Του Στάθη Καραλέκα,
Το σκάνδαλο του Ελληνικού Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα μεγαλύτερα της μεταπολίτευσης. Τα «αμαρτωλά» σχέδια της κυβέρνησης όμως δεν έμειναν αναπάντητα, όπως φανερώνει το τσουχτερό πρόστιμο των 415 εκατομμυρίων που θα κληθεί να πληρώσει ξανά ο Έλληνας φορολογούμενος. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία παρέπεμψε στη Βουλή δικογραφία για φερόμενη εμπλοκή δύο πρώην υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε ποινικά αδικήματα που σχετίζονται με την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Πιο συγκεκριμένα, το πρόστιμο που επέβαλε η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλεται σε παρατυπίες και ανεπαρκείς ελέγχους κατά τις πληρωμές των αγροτών την περίοδο 2017-2023. Μετά τους ελέγχους, κρίθηκε ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ διενήργησε ανεπαρκείς ελέγχους σε ότι αφορά τις αγροτικές ενισχύσεις, παραβιάζοντας την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα κοινοτικά κονδύλια από την Κοινή Αγροτική Πολιτική. Από το συνολικό πρόστιμο των 415.051.036,74 ευρώ, το μεγαλύτερο μέρος του ποσού αφορά σε παρατυπίες, που έγιναν το διάστημα 2016—2023 σε άμεσες ενισχύσεις και στην προαιρετική συνδεδεμένη στήριξη, στις οποίες περιλαμβάνονται η βασική ενίσχυση, το καθεστώς μικροκαλλιεργητών, το καθεστώς στήριξης για γεωργούς νεαρής ηλικίας, οι «πράσινες» ενισχύσεις και οι ενισχύσεις προς μικροκαλλιεργητές. Το υπολοιπόμενο ποσό σχετίζεται με παρατυπίες της περιόδου 2021—2023 που αφορούν τις διατάξεις της πολλαπλής συμμόρφωσης.
Σημειώνεται επίσης, ότι η Κομισιόν έχει επιβάλει οριζόντια διόρθωση στο ποσό των επιδοτήσεων που θα λάβει η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια, ύψους 5%, αφού θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι συστημικό καθώς δεν υπάρχει σωστή εποπτεία και λειτουργία του μοντέλου διαχείρισης των επιδοτήσεων στην χώρα μας εδώ και δεκαετίες. Επιπλέον, το ποσό της οριζόντιας διόρθωσης των παρατυπιών αυξάνεται σε 10% ως πρόστιμο για ενισχύσεις που είχαν δοθεί τα έτη 2018 έως 2020 για την παροχή αρωγής σε γεωργούς νεαρής ηλικίας. Ωστόσο, τα μεγαλύτερα ποσά καταλογισμών, 79 εκατ. και 76 εκατ., αφορούν τις στρεμματικές ενισχύσεις των ετών 2021 και 2022 αντίστοιχα. Το πιο πιθανό είναι η πληρωμή του προστίμου να προέλθει από τον κρατικό προϋπολογισμό, καθώς δεν είναι δυνατό να εντοπιστούν με ευκολία συγκεκριμένοι αγρότες που να έχουν παρανομήσει — εξάλλου δεν έχουν πραγματοποιηθεί έλεγχοι. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να προχωρήσει η κυβέρνηση σε περικοπές των επιδοτήσεων των αγροτών οριζοντίως κατά 5%, κάτι που πέρα από άδικο, θα φέρει και μεγάλο πολιτικό κόστος.
Είναι λοιπόν, προφανές ότι η χρόνια εμμονή σε έναν συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας του ΟΠΕΚΕΠΕ με τη μονοδιάστατη χρήση ενός μόνου τεχνικού συμβούλου, οδήγησε σε ένα αναποτελεσματικό σύστημα ελέγχου. Μια παράμετρος των ανεπαρκών αυτών ελέγχων, είναι η δημιουργία «ευνοϊκού περιβάλλοντος για απάτες, όπως τα βοσκοτόπια χωρίς ζώα». Μια από τις μεγάλες παθογένειες του συστήματος ήταν και παραμένει η καθυστερημένη έναρξη υποβολής των δηλώσεων ΟΣΔΕ, γεγονός που δεν επιτρέπει τη διεξαγωγή στην ώρα τους των προβλεπόμενων ελέγχων και το οποίο επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λέει ότι το υφιστάμενο σύστημα ελέγχου δεν δουλεύει.
Το θέμα είναι ότι η υποκρισία είναι βαθιά ριζωμένη στην αντίληψη των υπευθύνων. Και πως αλλιώς όταν ο ίδιος ο ΟΠΕΚΕΠΕ αποδίδει το πρόστιμο σε διοικητικές αστοχίες και όχι σε απάτη. Στην ανακοίνωση υποστηρίζει ότι «το εν λόγω ποσό αφορά διοικητικά πρόστιμα που επιβλήθηκαν λόγω ελλιπούς ή πλημμελούς εφαρμογής των ευρωπαϊκών κανονισμών που διέπουν τη χορήγηση των κοινοτικών ενισχύσεων. Δεν σχετίζεται με περιπτώσεις εξαπάτησης ή δόλου από την πλευρά των παραγωγών».
