Του Ευάγγελου Γκούντα,
Η Μέση Ανατολή παραμένει μία από τις πιο ταραγμένες περιοχές του κόσμου. Συγκρούσεις, γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις, θρησκευτικά και εθνοτικά χάσματα, ξένες παρεμβάσεις και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα. Αν και πολλές ελπίδες έχουν εκφραστεί κατά καιρούς για ειρηνική επίλυση διαφορών, η πραγματικότητα δείχνει ότι οι αιτίες της αστάθειας παραμένουν ισχυρές. Οι διεθνείς δυνάμεις έπαιξαν και συνεχίζουν να παίζουν καθοριστικό ρόλο στη σύγκρουση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, αλλά και η Κίνα πλέον, έχουν στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή, κυρίως λόγω του πετρελαίου, της θέσης της Μέσης Ανατολής ως «γέφυρας» μεταξύ Δύσης και Ασίας, και της ασφάλειας του Ισραήλ. Η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 αποσταθεροποίησε τη χώρα και προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλη την περιοχή. Αντίστοιχα, η επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία από το 2015 και η στήριξη του καθεστώτος Άσαντ έγειραν την πλάστιγγα υπέρ της Δαμασκού, αλλά κατέστησαν τη χώρα πεδίο ανταγωνισμών και στρατιωτικής παρουσίας τρίτων. Εφόσον οι μεγάλες δυνάμεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τη Μέση Ανατολή ως σκακιέρα επιρροής, οι συγκρούσεις δύσκολα θα αποκλιμακωθούν.
Στο πλαίσιο αυτό, τα τελευταία γεγονότα δεν αφήνουν και πολύ μεγάλα περιθώρια για θετικές σκέψεις. Από τις 13 Ιουνίου 2025 ξεκίνησε η επιθετική πρωτοβουλία του Ισραήλ, με την επιχείρηση “Rising Lion”: συνδυασμός αεροπορικών επιδρομών και μυστικών επιθέσεων με drone (σε συνεργασία Mossad-Ισραηλινής Αεροπορίας) σε πυρηνικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ιράν —συμπεριλαμβανομένων μεγάλων στόχων στην Τεχεράνη, Natanz, Isfahan και βάσεις βαλλιστικών πυραύλων— με στόχο την αποσταθεροποίηση των πυρηνικών δυνατοτήτων και του στρατιωτικού σχετικού δυναμικού του Ιράν. Η αντίδραση του Ιράν ήταν άμεση: εκτόξευσε πάνω από 150 βαλλιστικούς πυραύλους και drones σε ισραηλινά εδάφη, πλήττοντας κατοικημένες περιοχές από Χάιφα έως Τελ Αβίβ και Ιερουσαλήμ, προκαλώντας θύματα και ευρύτερη ανησυχία για περιφερειακή κλιμάκωση.
Τις τελευταίες δύο μέρες, η ένταση στη Μέση Ανατολή έχει εκτοξευτεί σε νέα επίπεδα, κυρίως λόγω της σοβαρής ρητορικής κλιμάκωσης από τον Ντόναλντ Τραμπ και την απάντηση του Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ενώ στο προσκήνιο κυριαρχεί πλέον και η αμερικανική στρατιωτική δύναμη. Πιο συγκεκριμένα ο Τραμπ, μέσω του λογαριασμού του στο Truth Social, χαρακτήρισε τον Ιρανό ηγέτη «εύκολο στόχο» , αποκαλύπτοντας ότι οι ΗΠΑ γνωρίζουν πού βρίσκεται ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ, αλλά διευκρίνισε ότι «τουλάχιστον προς το παρόν» δεν προτίθενται να τον δολοφονήσουν. Περαιτέρω, απαίτησε «αδιάφορη παράδοση» της Τεχεράνης, τονίζοντας ότι «η υπομονή των ΗΠΑ εξαντλείται». Παράλληλα, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ έχουν πλήρη έλεγχο του εναέριου χώρου πάνω από την Τεχεράνη και ότι επιδιώκουν όχι απλώς κατάπαυση πυρός, αλλά «πραγματικό τέλος» των ιρανικών πυρηνικών δραστηριοτήτων.
Αυτή η ανοικτή απειλή προκάλεσε άμεση αντίδραση από τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο οποίος, σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις, χαρακτήρισε την απαίτηση για «αδιάφορη παράδοση» ως «ανεπίτρεπτη» και προειδοποίησε ότι οποιοδήποτε αμερικανικό στρατιωτικό χτύπημα θα είχε «μη αναστρέψιμες συνέπειες» για την Ουάσινγκτον και τους συμμάχους της. Παράλληλα, προχώρησε σε σκληρή αντιπαράθεση με τον Τραμπ και το Ισραήλ, διαμηνύοντας ότι το Ιράν δεν πρόκειται να υποχωρήσει σε πίεση εθνικής αξιοπρέπειας.
Την ίδια στιγμή, στο αμερικανικό Πεντάγωνο, σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές, ετοιμάζεται μία ειδική βόμβα μεγάλης ακρίβειας που είναι ικανή να πλήξει καίριες ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, όπως το Fordow, που βρίσκεται βαθιά κάτω από βουνά. Πρόκειται για ένα ειδικό φορτίο τύπου bunker-buster, σχεδιασμένο ώστε να διαπεράσει ισχυρές θωρακίσεις και να καταστρέψει υποδομές που αλλιώς προστατεύονται από ισχυρή αεράμυνα. Αυτές οι δηλώσεις —και, περισσότερο, η πιθανότητα χρήσης αυτών των όπλων από τις ΗΠΑ— αποτυπώνουν ότι η κρίση έχει ξεφύγει από την αποκλειστική μεταξύ Ιράν — Ισραήλ και εξελίσσεται σε μία εν δυνάμει σύρραξη μεγάλης κλίμακας, με άμεσο κίνδυνο επέκτασης από τις ΗΠΑ.
