Της Εύας Παναγιωτοπούλου,
Η συζήτηση για τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα έχει αναζωπυρωθεί τους τελευταίους μήνες μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (Σ.τ.Ε.) που έκρινε συνταγματική τη λειτουργία ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ανοίγοντας τον δρόμο για μια σημαντική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Το ζήτημα αυτό έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, με τα κόμματα να διαμορφώνουν διαφορετικές θέσεις που αντανακλούν τις πολιτικές τους αφετηρίες και κοινωνικές προσεγγίσεις.
Η Νέα Δημοκρατία, η οποία έχει αναλάβει την πρωτοβουλία για τη δημιουργία μη κρατικών πανεπιστημίων, υποστηρίζει ότι η μεταρρύθμιση αποτελεί ένα αναγκαίο βήμα προς τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης. Σύμφωνα με την κυβερνητική επιχειρηματολογία, η δυνατότητα ίδρυσης μη κερδοσκοπικών ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν αναιρεί τον δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας, αλλά αντίθετα προσφέρει στους φοιτητές περισσότερες επιλογές και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα του εκπαιδευτικού τομέα. Η κυβέρνηση τονίζει ότι τα νέα ιδρύματα θα λειτουργούν υπό αυστηρή δημόσια εποπτεία, διασφαλίζοντας την ποιότητα των σπουδών και την έλλειψη κερδοσκοπικού κέρδους. Ένα από τα βασικά επιχειρήματα που προβάλλονται είναι η αυξημένη ανάγκη να περιοριστεί το brain drain, δηλαδή η φυγή των νέων στο εξωτερικό προς αναζήτηση περισσότερων εκπαιδευτικών ευκαιριών, συχνά με σημαντικό οικονομικό κόστος για τις οικογένειές τους. Με τη θέσπιση μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, όπως επισημαίνει η Ν.Δ., δημιουργούνται ευκαιρίες για ποιοτικές σπουδές χωρίς να απαιτείται η απομάκρυνση από τη χώρα. Επιπλέον, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το άρθρο 16 του Συντάγματος, που μέχρι σήμερα απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, δεν καταργείται, αλλά επανερμηνεύεται, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής, χωρίς να θίγεται ο δημόσιος χαρακτήρας της ανώτατης εκπαίδευσης.
Από την άλλη μεριά, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. εκφράζει επιφυλάξεις για την κυβερνητική πρωτοβουλία, εστιάζοντας κυρίως στους κινδύνους που ενδεχομένως προκύπτουν από την εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Η Κεντροαριστερά επισημαίνει ότι η ανώτατη παιδεία είναι κοινωνικό αγαθό και ως εκ τούτου η πρόσβαση σε αυτή δεν μπορεί να καθορίζεται από οικονομικές δυνατότητες. Παράλληλα, καλεί σε ευρύτερο και πιο συμμετοχικό διάλογο με την ακαδημαϊκή κοινότητα, τους φοιτητές και την κοινωνία, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οποιαδήποτε αλλαγή στο πλαίσιο λειτουργίας της ανώτατης εκπαίδευσης θα υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και δεν θα υπονομεύει τον δημόσιο χαρακτήρα των πανεπιστημίων. Επιπρόσθετα, προειδοποιεί για ενδεχόμενες ανισότητες και τονίζει την ανάγκη να υπάρξουν μηχανισμοί κοινωνικής στήριξης, ώστε να μην αποκλειστούν οι οικονομικά αδύναμοι από τις νέες δομές.
Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. αντιτίθεται κατηγορηματικά στη μεταρρύθμιση, την οποία χαρακτηρίζει αντισυνταγματική και επικίνδυνη για τον δημόσιο χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης. Η αξιωματική αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι η λειτουργία των μη κρατικών πανεπιστημίων θα οδηγήσει σε βαθύτερη εμπορευματοποίηση και υποβάθμιση των δημόσιων ιδρυμάτων. Ταυτόχρονα, τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης των δημόσιων πανεπιστημίων μέσω επαρκούς χρηματοδότησης, αναβάθμισης υποδομών και προώθησης της ερευνητικής δραστηριότητας, χωρίς να ανοίγει ο δρόμος για ιδιωτικοποίηση.
Το Κ.Κ.Ε. εκφράζει την πιο σθεναρή αντίθεση στην ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, θεωρώντας αυτήν την εξέλιξη ως κομμάτι της γενικότερης πολιτικής εμπορευματοποίησης της παιδείας. Για το κόμμα της Αριστεράς, η παιδεία πρέπει να παραμείνει πλήρως δημόσια και δωρεάν, και κάθε προσπάθεια ιδιωτικοποίησης θεωρείται κίνδυνος για τη δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή. Το ίδιο, προτείνει τη συγκέντρωση όλων των δυνάμεων για την πλήρη αναβάθμιση του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος και την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών όλων ανεξαιρέτως των πολιτών.
Το ΜέΡΑ25, παρόμοια με τις αριστερές δυνάμεις, τάσσεται κατά της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων, προτάσσοντας την ανάγκη ελεύθερης, δημόσιας και ποιοτικής παιδείας για όλους. Το κόμμα τονίζει ότι οι προσπάθειες πρέπει να εστιάσουν στην αναβάθμιση των δημοσίων ιδρυμάτων και τη στήριξη των φοιτητών, χωρίς να δημιουργούνται διαχωρισμοί με βάση το οικονομικό επίπεδο.
Το ζήτημα των μη κρατικών πανεπιστημίων αναδεικνύει βαθιές ιδεολογικές και κοινωνικές αντιπαραθέσεις γύρω από το χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Από τη μια πλευρά, η κυβέρνηση προωθεί μια μεταρρύθμιση που, όπως υποστηρίζει, ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες και δίνει περισσότερες επιλογές στους φοιτητές. Από την άλλη, τα κόμματα της αντιπολίτευσης ανησυχούν για τους κινδύνους εμπορευματοποίησης, κοινωνικού αποκλεισμού και υποβάθμισης των δημοσίων ιδρυμάτων.
Η πολυφωνία αυτή δείχνει ότι η εκπαιδευτική πολιτική αποτελεί πεδίο διαρκούς διαβούλευσης και αναθεώρησης. Η Ελλάδα καλείται να βρει ισορροπίες που θα διασφαλίζουν το δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας, την ποιότητα των σπουδών και ταυτόχρονα την προσαρμογή στις ανάγκες μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Ο δημόσιος διάλογος και η επιστημονική τεκμηρίωση θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής που θα υπηρετεί το συμφέρον των νέων και της χώρας εν γένει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). (2023). Η Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα και στην Ε.Ε.: Τάσεις και Προοπτικές.
- OECD (2022). Education Policy Outlook: Greece
- Παπαναούμ, Ζ. (2013). «Η πολιτική της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα: μεταρρυθμίσεις και αντιστάσεις». Στο: Εκπαίδευση και Κοινωνία, τόμ. 5.
- Σπυρόπουλος, Γ. (2024). «Το άρθρο 16 Σ και η δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ». Εφημ. Διοικ. Δικαίου, 3/2024.
