Της Ευδοκίας Μαρκούλα,
Η τραγική δολοφονία της Ολοράτο Μονγκάλε, μιας 30χρονης γυναίκας από τη Νότια Αφρική, προκάλεσε οργή, θλίψη και —δυστυχώς— ένα γνώριμο συναίσθημα: αυτό της επανάληψης. Η Μονγκάλε, μια δυναμική, μορφωμένη γυναίκα που ζούσε με αυτονομία και όραμα για το μέλλον, βρέθηκε νεκρή την ημέρα που βγήκε για ένα ραντεβού στο Γιοχάνεσμπουργκ, στις 25 Μαΐου 2025.
Ο βασικός ύποπτος για τη δολοφονία της σκοτώθηκε σε ανταλλαγή πυρών με την αστυνομία λίγες μέρες αργότερα, ενώ ένας δεύτερος ύποπτος παραμένει ασύλληπτος. Η αστυνομία ανακοίνωσε πως περισσότερες από 20 γυναίκες έχουν καταγγείλει τους δύο άνδρες για εξαπάτηση, ληστεία και απαγωγή στο πλαίσιο ενός «ρομαντικού σχεδίου απάτης».
Πέρα από τον αποτροπιασμό που προκαλεί η πράξη καθαυτή, η περίπτωση της Ολοράτο αναδεικνύει ένα βαθύτερο πρόβλημα: τη χρόνια και ενδημική βία κατά των γυναικών στη Νότια Αφρική.
Μια χώρα σε διαρκή κατάσταση έμφυλης κρίσης
Τα στατιστικά είναι αποκαρδιωτικά. Την περίοδο από τον Απρίλιο 2023 έως τον Μάρτιο 2024, καταγράφηκαν περισσότερες από 27.600 δολοφονίες στη χώρα. Από αυτές, τα 5.578 θύματα ήταν γυναίκες και τα 1.656 παιδιά. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο παγκόσμιος μέσος όρος δολοφονιών γυναικών από οικείους άνδρες (συζύγους ή συγγενείς) είναι 1,3 ανά 100.000 γυναίκες. Στη Νότια Αφρική, ο αντίστοιχος δείκτης κατά την πανδημία ανήλθε στο 5,5 – τέσσερις φορές πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Οι αριθμοί αυτοί δεν είναι απλώς στατιστικά – είναι ανθρώπινες ζωές, είναι γυναίκες που χάθηκαν επειδή γεννήθηκαν σε ένα σύστημα που δεν τις προστατεύει. Κάθε θύμα δεν είναι η εξαίρεση αλλά η επιβεβαίωση του κανόνα.
Η σιωπή των θεσμών και η φωνή της κοινωνίας
Παρά τη συνεχή πίεση από οργανώσεις και ακτιβιστές, η αντίδραση της πολιτείας παραμένει αδύναμη. Η ομάδα Women For Change, μια από τις πιο δραστήριες φωνές ενάντια στην έμφυλη βία, παρέδωσε πρόσφατα στον υπουργό αρμόδιο για τις γυναίκες και τα άτομα με αναπηρία αίτημα με 150.000 υπογραφές, ζητώντας την ανακήρυξη της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών ως «εθνική καταστροφή». Η επίσημη απάντηση ανέφερε τη «δέσμευση για πολυτομεακή προσέγγιση», χωρίς όμως να γίνεται δεκτό το αίτημα.
Όπως παρατηρεί η ακτιβίστρια Κάμερον Κασαμπάλα, οι γυναίκες σκοτώνονται ανεξάρτητα από το τι κάνουν ή δεν κάνουν. Έχουν δολοφονηθεί μέσα στον ύπνο τους, δημόσια, από πρώην συντρόφους, ακόμη και μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Η ρίζα αυτής της βίας βρίσκεται, σύμφωνα με την ίδια, στην ιστορική κληρονομιά του απαρτχάιντ, στην πατριαρχία, στη φτώχεια και στη χρήση ουσιών. Όλα αυτά μαζί τροφοδοτούν μια κοινωνία όπου η βία αποτελεί αντρικό «μέσο επιβολής» και οι γυναίκες παραμένουν ευάλωτες.
Πρόοδος με εμπόδια
Παρά τα τρομακτικά αυτά στοιχεία, δεν λείπουν και οι θετικές ενδείξεις. Το 46% των βουλευτών είναι γυναίκες, ενώ ο παιδικός γάμος και οι γεννήσεις στην εφηβεία έχουν μειωθεί σημαντικά. Το 2016, σχεδόν το 80% των γυναικών ηλικίας 15–49 κάλυπταν τις ανάγκες τους για οικογενειακό προγραμματισμό με σύγχρονες μεθόδους. Αυτά τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η πρόσβαση στην υγεία και στην πολιτική εκπροσώπηση έχει βελτιωθεί.
Όμως, η καθημερινότητα δείχνει μια πιο σκληρή πραγματικότητα: το 13,1% των γυναικών δήλωσε ότι υπέστη σωματική ή/και σεξουαλική βία από σύντροφο μέσα σε μόλις ένα έτος. Οι γυναίκες και τα κορίτσια αφιερώνουν υπερδιπλάσιο χρόνο από τους άνδρες σε απλήρωτη εργασία, ενώ σχεδόν το 55% των δεικτών που απαιτούνται για την παρακολούθηση της ισότητας των φύλων παραμένουν ελλιπείς ή ανύπαρκτοι.
Χωρίς ακριβή, συγκρίσιμα και τακτικά δεδομένα, η καταγραφή του προβλήματος καθίσταται αδύνατη — και χωρίς καταγραφή, δεν υπάρχει ούτε πολιτική βούληση, ούτε αλλαγή.
Η Ολοράτο είναι όλες οι γυναίκες
Η Ολοράτο Μονγκάλε δεν ήταν ένα σύμβολο. Ήταν μια γυναίκα με όνειρα, με αγάπες, με φιλοδοξίες. Μια γυναίκα που ετοίμαζε ένα κέικ, όταν η ζωή της διακόπηκε βίαια. Το προσωπικό της δράμα είναι ένα δημόσιο κάλεσμα αφύπνισης.
Αν δεν υπάρξει πολιτική δέσμευση, κοινωνική εκπαίδευση, θεσμική αλλαγή και ανατροπή των έμφυλων στερεοτύπων, τότε και η επόμενη Ολοράτο —γιατί θα υπάρξει επόμενη— δεν θα είναι ατύχημα. Θα είναι αποτέλεσμα αδιαφορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Women Count: South Africa, UN Women, διαθέσιμο εδώ
-
South African woman’s murder prompts anger at country’s high level of femicide, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