Με βάση τα παραπάνω, λοιπόν, οι κρίσιμες υποθέσεις για το μέλλον κυμαίνονται σε τρία σενάρια:
- Στρατηγική αποτροπής: τo Ιράν απειλεί να κλείσει το Στενό του Χορμούζ, μπλοκάροντας το 20% του παγκόσμιου πετρελαίου — γεγονός που θα εκτόξευε τις τιμές και θα προκαλούσε διεθνή κρίση.
- Νέο ψυχρό μέτωπο: μία κατάσταση έντασης χωρίς συνολικό πόλεμο, υποστήριξη proxy συμμάχων, διπλωματική πίεση διεθνών δυνάμεων (ΗΠΑ, ΕΕ, G7) και μονίμως αυξημένη στρατιωτική ετοιμότητα, όπου καμία πλευρά δεν «κερδίζει» ολοκληρωτικά, αλλά και κανείς δεν ησυχάζει.
Συνολικά, το μέλλον εξαρτάται από τον καθοριστικό παράγοντα της στρατηγικής επιλογής των δύο πλευρών: είτε θα πάμε προς γενικευμένο πόλεμο, είτε σε διαρκή κλιμάκωση-αποτροπή (με πιέσεις από G7, ΗΠΑ), είτε σε νέο «ψυχρό μέτωπο» όπου η ένταση παραμένει υψηλή αλλά χωρίς πλήρη σύγκρουση. Σε κάθε περίπτωση, ο πυρήνας της σύγκρουσης —το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και οι ασφυκτικές επιλογές του Ισραήλ— θα καθορίσει την πορεία της περιοχής για τα επόμενα χρόνια. Σε όλα τα παραπάνω σενάρια, καταλυτικός θα είναι ο ρόλος των εξωτερικών δυνάμεων — όχι μόνο ως στρατιωτικών συμμάχων ή αντιπάλων, αλλά και ως ρυθμιστών της διεθνούς ισορροπίας.
Όπως έχει γίνει ευδιάκριτο οι μεγάλες δυνάμεις διαδραματίζουν έναν εξόχως κομβικό ρόλο στο μέλλον της Μέσης Ανατολής, Οι Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και δεκαετίες θεωρούν την απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν ως «κόκκινη γραμμή» για λόγους στρατηγικής ισορροπίας, περιφερειακής ασφάλειας και παγκόσμιας μη διάδοσης. Ένα πυρηνικά εξοπλισμένο Ιράν δεν θα απειλούσε μόνο το Ισραήλ και τους αμερικανικούς συμμάχους στον Κόλπο (όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), αλλά θα μπορούσε να προκαλέσει κούρσα εξοπλισμών σε μια ήδη εύφλεκτη περιοχή. Οι ΗΠΑ φοβούνται ότι το Ιράν, μέσω των proxies του (Χεζμπολάχ, Χούθι, PMU στο Ιράκ), θα αποκτήσει αίσθηση «πυρηνικής ασυλίας» και θα εντείνει τις επιθετικές ενέργειες χωρίς τον φόβο στρατιωτικής ανταπόδοσης.
Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, έχει στενές σχέσεις με το Ιράν, ιδίως μετά τη συμμαχία τους στη Συρία, ενώ το Πεκίνο επιχειρεί να ελιχθεί ουδέτερα: διατηρεί οικονομικές σχέσεις τόσο με την Τεχεράνη όσο και με το Τελ Αβίβ και ενδιαφέρεται κυρίως για τη σταθερότητα των ενεργειακών ροών από τον Περσικό Κόλπο. Από εδώ και στο εξής, αναμένεται οι ΗΠΑ να εντείνουν τις διπλωματικές πιέσεις στον ΟΗΕ και να ενισχύσουν στρατιωτικά την περιφερειακή αποτροπή, η Ρωσία να εκμεταλλευτεί την ένταση για να αποδυναμώσει τη Δύση μέσω γεωπολιτικής διασποράς, και η Κίνα να συνεχίσει τον ρόλο του μετριοπαθούς «ειρηνοποιού» — με απώτερο στόχο την ασφάλεια των εμπορικών της συμφερόντων στην Ασία και τον Ινδοειρηνικό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Israel’s air superiority lets it strike Iran on the cheap — and force Tehran into costly retaliation, Business Insider, διαθέσιμο εδώ
-
Israel’s spy agency used AI and smuggled-in drones to prepare attack on Iran, ΑΡ, διαθέσιμο εδώ
-
Air Supremacy Over Tehran Gives Israel a Decisive Edge—And Raises New Risks, Time, διαθέσιμο εδώ
-
Trump threatens bombing if Iran does not make nuclear deal, Reuters, διαθέσιμο εδώ
-
Τι ισχύει με τα «πυρηνικά του Ιράν»: Το Ισραήλ λέει πως η Τεχεράνη ήταν κοντά στο να αποκτήσει βόμβα, οι Αμερικανοί έχουν άλλη εικόνα, Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ
