Της Αναστασίας Δρόσου,
Η γεωπολιτική ανάλυση εκκινεί πάντα από τη μορφολογία του εδάφους, για να εξηγήσει τις προκλήσεις που συνδέονται με αυτό. Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, και κυρίως μετά τον πρόσφατο βομβαρδισμό του Ιράν από το Ισραήλ και την εμπλοκή των ΗΠΑ, είναι μία σύγκρουση κατεξοχήν στρατηγική, με διακύβευμα τον γεωπολιτικό έλεγχο της Μέσης Ανατολής.
Από την περίοδο των Ρωμαίων και των Μογγόλων έως τη σύγχρονη εποχή, υπάρχει ένας κοινός τόπος μεταξύ των μεγάλων κατακτητών: Η εκ ξηράς επίθεση στο Ιράν είναι σχεδόν αδύνατη. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο γιατί το Ιράν περικλείεται ανάμεσα σε δύο τεράστιες οροσειρές που χαράσσουν τα φυσικά του σύνορα (όρη Ζάγρος και Άλμπορζ), αλλά και εξαιτίας της ύπαρξης τεράστιων εκτάσεων ερήμων στο εσωτερικό της χώρας. Ταυτόχρονα, το Ιράν βρίσκεται σε μία γεωπολιτική θέση κλειδί, συνορεύοντας με την Κασπία Θάλασσα, τον Περσικό Κόλπο και τον Κόλπο του Ομάν. Η θέση αυτή του προσφέρει τον έλεγχο των Στενών του Ορμούζ, υδάτινου περάσματος με τεράστια εμπορική σημασία.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο τα Στενά του Ορμούζ προσφέρουν ένα στρατηγικό όπλο στα χέρια του Ιράν. Το κλείσιμο του περάσματος αποτελεί ένα υπολογίσιμο αντίποινο απέναντι στις επιθετικές ενέργειες του Ισραήλ και των ΗΠΑ. Ωστόσο, μέλος της κυβέρνησης του Ιράν δήλωσε την περασμένη εβδομάδα πως ένα τέτοιο αντίμετρο θα εφαρμοζόταν μόνο σε περίπτωση που τα ζωτικά συμφέροντα του Ιράν ετίθετο σε κίνδυνο. Μετά τις επιθέσεις των ΗΠΑ σε πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Ιράν, φαίνεται να συντρέχει πλέον αυτή η περίπτωση εξαιρετικής σοβαρότητας.
Τι σημαίνει, όμως, μία τέτοια επιλογή για το διεθνές εμπόριο; Αρχικά, πρέπει να σημειωθεί ότι το 20-30% του πετρελαίου και του φυσικού αερίου παγκοσμίως διέρχεται από το στρατηγικό αυτό πέρασμα (δηλαδή περίπου 17 εκατομύρια βαρέλια την ημέρα). Η διατάραξη αυτή της μεταφοράς πετρελαίου από τις χώρες της Μέσης Ανατολής (κυρίως Ιράν, Ιράκ, ΗΑΕ, Κατάρ και Σαουδική Αραβία), θα προκαλούσε σοβαρές καθυστερήσεις και ελλείψεις σε πετρέλαιο, τόσο στις χώρες της Δύσης, όσο και στις χώρες της Ασίας (κυρίως Κίνα, Ιαπωνία και Ινδία). Ανέκαθεν, άλλωστε, η αύξηση των τιμών του πετρελαίου συνοδεύεται από αύξηση του πληθωρισμού και της οικονομικής αστάθειες.
Σύμφωνα, ωστόσο, με ορισμένους αναλυτές, το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ θα μπορούσε τελικά να ωφελήσει τις ΗΠΑ, αποδυναμώνοντας στρατηγικά τους οικονομικούς τους αντιπάλους. Ξεκινώντας με την Κίνα, το 50% του πετρελαίου που χρησιμοποιεί διέρχεται από το διεθνές αυτό πέρασμα. Επομένως, το κλείσιμό του συνεπάγεται ενεργειακές ελλείψεις για το κινεζικό κράτος. Ωστόσο, πρόκειται για ένα προσωρινό μόνο πλήγμα—αν και δεν στερείται στρατηγικής σημασίας—, καθώς χάρη στις στενές εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία, θα μπορούσε να διασφαλιστεί στο μέλλον η διοχέτευση της Κίνας με ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Όσον αφορά την Ευρώπη, το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ επηρεάζει το 18% της προμήθειας πετρελαίου και αντίστοιχα το 15% της προμήθειας φυσικού αερίου. Όμως, σε αντίθεση με την Κίνα, η Ευρώπη έχει διακόψει τις εμπορικές της σχέσεις με τη Ρωσία, σε μία απόπειρα ενεργειακής απεξάρτησής της μετά την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία. Αυτό σημαίνει πως η Ευρώπη θα πρέπει να στραφεί προς τις ΗΠΑ για να καλύψει τις ενεργειακές της ελλείψεις, γεγονός που συνεπάγεται ακόμη μεγαλύτερη οικονομική εξάρτηση.
Άλλωστε, κάθε αντίποινο από την πλευρά του Ιράν αποτελεί μία ικανή αφορμή για την ενεργότερη εμπλοκή των ΗΠΑ στην πολεμική σύγκρουση της Μέσης Ανατολής. Άλλωστε, δε θα είναι η πρώτη φορά. Μετά το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Συρία και την Υεμένη, οι ΗΠΑ αποβλέπουν στον έλεγχο του Ιράν, προκειμένου να στρέψουν προς το συμφέρον τους τη μοίρα της Μέσης Ανατολής. Ο Trump, έχοντας εκλεγεί με την υπόσχεση να σταματήσει τους δύο εν εξελίξει πολέμους στην Ουκρανία και την Παλαιστίνη, φαίνεται να σέρνει τη χώρα του σε έναν τρίτο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Iran’s options against foreign aggression include closing Strait of Hormuz, lawmaker says, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
- Strait of Hormuz – Geography, strausscenter.org, διαθέσιμο εδώ
- Amid regional conflict, the Strait of Hormuz remains critical oil chokepoint, eia.gov, διαθέσιμο εδώ
