζουν εδώ κεντρικό ρόλο, με το βιβλίο να μοιάζει τρομακτικά ρεαλιστικό για τους αναγνώστες.
Δυστυχώς, ο συγγραφέας δεν είχε την ευκαιρία να απολαύσει για καιρό τις επιτυχίες του, καθώς το 1947 διαγνώστηκε με φυματίωση, με την κατάσταση της υγείας του να επιδεινώνεται ραγδαία. Λίγο πριν τον θάνατό του παντρεύεται την Sonia Brownell, γραμματέα ενός φίλου του, και ένα χρόνο μετά φεύγει από τη ζωή σε ηλικία μόλις 46 ετών, αφήνοντας όμως πίσω του διαχρονικά λογοτεχνικά έργα που εξακολουθούν να εντυπωσιάζουν και να προκαλούν βαθύ στοχασμό ακόμη και σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What George Orwell’s 1984 can teach us about 2024, vox.com, διαθέσιμο εδώ
- George Orwell (1903 – 1950), bbc.co.uk, διαθέσιμο εδώ