Βέβαια, τα σκάνδαλα των επιδοτήσεων που έχουν βγει στο φως της δημοσιότητας είναι απίστευτα πολλά. Το δύστυχες της υπόθεσης είναι ότι οι κυβερνήσεις συνολικά αντιμετώπισαν τον πρωτογενή τομέα ευκαιριακά, χωρίς αρχές και σχέδιο. Σε αυτό που όλες φαίνεται πως επιμένουν σταθερά είναι να εντάξουν στην παραγωγή αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων λίγους μεγαλοεπιχειρηματίες σε βάρος των πολλών. Οι καθυστερήσεις πληρωμών προκαλούν ασφυξία στους αγρότες οι οποίοι δεν δύνανται να καλλιεργήσουν. Στη μη καταβολή των ενισχύσεων αν προστεθεί και το δυσβάστακτο κόστος παραγωγής, για το οποίο η Κυβέρνηση δεν πήρε κανένα ουσιαστικό μέτρο, εύκολα γίνεται κατανοητό ότι ουδείς ενδιαφέρεται. Το χειρότερο είναι ότι η αδιαφορία αυτή οδηγεί σε αδιέξοδο και τους καταναλωτές. Η κυβέρνηση εξυπηρέτησε τους δικούς της για άλλη μία φορά, μοιράζοντας επιδοτήσεις, πολυώροφα κτήματα και εκτροφές σε λιβάδια της θάλασσας. Κερδίζοντας ψήφους με την τακτική αυτή κατάφερε να μετατρέψει τον πρωτογενή τομέα σε ξέφραγο αμπέλι.
Σε αντίθεση με την ελληνική κυβέρνηση που αρνείται τους ελέγχους, η ευρωπαϊκή εισαγγελία βάζει στο επίκεντρο δύο πρώην υπουργούς, τον Μάκη Βορίδη και τον Λευτέρη Αυγενάκη, πυροδοτώντας ραγδαίες εξελίξεις. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διαβίβασε στη Βουλή δικογραφία, καθώς στο πλαίσιο της ποινικής προκαταρκτικής εξέτασης που βρίσκεται σε εξέλιξη αναφορικά με την επιδότηση ευρωπαϊκών κονδυλίων μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ, προέκυψαν στοιχεία για την τυχόν εμπλοκή των συγκεκριμένων προσώπων. Ωστόσο, αποκλειστική αρμοδιότητα για τη διερεύνηση τυχόν ποινικών ευθυνών πολιτικών προσώπων έχει μόνο η Ελληνική Βουλή. Και όπως αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση της ευρωπαϊκής εισαγγελίας σε αυτή την περίπτωση ακολουθούνται οι διατάξεις του εθνικού δικαίου. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν οδηγούν στο αδίκημα της απιστίας που φέρεται να τελέστηκε κατά την άσκηση των υπηρεσιακών καθηκόντων των δύο πρώην υπουργών. Φαίνεται, λοιπόν, πως η κυβέρνηση θα πάει σε προανακριτική. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης επιφυλάσσονται να μελετήσουν τη δικογραφία, ωστόσο ήδη προανήγγειλαν την πρόθεση τους να ζητήσουν σύσταση προανακριτικής. Συνεπώς, τίθεται ζήτημα σχετικά με την παραμονή του Μάκη Βορίδη στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, γεγονός που τελείται υπό διερεύνηση. Οι πληροφορίες βέβαια λένε ότι υπάρχει μια καλλιεργούμενη προσπάθεια από την κυβέρνηση να απορριφθεί οποιαδήποτε πρόταση υπάρξει για διαδικασίες που θα οδηγήσουν στη σύσταση προανακριτικής.
Συμπέρασμα όλων των παραπάνω: δεν μας κάνει τίποτα ιδιαίτερη έκπληξη. Έτσι, λειτουργεί η χώρα ολόκληρες δεκαετίες, πως θα αλλάξει κάτι τώρα. Από πολιτικής πλευράς όμως, δείχνει το αδιέξοδο στο οποίο έχει φτάσει η κυβέρνηση. Πιέζεται από παντού, συνεχώς νέα σκάνδαλα και απειλές βγαίνουν στη φόρα, τα Τέμπη δεν πρόκειται να σβήσουν, η οικονομία είναι παντού στον πάτο, ενώ για την αποτυχημένη ελληνική διπλωματία έχουμε αναφερθεί πολλές φορές. Αίσθηση μου είναι ότι οι εκλογές είναι το πιο πιθανό σενάριο μέσα στο 2026 προκειμένου να αποσυμπιεσθεί έστω και λίγο η βαλβίδα πριν σκάσει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΟΠΕΚΕΠΕ: Βαριά «καμπάνα» ύψους 415 εκατ. ευρώ από την Κομισιόν, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Υποκρισία υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης για πρόστιμο στον ΟΠΕΚΕΠΕ: «Δεν υπήρξε δόλος αλλά διοικητικές αστοχίες», newsbreak.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΟΠΕΚΕΠΕ: Δικογραφία «φωτιά» με ονόματα υπουργών — Τέμπη: Σύγκρουση για την παραπομπή υπουργών, slpress.gr, διαθέσιμο εδώ
